узнагаро́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго-што чым.

1. Даць узнагароду каму‑н. Узнагародзіць ордэнам. Узнагародзіць дыпломам першай ступені. □ Аўгінню ўзнагародзілі Ганаровай граматай райкома камсамола. Кірэйчык. [Цар:] — Вылечыш [коней] — узнагароджу, не вылечыш — ласкі ад мяне не чакай. Якімовіч. // перан. Выказаць удзячнасцю адабрэнне; адплаціць належным чынам. [Аркестр народных інструментаў], таксама як і хор, гледачы ўзнагародзілі доўгімі і бурнымі воплескамі. Ляўданскі.

2. перан. Надзяліць чым‑н., абдарыць. Нам дзень Кастрычніка, як воля, дарагі. Узнагародзіў нас ён лёсам шчасным. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Нутра́к ’парсюк або жарабец з адным яйцом (другое выразана)’ (Цых.), ’нутрэц’ (беласт., Сл. ПЗБ), ’непакладаны кабан’ (Бесар.), параўн. укр. нутряк ’тс’, чэш. hutrák ’тс’, славац. znutrak, vnütrak ’тс’, серб.-харв. ну́трак ’тс’, балг. вътрак, вотрак ’тс’. Гл. нутро. Іншы словаўтваральны варыянт назвы вядомы на астатняй беларускай тэрыторыі, параўн. нутрэц (астрав., ашм., віл., Сл. ПЗБ; Бяльк.; ДАБМ, камент., 884), нутрэц, нытрэц ’конь, кабан напаўпакладаны або з прыроднай анамаліяй’ (ТС), мае працяг у рус. нутрёц ’тс’, што дае падставы выказаць меркаванне пра заходнеславянскае паходжанне першай назвы, якая, магчыма, звязана з вандроўнымі спецыялістамі па пажаданню, параўн. гродз. вэнёер ’кастратар’. Гл. Махэк₂, 403.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Áusdruck

m -(e)s, -drücke

1) выяўле́нне, адлюстрава́нне, выка́званне

2) выра́знасць

3) вы́раз, мо́ўны зваро́т

zum ~ bríngen* — вы́казаць

zum ~ kómmen* — знайсці́ адлюстрава́нне

mit ~ — выра́зна, з пачуццём

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

паскупі́цца, ‑скуплюся, ‑скупішся, ‑скупіцца; зак.

Праявіць скупасць, празмерную эканомію. Мікодым, хоць і быў жмінда, на гэты раз не паскупіўся. Сабаленка. У нядзелю пайшла Маўра на базар прадаваць шчаўе... Да базары паскупілася пусціць дзешавей, прасядзела ледзь не да вечара. Сяркоў. — Сёння Амархан не паскупіўся, плоў прыгатаваў, — адказаў Мікола. Даніленка. // на што. Даць, выказаць мала чаго‑н. Паскупіцца на пахвалу. □ Але ж яшчэ не было такога, каб паляўнічы паскупіўся на фарбы для апісання велічыні той дзічы, якую ён упаляваў. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жаль (род. жа́лю) м.

1. жа́лость ж.; сострада́ние ср.; сожале́ние ср.;

не ве́даць жа́лю — не знать жа́лости;

абудзі́ць ж. — возбуди́ть жа́лость (сострада́ние);

вы́казаць ж. — вы́разить сожале́ние;

2. го́ресть ж.; печа́ль ж.;

3. скорбь ж.;

глыбо́кі ж. — глубо́кая скорбь;

◊ на (вялі́кі) ж. — к (большо́му) сожале́нию;

які́ ж.! — кака́я жа́лость!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

предположи́ть сов. дапусці́ць; (подумать) паду́маць; (счесть) палічы́ць; (сделать, высказать догадку, предположение) зрабі́ць (вы́казаць) здага́дку (меркава́нне);

предполо́жим, что ты прав дапу́сцім, што пра́ўда твая́;

врач предположи́л у ребёнка скарлати́ну ура́ч вы́казаў меркава́нне (палічы́ў), што ў дзіця́ці шкарляты́на.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́лас, -у, мн. галасы́, галасо́ў, м.

1. Гукі, якія ўтвараюцца ваганнем галасавых звязак, што знаходзяцца ў горле.

Ля рэчкі чуліся вясёлыя галасы.

Высокі г.

2. Асобная самастойная партыя многагалосага твора вакальнай і інструментальнай музыкі.

Раманс для двух галасоў.

3. Меркаванне, выказванне, думка.

Падаць г. (выказаць сваю думку). Прыслухоўвацца да голасу мас.

4. Права заяўляць сваё меркаванне пры вырашэнні дзяржаўных пытанняў.

Не хапіла аднаго голасу на выбарах.

Галасы выбаршчыкаў.

Падлік галасоў.

Рашаючы г.

5. Клавіш музычнага інструмента (разм.).

У акардэоне сапсаваліся галасы.

◊

На ўвесь голас — гучна, на поўную сілу.

У адзін голас — дружна, адзінадушна.

|| памянш. галасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. галасавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Галасавыя звязкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рассы́пацца, -плюся, -плешся. -плецца; рассы́пся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Высыпаўшыся адкуль-н., раскідацца ў розныя бакі, рассеяцца.

Мука рассыпалася па стале. 3 кошыка рассыпаліся баравікі.

2. перан. Размясціцца, раскідацца на якой-н. прасторы.

На ўзгорку рассыпаліся хаты.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца, распасціся на дробныя часткі.

Хлеў хутка рассыплецца.

Груда зямлі даволі лёгка рассыпалася.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разысціся, разбегчыся ў розныя бакі.

Дзеіі. рассыпаліся па дварах.

5. Абазвацца частымі пералівістымі гукамі.

Р. вясёлым рогатам.

6. Падкрэслена лісліва і шматслоўнз выказаць каму-н. што-н. прыемнае (падзяку і пад.; разм.).

Р. ў падзяках.

|| незак рассыпа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз рассыпа́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адазва́цца, адзаву́ся, адзаве́шся, адзаве́цца; адзавёмся, адзавяце́ся, адзаву́цца; адзаві́ся; зак.

1. Адказаць на кліч, адгукнуцца; падаць голас, абазвацца; прагучаць у адказ на які-н. гук, удар; адбіцца.

Ледзь чутным трымценнем адазваліся ў вокнах шыбы.

Я крычаў, але ніхто не адазваўся.

2. аб кім-чым. Выказаць сваю думку, даць ацэнку каму-, чаму-н.

Добра а. аб новай кнізе.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выклікаць сабою якое-н. пачуццё, адчуванне і пад.; даць сябе адчуць, выявіцца.

Спрацаванасць адазвалася хваробай.

Звестка адазвалася моцным болем у сэрцы.

4. перан., на што і без дап. Аднесціся спачувальна да чаго-н.; адказаць якім-н. пачуццём на што-н.

А. на заклік.

А. на просьбу.

|| незак. адзыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

отрази́ть сов.

1. (отбить удар, нападение) адбі́ць;

2. (воспроизвести изображение) адлюстрава́ць, адбі́ць; (лучи, колебательные движения и т. п.) физ. адбі́ць;

3. (воспроизвести в образах) адлюстрава́ць; (показать) паказа́ць; (выразить) вы́казаць;

отрази́ть жизнь в иску́сстве адлюстрава́ць жыццё ў маста́цтве;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)