Schránke

f -, -n

1) бар’е́р, перашко́да; агаро́джа

~n erríchten — паста́віць бар’е́ры; перан. ста́віць [рабі́ць] перашко́ды

2) шлагба́ум

die ~ áufziehen* [hóchziehen*] — падня́ць шлагба́ум

3) мяжа́, грані́ца, рубе́ж

éine ~ zíеhen* [sétzen] — устанаві́ць [вы́значыць, праве́сці] мяжу́ [грані́цу]

◊ für j-n [etw.] (A) in die ~n tréten* — заступі́цца за каго́-н. [што-н.]

vor den ~n des Gerríchts stéhen* [sich verántworten] — стая́ць [адка́зваць] пе́рад судо́м

sich in ~n hálten* — не выхо́дзіць за мяжу́ [ра́мкі], быць стры́маным

j-n in die ~n wéisen* — закліка́ць каго́-н. да пара́дку; паста́віць каго́-н. на ме́сца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

gégen

prp (a)

1) су́праць, супро́ць; насу́перак

Kampf ~ Kránkheiten — барацьба́ з хваро́бамі

~ éigenen Wíllen — насу́перак [про́ціў] сваёй во́лі

2) да, на, у напра́мку на

~ Nórden — (у напра́мку) на по́ўнач

3) у параўна́нні (з кім-н., з чым-н.)

4) за, узаме́н, заме́ст

~ Entgélt — за ўзнагаро́ду

5) каля́ (пра час, колькасць чаго-н.); прыблі́зна

es ist ~ Mítternacht — цяпе́р прыблі́зна по́ўнач

6) у адно́сінах да (чаго-н., каго-н.), пе́рад (чым-н., кім-н.)

~ die Kínder gerécht sein — быць справядлі́вым да [у адно́сінах да] дзяце́й

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

láden

*

I

1.

vt

1) грузі́ць

2) зараджа́ць, набіва́ць ладу́нкам

scharf [blind] ~ — зараджа́ць баявы́мі [халасты́мі] патро́намі

3) эл. зараджа́ць

mit Energíe geláden sein — быць по́ўным эне́ргіі

4)

das Vertráuen auf sich ~ — узя́ць на сябе́ адка́знасць

éine Schuld auf j-n ~ — узвалі́ць віну́ на каго́-н.

er hat schwer geláden — разм. ён мно́га [грунто́ўна] вы́піў

2.

vi спарт. засяро́дзіцца пе́рад спабо́рніцтвам

II

vt

1) запраша́ць

zu Gast ~ — запраша́ць у го́сці

2) выкліка́ць

vor Gerícht ~ — выкліка́ць у суд

3) прыця́гваць, ва́біць, прыва́бліваць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

stanąć

зак.

1. спыніцца; стаць; затрымацца;

rzeka stanęła — рака стала;

2. стаць; устаць; падняцца;

3. стаць; прыступіць; з’явіцца;

stanąć do egzaminu — трымаць экзамен;

stanąć w czyjej obronie — выступіць у абарону каго;

stanąć murem перан. стаць сцяною;

stanąć u celu — дасягнуць мэты;

stanąć do wojska — прыбыць на прызыў;

stanąć w obliczu śmierci кніжн. стаць перад абліччам смерці;

stanąć w płomieniach — а) загарэцца, успыхнуць;

перан. пачырванець, загарэцца чырванню;

4. скончыцца; завяршыцца;

stanęło na tym, że ... — справа скончылася тым, што...

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

разверну́ться

1. (раскрыться) разгарну́цца, мног. паразго́ртвацца, раскры́цца, мног. параскрыва́цца, развіну́цца;

зна́мя разверну́лось сцяг разгарну́ўся (развіну́ўся);

2. перен. (открыться взору) разгарну́цца, раскры́цца;

пред на́ми разверну́лся вид на мо́ре пе́рад на́мі разгарну́ўся (раскры́ўся) від на мо́ра;

3. перен. (предприняться в широких масштабах) разгарну́цца;

разверну́лось большо́е строи́тельство разгарну́лася вялі́кае будаўні́цтва;

4. перен. (развиться) разгарну́цца;

его́ тала́нт разверну́лся яго́ та́лент разгарну́ўся;

5. воен. (расположиться в ширину по линии фронта, преобразоваться в более крупную единицу) развярну́цца, разгарну́цца;

здесь разверну́тся други́е ча́сти тут разве́рнуцца (разго́рнуцца) і́ншыя ча́сці;

получи́в ору́дия, батаре́я легко́ разверну́лась в двухбатаре́йный дивизио́н атрыма́ўшы гарма́ты, батарэ́я лёгка разгарну́лася ў двухбатарэ́йны дывізіён;

6. (повернуться) завярну́цца; павярну́цца; развярну́цца;

7. (размахнуться) прост. размахну́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

слаць ​1, шлю, шлеш, шле; шлём, шляце; пр. слаў, слала; незак., каго-што.

1. Пасылаць куды‑н. з якой‑н. мэтай, з якім‑н. даручэннем; адпраўляць. Імя тваё славячы, Ленін, гараць ярка зоры Крамля. Сюды, да твайго маўзалея, сыноў шле ўся наша зямля. Машара. Да буданоў ён [Міхал] пад’язджае. Пад’ехаў, коніка спыняе, Знімае стол, услон, салому. Алеся шле з канём дадому. Колас.

2. Адпраўляць, пасылаць што‑н. для перадачы, дастаўкі паводле прызначэння. Слаць лісты. Слаць пасылкі. □ [Ігар:] — Разумееш, ні маці, ні сястра ўжо другі тыдзень не шлюць грошай. Карпюк. Я помню, на дапамогу Сялянам Трактараград Патокам слаў трактар за трактарам. Куляшоў. // Пры звароце да каго‑н. выказваць свае адносіны і пачуцці ў словах, на пісьме і пад. [Паўтарак:] Шафёры нашай аўтабазы шлюць вам нізкі паклон і вялікае дзякуй за выдатную машыну. Крапіва. Мы шлём табе, Масква, прывет З заходняе граніцы. Колас. Мы шлём табе, горад, жаданыя весці: Ты родзішся зноўку, абуджаны Мінск. Броўка.

3. Накіроўваць што‑н. куды‑н., да каго‑н. Кулямёт то змаўкаў, то слаў зноў доўгія перарывістыя чэргі. Навуменка. З нябёсаў хмары шэрыя Ёй [сасонцы] слалі цёплы дождж. Прыходзька.

слаць ​2, сцялю, сцелеш, сцеле; незак., што.

1. Класці, накрываючы паверхню чаго‑н. Слаць коўдру па ложак. Слаць абрус на стол. □ Пясок гарачы, і мама сцеле для Юркі шырокі, калматы ручнік. Брыль. // Рыхтаваць (пасцель), раскладваючы пасцельныя рэчы. Чатыры санітары, якія былі пры раненых, сталі слаць і сабе пасцелі на саломе. Чорны.

2. Раскладваць на лузе, полі тонкім слоем для вылежкі (лён, каноплі); рассцілаць на траве для адбельвання (палатно). Слаць лён. □ На сіўцы аж да самага лесу ляжаў раскіданы гэтымі днямі лён — яшчэ не пачыналі слаць. Пташнікаў.

3. Рабіць, укладваючы шчыльна дошкі, пліткі і пад. Слаць падлогу. □ Уначы .. [сапёры] білі палі і слалі мост пад вадою. Грамовіч.

4. Пракладваць барозны, пракосы і пад. Пяціплужны трактар упэўнена, павольна слаў глыбокія барозны ўпоперак. Пестрак.

5. перан. Рассцілаць што‑н. па паверхні або нізка над паверхняй чаго‑н. Ранак сцеле туман. □ Зноў і зноў па беражок тонкай выдмаю пясок вольны вецер сцеле. Вялюгін. / у паэт. ужыв. Мы вольны, мы песні спяваем, Мы кветкамі сцелем дарогу. Чарот.

•••

Слаць лістам (пухам) — лісліва дагаджаць каму‑н. з карыслівай мэтай. Уваходзіць госць неспадзяваны, Мікодым Богут, той павук, Што лістам сцеле перад панам, Перад панамі гнецца ў крук. Колас. Вось другі. Усюды сцеле пухам, Прасвяціць бы, — што там на душы? Можа, ён пляткар альбо хапуга, Мо чый-небудзь талент прыдушыў? Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свіння́ ж., прям., перен. свинья́;

○ дзі́кая с. — ди́кий каба́н; вепрь;

◊ падлажы́ць ~нню́ — подложи́ть свинью́;

зна́цца (разбіра́цца), як с. на саладзі́нах — понима́ть (разбира́ться) как свинья́ в апельси́нах;

каб ~нні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гі — посл. ка́бы свинье́ рога́, всех бы со све́ту сжила́;

~нні́ не да парася́т, калі́ яе́ сма́ляць — посл. свинье́ не до порося́т, когда́ её паля́т;

пасадзі́ ~нню́ за стол — яна́ і но́гі на стол — посл. посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол;

гусь ~нні́ не тава́рыш — посл. гусь свинье́ не това́рищ;

сы́паць пе́рлы (бі́сер) пе́рад ~ння́мі — погов. мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями;

лі́шняга і ~нні не яду́ць — погов. ли́шнего и сви́ньи не едя́т;

не дай бог ~нні́ рог — посл. бодли́вой коро́ве бог рог не даёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вало́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., кім-чым.

1. Умець абыходзіцца з чым‑н., умела карыстацца чым‑н. Валодаць зброяй. Валодаць шпагай. □ Лагуновіч вельмі любіць тэхніку і людзей, якія валодаюць ёю дасканала. Казека. // Добра ведаць якую‑н. справу, быць майстрам у якой‑н. галіне. [Васіль] валодаў цяслярскай справай, быў нядрэнным мулярам і плытагонам. Няхай. Андрэй Вуйскі так валодаў нямецкай мовай, як не валодалі ёю многія немцы. Шамякін.

2. Падпарадкоўваць сваёй уладае, волі, уплыву; кіраваць. Валодаць аўдыторыяй. // Ахопліваць (пра пачуцці, імкненні, думкі). [Турсевіч:] — І нейкія асаблівыя думкі пачынаюць валодаць табою. Колас. Валодала мной у той час юнацкае імкненне шукаць прыгожы х, сапраўды ідэальных людзей. Навуменка.

3. Дзейнічаць, рухаць часткамі свайго цела. Убачыўшы катэры, матросы з апошняй сілы падаліся насустрач, але стомленыя рукі ўжо слаба валодалі. Кулакоўскі. [Дубік] далонь ушчэнт пашчапаў, тры пальцы, кажа, валодаць не будуць. Скрыган. Часта перад тым, як ісці дадому.., [Захар Зынга] ужо ледзьве валодаў нагамі. Чорны.

4. Мець у сваёй уласнасці, уладаць. Валодаць маёмасцю. // Мець якія‑н. якасці, уласцівасці. Не толькі ў нашым сяле, а і ў суседніх лічылася, што Нямко валодае незвычайнай сілай. Кулакоўскі.

•••

Валодаць пяром — умець выразна і пераканаўча выказваць свае думкі на паперы.

Валодаць сабою — трымацца спакойна ў любых абставінах.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ачы́сціць, ачышчу, ачысціш, ачысціць; зак., што ад чаго.

1. Зрабіць чыстым, выдаліўшы бруд, смецце і пад. Перад касавіцай кончылася ў пограбе бульба, і стары загадаў бабам ачысціць пограб ад бруду. Брыль. Верабей ачысціў гняздо ад бруду, смецця, нанасіў свежага пуху. Пальчэўскі. // Зрабіць чыстым па саставу, вызваліць ад чужародных прымесей. Ачысціць спірт. Ачысціць паветра. // перан. Вызваліць, пазбавіць ад чаго‑н. пабочнага, непатрэбнага, шкоднага. // перан. Зрабіць чыстым у маральных адносінах. Ачысціць сумленне.

2. Зняць, абскрэбці, аблупіць. Наглядаючы за ўдалымі рухамі Маіных рук, Сцяпан прыйшоў да думкі: каб ёй падаваць рыбу на стол, то яна ачысціла б за добрых двесяцярых. Дуброўскі.

3. Прыбраць, вынесці адкуль‑н. усё лішняе, непатрэбнае. [Стафанковіч:] — Млын закідан рыштункам і плашкамі на дровы. Трэба ачысціць. Чорны.

4. Вызваліць ад прысутнасці каго‑, чаго‑н. варожага, непажаданага. Зону зноў ачысцілі ад акупантаў, у вёсках устанавілі партызанскія гарнізоны і камендатуры. Няхай. // Пакінуць што‑н., вызваліць ад сваёй прысутнасці. Пляцінскі на хвіліну прыпыніўся, спыніў за рукаў Зынгу і грозна заявіў: — Заўтра ж ачысці мне кватэру. Чорны.

5. Разм. груб. З’еўшы ўсё, дачыста, зрабіць пустым, чыстым (пасудзіну і пад.). Ачысціць талерку баршчу.

6. Разм. Абакрасці. Ачысціць кішэні. □ Патруцілі [зладзеі] сабак і ачысцілі камору і свіран. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лю́бы, ‑ая, ‑ае.

1. Які выклікае пачуццё любві, карыстаецца любоўю; блізкі, дарагі, мілы сэрцу. І кінуўся з кручы ў бяздонне юнак Следам за любай дзяўчынай. Свірка. Мне любы стэп шырокі І водар сенажаці, Як быццам тут радзіла Мяне калісьці маці. Куляшоў. Перад .. [Уладзікам] засвяціліся матчыны вочы — любыя, пакутлівыя і грозныя. Бядуля.

2. у знач. наз. лю́бы, ‑ага, м.; лю́бая, ‑ай, ж. Той (тая), каго любяць. Алімпа не ўяўляла сабе, як яна хоць на час расстанецца з любым. Сабаленка. // (пры ветлівым звароце). Мілы, родны. Не палохайся іх, любы, быў вялікі бой. Біў жалезных душагубаў смела бацька твой. Вялюгін.

любы́, ‑а́я, ‑о́е.

1. Кожны, усякі. А хлопцы, дык хлопцы — гвардзеец любы! Колас. Гітлераўцы любымі сіламі намагаліся сарваць пераправу. Шамякін. // у знач. наз. любы́, ‑о́га, м.; люба́я, ‑о́й, ж. Усякі, кожны чалавек. [Вадзіцель:] — Спытай у любога, дзе Косцік-шафёр жыве, табе кожны пакажа. Васілевіч.

2. Які хочаш (на выбар). [Кісялёў:] — Звані ў любы час, не даб’ешся нічога ў аддзеле, звані да мяне на кватэру. Чарнышэвіч. // у знач. наз. любы́, ‑о́га, м.; любо́е, ‑о́га, н. Каго ці што хочаш. — Ого! У цябе.. [трусоў] тут цэлая ферма! — здзіўлена ўсклікнуў Мікола.. — Выбірай любога, — сказаў Віця, — і саджай у кошык. Скрыпка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)