Verbum

Барсні́ лапці, сплеценыя з пяньковых вяровачак’ (Янк. Мат.), ’скураныя лапці’ (Касп.). Рус. дыял. (смал.) борсни ’скураныя лапці’. Утварэнне ад дзеяслова барса́ць (гл.) ’працягваць аборы ў лапці’. Гл. Краўчук, Бел.-укр. ізал., 37.

Варэ́нік ’варэнік’ (Янк. Мат., БРС, Яруш., Шат., Сцяшк. МГ), таксама вярэ́нек, варэ́ннік (Гарэц., Юрч.). Рус. варе́ник, укр. варе́ник. Утварэнне ад *varenъ ’вараны’ суфіксам *‑ikъ. Усё да вары́ць (гл.). Форма вярэ́нік, відаць, гіперкарэктная.

Ве́рцень ’вецер; нячыстая сіла’ (Мат. Гом.). Персаніфікаваная назва ветру, паводле яго магутнай наднатуральнай сілы, утвораная ад vьrtěti і суф. ‑ьnʼь (як студзень, пярэварацень); параўн. таксама рус. перм. ве́рте́нь ’гарэза, свавольнае бойкае дзіцё’.

Перазолкі ’шчолак’ (хойн., Мат. Гом.). Паводле ілюстрацыі: Выкінь за хлеў перазолкі, Іван — значэнне лексемы вызначана недакладна, трэба: ’попел ад шчолаку’. Да пера- і залі́ць ₂ (гл.). Лексема ўтворана пры ад’ідэацыі пазолкі ’шчолак’.

◎ Пе́трах ’вантробы’ (Янк. 1), ’страва са свіных трыбухоў’ (рэч., Мат. Гом.). Да палірахі (гл.). Адз. л. у лексемы пад уплывам рус. лотрах ’унутранасці жывата’. Гук ‑ė‑ мае, відаць, экспрэсны характар (параўн. петлах).

Прытаба́к ’капшук’; ’партсігар’ (Мат. Гом.; Сл. Брэс.), прытаба́шніца, прытаба́шныца ’скрынка, каробачка з бяросты для нюхальнага тытуню’, прытаба́чныця ’партсігар’ (брэсц., З нар. сл., Сл. Брэс.). З пры і табак, магчыма, па ўзору партсігар.

Пустабрэ́х ’балбатун, пляткар’ (ТСБМ; шчуч., Нар. лекс.; карм., Мат. Гом.), пустабро́х ’сабака, што без патрэбы брэша; пляткар, абманшчык’ (Варл.), рус. пустобре́х ’балбатун, пляткар’. Да пусты (у значэнні ’непатрэбны, бессэнсоўны’) і брахаць (гл.).

◎ Пёры ’пер’е’, ’лісце цыбулі, часнаку’, ’плаўнікі ў рыбы’ (Сл. ПЗБ; рэч., Мат. Гом.; смарг., І.Патал.), ’вастрыё ў свярдзёлку’ (свісл., Шатал.), пёрышкі ’плаўнікі ў рыбы’ (кліч., Жыв. сл.). Да пяро. пёр ’е (гл.).

Ра́жа ’дзёран’ (Мат. Гом.), ра́жжа ’тс’ (Ян.). Няясна. Параўн. лат. raža ’ураджай’, паводле Фасмера (3, 492), апошняе з і.-е. *rodi̯ā, звязанае з род ₁ (гл.). Параўн. таксама рэ́жа ’дзёран’, гл. рэж.

*Санот, соно́т ’сланечнік’ (Выг., Бейл.), сана́ ’тс’ (Мат. Гом.). Параўн. укр. со́нях ’тс’. Цяжкасці з тлумачэннем словаўтварэння. Магчыма, мясцовае пераўтварэнне ўкраінскага слова або нерэгулярныя дэрываты ад кораня сон‑, як і ў сонца.