вы́ключыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1. каго (што). Вывесці са складу чаго-н.
В. з брыгады.
В. са спісаў.
2. што. Спыніць дзеянне чаго-н. шляхам адключэння ці выключэння.
В. радыёпрыёмнік.
В. ток.
|| незак. выключа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. выключэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прадо́ўжыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак., што.
1. Працягнуць якое-н. дзеянне; вярнуцца (пасля перапынку) да пачатага.
П. следства.
П. сход.
2. Зрабіць больш працяглым у часе; павялічыць.
П. адпачынак.
П. свой род.
|| незак. прадаўжа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прадаўжэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыём, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. прыняць.
2. Асобнае дзеянне, рух.
Напісаць артыкул у два прыёмы.
3. Спосаб у ажыццяўленні чаго-н.
Мастацкі п.
4. Збор запрошаных асоб (звычайна афіцыйных) у гонар каго-, чаго-н.
П. у пасольстве.
Наладзіць п. карэспандэнтаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ЗЛАЧЫ́НСТВА.
у крымінальным праве Рэспублікі Беларусь забароненае законам грамадска небяспечнае дзеянне (або бяздзейнасць), якое пасягае на асобу, канстытуцыйны лад дзяржавы, уласнасць, а таксама на інш. аб’екты, якія ахоўваюцца законам. Неабходнай прыкметай З. з’яўляецца наяўнасць віны (наўмыснасць або неасцярожнасць дзеяння). Не з’яўляюцца З. дзеянне або бяздзейнасць, якія фармальна маюць прыкметы якога-н. З., але з-за сваёй малазначнасці не ўяўляюць сабой грамадскай небяспекі. Грамадска небяспечнае дзеянне не можа быць прызнана злачынным, калі на момант учынення яно не было прадугледжана крымін. законам, г. зн. не было процізаконным, проціпраўным. Сукупнасць названых прыкмет (віны і проціпраўнасці) утварае склад З. Адсутнасць любой з іх выключае паняцце З.
Заканадаўства Рэспублікі Беларусь асобна вылучае паняцце цяжкае З. — наўмыснае дзеянне, якое ўяўляе сабой павышаную грамадскую небяспеку (іх пералік змешчаны ў агульнай частцы крымін. кодэкса). У адпаведнасці з сучаснай крымін. дактрынай краіны асаблівая частка кодэкса падзяляе З. паводле аб’екта пасягання на дзярж., супраць уласнасці, супраць асобы, супраць грамадскай бяспекі і грамадскага парадку, супраць правасуддзя, воінскія З. і інш.
т. 7, с. 73
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Матка́цца ’сноўдацца, матацца’ (асіп., Буз.). Утворана пры дапамозе суф. ‑к(а)‑, які перадае частае, бязладнае шматразовае дзеянне, ад дзеяслова мата́цца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спружыно́ўка ‘барана, дзеянне якой заснавана на дзеянні пружын’ (ТСБМ), ‘культыватар’ (Сцяшк.), спружыны́вка ‘культыватар’ (Сл. ПЗБ). З польск. sprężynówka ‘тс’. Параўн. пружыноўка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
де́йствие ср.
1. дзе́янне, -ння ср.;
2. (в драматическом произведении) дзе́я, род. дзе́і ж.;
пье́са в трёх де́йствиях п’е́са ў трох дзе́ях (на тры дзе́і);
3. (воздействие, влияние) уздзе́янне, -ння ср., уплы́ў, -лы́ву м.;
4. (поступок) учы́нак, -нку м.;
5. мат. дзе́янне, -ння ср.;
алгебраи́ческие де́йствия алгебраі́чныя дзе́янні.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Во́сып (БРС, КТС). Рус. о́сыпь, укр. о́сип ’подаць зярном’, польск. osyp ’дзеянне па дзеяслову osypać’, серб.-харв. òsip ’сып’. Да асыпаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дэлі́кт
(лац. delictum)
юр. незаконнае дзеянне, правапарушэнне.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
по́ўзаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
Тое, што і паўзці (у 1 і 2 знач.), але абазначае дзеянне, якое адбываецца не ў адзін час, не за адзін прыём ці не ў адным напрамку.
П. па траве.
П. перад кім-н. (перан.: прыніжацца).
|| наз. по́ўзанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)