Такі, які не слухаецца, не жадае слухаць каго‑н.; які дзейнічае насуперак. Часам на Ніка як бы нешта находзіла, і ён станавіўся дзёрзкі, грубы і непаслухмяны.Лынькоў.Арцём — чалавек непаслухмяны, гарачы.Бажко./узнач.наз.непаслухмя́ны, ‑ага, м.; непаслухмя́ная, ‑ай, ж.Маці войкала, нават біла непаслухмяную, але Соні — мора па калена.Лось.// Які не падпарадкоўваецца волі, жаданню, розуму. Ногі раптам сталі непаслухмянымі.Мележ.Ад доўгага сядзення цела зрабілася нібы чужым, непаслухмяным.Шыцік.//перан. Які не паддаецца або з цяжкасцю паддаецца якому‑н. уздзеянню. Рукой нябачнай вецер тузае Непаслухмяных пасмаў чуб.Макаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паку́тліва,
1.прысл. З адчуваннем, пачуццём пакуты. Хлопцы сноўдаліся па лесе, пакутліва думалі — што рабіць далей.Новікаў.// Выяўляючы, паказваючы пакуту. Гэлін твар на імгненне пакутліва перасмыкнуўся.Навуменка.// Прычыняючы пакуту. Пакутліва ныла спіна, ад напружання балела шыя.Шамякін.
2.прысл. У вялікай ступені, вельмі. «На, еш, я не хачу, дальбог», — гаварыў .. [Толя], працягнуўшы Сашку далонь, на якой быў пакутліва прывабны ласунак, ужо нават вылузаны з каляровай паперкі.Брыль.Пакутліва доўга цягнуўся дзень.Шамякін.
3.безас.узнач.вык. Цяжка, нязносна. Дзень быў сухі, гарачы. Усё жывое хавалася ў цень. Сядзець за сталом было пакутліва.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праясне́ць, ‑ее; зак.
1. Стаць ясным, выразна бачным. Стары працёр хустачкай вочы, абгладзіў вусы, вочы праяснелі.Шынклер.
2. Стаць спакойным, вясёлым, прыветлівым. Твары суседніх жанчын неяк раптоўна, на адно імгненне, праяснелі ўсмешкай.Пестрак.
3. Стаць ясным, выразным (пра свядомасць, думкі і пад.). Думкі праяснелі./убезас.ужыв.Сухі, гарачы махорачны дым востра заказытаў у носе, і неяк адразу праяснела ў галаве.М. Стральцоў.
4. Вызваліцца ад хмар, прасвятлець. Упершыню пасля некалькіх дажджлівых дзён неба праяснела.Жычка.//безас. Распагодзіцца. Прыпарыла, на яснае неба пасунулася хмара, прайшоў дожджык. Зноў праяснела.Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тармасі́ць, ‑машу, ‑мосіш, ‑мосіць; незак., каго.
1. Тузаць, торгаць каго‑н. [Начальнік разведкі] .. пачаў тармасіць аднаго з разведчыкаў за плячо. — Лёша, Лёша, падымайся. Ёсць заданне.Асіпенка.Тармасілі .. [Хомку] разы два, што блін гарачы ёсць, з ячнае мукі.Гарэцкі.[Марыся] кінулася ў спальню і пачала тармасіць сонных Віцю і Міхася.Чарнышэвіч.— Бабка! — тармосіць хлопчык за рукаў бабулю. — Глядзі: птушкі!Даніленка./убезас.ужыв.У кабіне тармасіла і кідала ўперад.Пташнікаў.
2.перан. Прыставаць да каго‑н. з якімі‑н. справамі, патрабаваннямі, роспытамі; надаядаць каму‑н. Тармосяць Параньку, распытваюць, як гэта ёй удалося [прывезці сетку на агароджу]. А яна спакойна адказвае.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АСФАЛЬТАБЕТО́Н,
асфальтавы бетон, будаўнічы матэрыял, які атрымліваюць ушчыльненнем спецыяльна прыгатаванай у нагрэтым стане сумесі друзу, пяску, мінер. парашку і бітуму. Для надання асфальтабетону аднароднасці і паляпшэння яго якасці ў сумесь дабаўляюць таксама паверхнева-актыўныя рэчывы.
Адрозніваюць асфальтабетон гарачы — мае ў сабе вязкі бітум і ўкладваецца пры т-ры не ніжэй за 120 °C; цёплы — малавязкі, з т-рай укладкі 40—85 °C, халодны — з вадкім бітумам, які ўкладваецца пры т-ры навакольнага асяроддзя, але не ніжэй за 10 °C. Асфальтабетон бывае буйна-, дробназярністы і пясчаны (памеры зерня 40, 20 і 5 мм адпаведна). Выкарыстоўваецца для буд-ва пакрыццяў і асновы аўтамабільных дарог, аэрадромаў, гарадскіх вуліц і плошчаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕРА́ЦКАЯ ШКО́ЛА мініяцюры, адна са школ сярэднеўсх. мініяцюрнага жывапісу (пераважна іл. да кніг). Існавала ў 15 ст. ў сталіцы дзяржавы Цімурыдаў — Гераце; звязана з дзейнасцю прыдворнай майстэрні рукапісаў — кітабхане (засн. прыкладна ў 1410-я г.). Мініяцюрам 1-й пал. 15 ст. (мастакі Халіл, Гіяседдзін, Мансур) уласціва тонкае пісьмо, стрыманы, часам гарачы каларыт («Шахнамэ» Фірдаўсі, 1430; «Хамсе» Нізамі, 1431). У 2-й пал. 15 ст. працавалі мастакі Шах-Музафар, Мірак Накаш, Хаджы Мухамед Накаш, Кемаледдзін Бехзад і яго вучань Касім Алі. Характэрны вытанчаная дэкаратыўнасць, паэтычнасць і разнастайнасць сюжэтаў, шматфігурнасць і шматпланавасць кампазіцый, пейзажныя фоны, гармонія і вытанчанасць колеру, дакладны віртуозны малюнак, развіццё партрэта.
a man with a hectic past — чалаве́к з бу́рным міну́лым
2) сухо́тны, з сухо́тнай гара́чкай
2.
n.
1) сухо́тны румя́нец -цу m., ліхама́нка, гара́чка f.
2) сухо́тнік -а m., сухо́тніца f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
по́ясм., в разн. знач. пояс;
скураны́ п. — ко́жаный по́яс;
па п. у вадзе́ — по по́яс в воде́;
гара́чы п. — геогр. жа́ркий по́яс;
тары́фны п. — эк. тари́фный по́яс;
п. плаўле́ння — тех. по́яс плавле́ния;
○ ратава́льны п. — спаса́тельный по́яс;
плечавы́ п. — анат. плечево́й по́яс;
гадзі́нны п. — часово́й по́яс;
◊ заткну́ць за п. — (каго) заткну́ть за́ пояс (кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бурлі́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак.
1. Бурна цячы, пералівацца з шумам; кіпець, клекатаць (пра ваду і інш. вадкасці). Унізе вада бурліць, пеніцца, нясе з сабою кускі лёду, нейкае ламачча, леташнюю траву.Кулакоўскі.Бурліць чыгун гарачы, Расплаўлены ў вагранках.Аўрамчык.
2.перан. Праяўляцца з вялікай сілай (пра падзеі, пачуцці і пад.); шумець, хвалявацца. [Ігнась] сеў на месца, і злосць бурліла ў ім, як кіпень.Чарнышэвіч.І бурліла ў людскіх пачуццях жаданне як бы крыкнуць усёй зямлі, сказаць усяму, што ёсць, — аб радасці дзён, аб песнях і звонах жыцця.Чорны.Скрозь бурліла людское мора, а ў ім — кветкі, лісце, усцешаныя твары.Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)