take [teɪk] v. (took, taken)

1. браць, прыма́ць;

take a bath купа́цца;

take a bus сяда́ць у аўто́бус;

take tea піць чай, піць гарба́ту;

take shel ter хава́цца

2. вадзі́ць, вазі́ць, насі́ць;

ta ke smb. home право́дзіць каго́-н. дадо́му

3. патрабава́ць; Іt takes a lot of time. Гэта займае шмат часу.

4. запі́сваць; ме́раць, вымяра́ць;

take one’s temperature ме́раць тэмперату́ру

5. лічы́ць, разуме́ць, меркава́ць, ду́маць;

I take it you agree. Я лічу, што ты згодзен.

be taken ill захварэ́ць;

take advantage of smth. скарысто́ўваць што-н., выкарысто́ўваць што-н.;

take a chance скарыста́ць наго́ду;

take a cold прастудзі́цца;

take after smb. быць падо́бным да каго́-н.;

take an interest (in) заціка́віцца (у);

take a seat сяда́ць;

take a walk прагу́львацца;

take care (of) клапаці́цца;

take for granted прыма́ць за чы́стую мане́ту;

take it easy не турбу́йся;

take it from me (that)… infml паве́р мне, што..;

take notes (of) запі́сваць;

take notice (of) заўважа́ць;

take offence кры́ўдзіцца;

take part браць удзе́л;

take place адбыва́цца;

take smth. as it comes прыма́ць што-н. як яно́ ёсць;

take steps/measures прыма́ць ме́ры, рабі́ць за́хады;

take the floor браць сло́ва, выступа́ць

take aback [ˌteɪkəˈbæk] phr. v.

1. здзіўля́ць, збянтэ́жваць

2. заспе́ць зняна́цку

take apart [ˌteɪkəˈpɑ:t] phr. v. разбіра́ць на ча́сткі

take away [ˌteɪkəˈweɪ] phr. v.

1. math. адніма́ць

2. BrE браць гара́чую е́жу навы́нас (з рэстарана)

take back [ˌteɪkˈbæk] phr. v. браць наза́д (слова)

take down [ˌteɪkˈdaʊn] phr. v.

1. зніма́ць, здыма́ць (са сцяны, з паліцы і да т.п.)

2. запі́сваць

take in [ˌteɪkˈɪn] phr. v.

1. дава́ць прыту́лак

2. уключа́ць; змяшча́ць

3. разуме́ць, засво́йваць

4. падма́нваць, ашу́кваць

take off [ˌteɪkˈɒf] phr. v.

1. зніма́ць, здыма́ць (адзенне)

2. рабі́ць скі́дку

3. капі́раваць, імітава́ць

4. узлята́ць (пра самалёт)

take on [ˌteɪkˈɒn] phr. v.

1. найма́ць (на працу)

2. браць на сябе́ (адказнасць)

take out [ˌteɪkˈaʊt] phr. v.

1. выма́ць; вырыва́ць

2. браць, пазыча́ць (у бібліятэцы)

3. выво́дзіць (на шпацыр)

4. AmE браць гара́чую е́жу навы́нас (з рэстарана)

take up [ˌteɪkˈʌp] phr. v.

1. прыма́ць (выклік)

2. забіра́ць (пасажыраў)

3. падкаро́чваць (вопратку)

4. звярта́цца да каго́-н. (з пытаннем, прапановай)

5. бра́цца за што-н., пачына́ць спра́ву;

When did you take up teaching? Калі ты пачаў настаўнічаць?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

turn2 [tɜ:n] v.

1. паваро́чваць; паваро́чвацца; пераваро́чваць; пераваро́чвацца;

turn inside out вываро́чваць навы́варат, вываро́чвацца навы́варат;

turn the corners of the page загіна́ць/загіба́ць старо́нкі;

turn upside down пераваро́чваць дагары́ нага́мі;

It turns my stomach. Мне моташна.

2. накіро́ўваць; накіро́ўвацца; змяня́ць напра́мак;

turn right паваро́чваць напра́ва;

turn to politics пачына́ць займа́цца палі́тыкай;

turn one’s attention (to) звярта́ць чыю́-н. ува́гу (на);

turn one’s hand to smth. бра́цца за што-н.;

turn one’s steps накіро́ўвацца

3. ператвара́ць; ператвара́цца; станаві́цца;

turn pale збяле́ць;

turn sour скі́снуць; сква́сіць (малако);

He’s turned forty. Яму пераваліла за сорак.

4. : turn smb.’s head круці́ць каму́-н. галаву́

turn (smb.) against smb./smth. настро́йваць (каго́-н.) су́праць каго́-н./чаго́-н.; паўстава́ць су́праць каго́-н./чаго́-н.;

as things turned out як аказа́лася

turn away [ˌtɜ:nəˈweɪ] phr. v.

1. адваро́чваць; адваро́чвацца

2. праганя́ць, выганя́ць; звальня́ць

turn back [ˌtɜ:nˈbæk] phr. v.

1. паваро́чваць наза́д, варо́чацца

2. праганя́ць

3. адваро́чваць, адгіна́ць, адгіба́ць (старонкі)

4. пераво́дзіць наза́д (стрэлку гадзі́нніка);

We cannot turn the clock back. Час не павернеш назад.

turn down [ˌtɜ:nˈdaʊn] phr. v.

1. змянша́ць, памянша́ць, убаўля́ць (газ, гучнасць)

2. адхіля́ць, адмаўля́ць, не прыма́ць;

I was turned down for the job. Мяне не ўзялі на работу.

turn in [ˌtɜ:nˈɪn] phr. v.

1. infml адпраўля́цца на бакаву́ю (спаць)

2. : take smb. in здаць каго́-н. у палі́цыю

3. : take smth. in аддава́ць наза́д, вярну́ць што-н.

turn off [ˌtɜ:nˈɒf] phr. v.

1. выключа́ць; закрыва́ць (кран)

2. зваро́чваць (з даро́гі)

3. infml выкліка́ць, адчува́ць агі́ду

turn on [ˌtɜ:nˈɒn] phr. v. запа́льваць, уключа́ць (святло, радыё);

She turned on all her charm. Яна пусціла ў ход усе свае чары.

turn out [ˌtɜ:nˈaʊt] phr. v.

1. тушы́ць, выключа́ць (святло)

2. выганя́ць (на вуліцу)

3. выпуска́ць, вырабля́ць праду́кцыю

4. ака́звацца, выяўля́цца;

as it turns out як ча́ста быва́е

5. станаві́цца;

After a wet morning it turned out a fine day. Пасля дажджлівай раніцы выдаўся добры дзень.

turn over [ˌtɜ:nˈəʊvə] phr. v.

1. пераваро́чваць; пераваро́чвацца; пераку́льваць; пераку́львацца

2. абду́мваць, разгляда́ць

3. перадава́ць (у паліцыю)

turn round [ˌtɜ:nˈraʊnd] phr. v. паваро́чвацца, абаро́чвацца

turn up [ˌtɜ:nˈʌp] phr. v.

1. знахо́дзіць, адкрыва́ць; выко́пваць

2. з’яўля́цца (нечакана)

3. узніма́ць, падніма́ць; уздыма́ць, падыма́ць угару́;

Don’t turn your nose up at the offer. Не адварочвай нос ад прапановы.

4. падшыва́ць, падкла́дваць (сукенку, спадніцу і да т.п.)

5. прыбаўля́ць (газу, святла і да т.п.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

сарва́ць 1, ‑рву, ‑рвеш, ‑рве; ‑рвём, ‑рвяце; зак.

1. што. Тузануўшы, аддзяліць ад галінкі, сцябла і пад. (што‑н. з таго, што расце). Пяшчотныя ружы, Здаецца, сарвалі цяпер іх, Здаецца, запахнуць... Тарас. [Даміра:] Раптам я ўбачыў тры лісточкі зайцавай капусты. Прагнымі рукамі сарваў іх. Асіпенка. Сунічку апошнюю гэтага лета Сарваў я сягоння ды з’еў на мяжы. Грамыка.

2. каго-што. Рэзкім рухам аддзяліць (што‑н. прымацаванае). Сарваць дзверы з завесаў. □ Прыкладам з балтоў аканіцы сарваў І глянуў, і хаты сваёй не пазнаў. Танк. Камендант.. сарваў пячатку на замку. Лынькоў. Уночы, пад’язджаючы да гэтага лесу, .. [Паўлоўскі з таварышам] сарвалі з аднаго з дарожных слупоў адозву. Чорны. // Адрываючы, скідаючы адкуль‑н., панесці (пра буру, ваду, вецер). Сяргей успомніў, як аднойчы летам бура сарвала дах з суседскай, Калячковай, хаты: ён упаў у іх агарод на таполю. М. Стральцоў. Біў вецер насустрач, .. намагаўся шапкі сарваць. Лынькоў. / у безас. ужыв. Тады якраз каля Ліпнішак мост сарвала паводкай. С. Александровіч. Ён [Бусел] не пазнаў высокі дуб, Што быў відзён праз кіламетры: Скруціла бура дубу чуб, Гняздо зімой сарвала ветрам. Свірка. Нашых два пакаты Сарвала хваляй выбуховай прэч. Зарыцкі. // Рэзкім рухам, рыўком зняць, сцягнуць. Стафанковіч, мыляючы губамі, сарваў з.. вешалкі нейкую старую вопратку і падаў Любе. Чорны. Калі я [Пятрусь] памкнуўся да каня. Лаўрэн сарваў з маёй галавы шапку. Якімовіч. Тут дзед сарваў з носа акуляры і ніяк не мог дрыжачымі пальцамі ўкласці.. ў футлярык. Грамовіч. Не цямячы, што робіць, Анісім сарваў з пляча стрэльбу і шмыгануў назад. Сачанка. // Разм. Здзерці, абадраць (скуру і пад.). Рыючы пальцамі зямлю, .. [Ганна] неяк сарвала аб каменьчык палову пазногця. Мележ. // перан. Разм. Прымусіць каго‑н. пакінуць якую‑н. работу, занятак, месцажыхарства і пад. З таго часу як.. [Сцяпан] сарваў Маю з работы, а сам стаў планавіком, усе адвярнуліся ад яго. Дуброўскі. [Антапюк:] — Не, адчуванне віны не ад таго, што сарваў Васіля з універсітэта; армія — таксама універсітэт. Шамякін.

3. што. Рэзкім рухам, моцна націснуўшы, сапсаваць (разьбу і пад.). Сарваць разьбу.

4. што. Пашкодзіць здароўе, галасавыя звязкі ад празмернага напружання. Сарваць здароўе. Сарваць голас.

5. што. Парушыць ход чаго‑н.; не даць ажыццявіць, выканаць што‑н. Сарваць графік. Сарваць планы падпальшчыкаў вайны. □ [Васіль:] — Глядзі! Сарвеш хоць адзін дзень уборкі — не трапляй на вочы. Шамякін. — Нават нязначнае самавольства ці адступленне ад загаду могуць сарваць справу. Кулакоўскі. Вядома, самае страшнае было сарваць рэпетыцыю. Сяргейчык.

6. што. Разм. Атрымаць у выніку ашуканства, вымагання; прысвоіць. Стрынадка добра ведаў Бычка: той не прапускаў выпадку, каб не сарваць з каго ці пры абмене кватэры, ці з якога-небудзь іншага выпадку. Сабаленка. // Урваць. [Сабака], пачуўшы Агапін голас, садзіў проста ў хату, бо ведаў, што патрэбен Ігнасю і што ў яго можна сарваць часам смачнае перапечкі. Мурашка. Дзяўчаты на танцах. Ім на ўсё пляваць. Абы сёння сарваць больш вяселля... Мыслівец.

7. што, на кім-чым. Спагнаць на кім‑н. (злосць, гнеў і пад.). Пятрусь сеў на воз, сарваў сваю злосць на кані, сцебануўшы яго пугаю разоў са тры. Колас.

•••

Сарваць галаву каму — строга пакараць каго‑н. (ужываецца як пагроза). [Шпак:] — Мне ж камандуючы галаву сарве, калі з табою што-небудзь здарыцца. Шамякін.

Сарваць маску з каго — выкрыць каго‑н., паказаць сапраўдны твар каго‑н.

Сарваць покрыва (пакрывала) з чаго — выявіць, паказаць сапраўдную сутнасць чаго‑н., падаць у сапраўдным выглядзе што‑н.

сарва́ць 2, ‑рве; безас. зак., каго.

Вырваць, званітаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сту́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Ударыць, звычайна са стукам. [Госць] стукнуў кулаком аб стол так моцна, ажно пасуда зазвінела на розныя галасы. Бядуля. Цар стукнуў сваім царскія посахам аб падлогу. Якімовіч. Але, дапіўшы з конаўкі салодкую цеплыню,.. [стары] нечакана стукнуў посудам па стале і ўстаў. Брыль. / Пра біццё, штуршок сэрца. Толькі ціха стукнула сэрца. Толькі крыкнуў тужлівы птах. Дайнека. // Ударыць каго‑н. Дастаткова .. [Саўку] было самага раз’юшанага быка ўхапіць за рогі, стукнуць кулаком па галаве, як той валіўся на зямлю. Гурскі. Тады .. [Стафанковіч] нацягнуў рукаў свайго кажушка і знячэўку стукнуў Сашку па карку. Чорны. / у безас. ужыв. — Ой, Цэзар, — гаварыла маці. — Быць манцёрам зусім не цікава. Ды і токам можа стукнуць. Ты ў нас будзеш музыкантам! Арабей. // перан.; па кім-чым. Разм. Зрабіць каму‑н. з’едлівыя, колкія папрокі, заўвагі; папракнуць каго‑н. за што‑н. Стукнуць па безгаспадарчасці. // каго. Разм. Забіць або раніць. У асінніку дзіка стукнулі. □ [Злобіч:] — Кожны дзень, кожную ноч дзе-небудзь ды і стукнем [фрыца]. Вось і сёння... М. Ткачоў. — Каюк усім нам, — уголас гаворыць Аўсянік. — Ладуцьку стукнулі, ясна. Навуменка. / у безас. ужыв. Вось тады мяне і стукнула, — [Доўбік] паказаў на сваю пераносіцу. Гроднеў. // перан. Падзейнічаць на галаву або на органы руху. Пракоп даўно ўжо не піў гарэлкі, і хмель наймацней стукнуў яму ў галаву. Колас. / у безас. ужыв. Твар .. [Зосі] пабялеў, стукнула ў вушах. Чорны.

2. Учыніць стук, шум пры ўдары, штуршку. Зноў стукнула брамка. Таня зірнула з-за сцяны. Ішоў Вадзім. Паўлаў. Бабка сярдзіта накінула на сябе світку, моцна стукнула дзвярамі і накіравалася да Лявона Секача. Колас. / у безас. ужыв. Не па возеры стукнула, а недзе ў напрамку Прыпяці. Краўчанка. // Ударыць маланкай, моцна загрымець. Жыла [Фроська] і сумавала, а больш ад страху калацілася: пярун мог стукнуць, нядобры чалавек зайсці. Лобан. Міколку здалося, што ў яліну стукнуў пярун. Лынькоў.

3. Ударыць (у акно, дзверы і пад.), падаючы стукам сігнал аб прыходзе, просьбе ўпусціць і пад. Тройчы стукнуць у акно — такі ўмоўны знак. Кулакоўскі. // Раптоўна, нечакана або з сілай пачацца, пастаць (пра з’явы прыроды). Перад самымі калядамі раптам стукнуў .. мароз. С. Александровіч.

4. каго-што і без дап. Знянацку напасці, раптоўна атакаваць. Рухавей павялі сваю работу ваенныя штабы,.. намацвалі найболей слабыя і балючыя цэнтры свайго праціўніка, камбінавалі, строілі планы, каб увесці яго ў аблуду і пры першым жа зручным выпадку стукнуць па ім там, дзе ён меней за ўсё спадзяецца. Колас. [Архіп:] — У раку [легіянеры] не палезуць. Пусціш у пастку і стукнем з трох бакоў. Грахоўскі.

5. Разм. Наступіць (пра час, падзеі). У кнізе падрабязна разглядаюцца прычыны крызісу каталіцызму: для яго даўно ўжо стукнуў той час, калі бунтуюць не толькі асобныя ўплывовыя тэолагі, але і цэлыя епархіі. «Полымя». // безас. каму. Мінуць, споўніцца (пра гады). Мне стукнула шаснаццаць гадоў, я лічыўся дзесяцікласнікам, мяне кахала самая прыгожая ў класе дзяўчына. Навуменка.

6. Разм. Выпіць (чарку). Рыгор-хурман хадзіў без дзела,.. Хадзіў і лёганька хістаўся: Ён трохі стукнуў — ці не з гора? Колас.

7. Прымусіць стукнуцца. [Рыгор:] — Будзеце задзірацца — стукну ілбамі так, што рогі вырастуць! Ваданосаў.

8. перан. Разм. Перадаць што‑н. пры дапамозе якіх‑н. сродкаў сувязі. [Дзед Астап:] — Ты ўжо стукні па тэлеграфе на раз’езд. Лынькоў.

•••

Палец (пальцам) аб палец не стукнуць — тое, што і палец (пальцам) аб палец не ўдарыць (гл. ударыць).

Стукнуць у галаву; у галаву стукнула каму — нечакана прыйшла думка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

з (перед некоторыми сочетаниями согласных — са) предлог

1. с род. в разн. знач. с, со;

саско́чыць з во́за — соскочи́ть с теле́ги;

прыбра́ць са стала́ — убра́ть со стола́;

збыць з рук — сбыть с рук;

збіць з то́лку — сбить с то́лку;

ве́цер з усхо́ду — ве́тер с восто́ка;

ісці́ з таго́ бо́ку — идти́ с той стороны́;

прые́хаў з Каўка́за — прие́хал с Кавка́за;

разышлі́ся са схо́ду — разошли́сь с собра́ния;

пісьмо́ з радзі́мы — письмо́ с ро́дины;

бу́льба са свайго́ агаро́да — карто́шка со своего́ огоро́да;

з або́двух бако́ў быў лес — с обе́их сторо́н был лес;

з вышыні́ ўсё было́ віда́ць — с высоты́ всё бы́ло ви́дно;

нагляда́ць з карабля́ — наблюда́ть с корабля́;

гавары́ць з трыбу́ны — говори́ть с трибу́ны;

пача́ць з чаго́е́будзь — нача́ть с чего́-л.;

напа́сці на во́рага з ты́лу — напа́сть на врага́ с ты́ла;

з галавы́ да пят — с головы́ до пят;

з яго́ ўзялі́ ты́сячу рублёў за рабо́ту — с него́ взя́ли ты́сячу рубле́й за рабо́ту;

па тры́ццаць цэ́нтнераў з гекта́ра — по три́дцать це́нтнеров с гекта́ра;

браць з каго́е́будзь пры́клад — брать с кого́-л. приме́р;

ко́пія з пісьма́ — ко́пия с письма́;

перакла́д з по́льскай мо́вы — перево́д с по́льского языка́;

ва́жны з вы́гляду — ва́жный с ви́ду;

з твайго́ дазво́лу — с твоего́ позволе́ния;

спява́ць з ра́дасці — петь с ра́дости;

піса́ць з вялі́кай лі́тары — писа́ть с большо́й бу́квы;

узя́ць з бо́ю — взять с бо́я;

нарыхтава́ць з во́сені — загото́вить с о́сени;

сябрава́ць з малы́х год — дружи́ть с ма́лых лет;

з дня на дзень — со дня на день;

з міну́ты на міну́ту — с мину́ты на мину́ту;

з мяне́ даво́лі — с меня́ дово́льно;

2. с род. в разн. знач. из, изо;

ісці́ з ле́су — идти́ из лесу;

вы́йсці з вады́ — вы́йти из воды́;

лес відзён з акна́ — лес ви́ден из окна́;

страля́ць з кулямёта — стреля́ть из пулемёта;

уцёк з пало́ну — убежа́л из пле́на;

выхо́дзіць з ужыва́ння — выходи́ть из употребле́ния;

даве́дацца з газе́т — узна́ть из газе́т;

раздзе́лы з рама́на — гла́вы из рома́на;

пісьмо́ з Брэ́ста — письмо́ из Бре́ста;

дзяўчы́на з Мі́нска — де́вушка из Ми́нска;

ён з рабо́чай сям’і́ — он из рабо́чей семьи́;

найкары́снейшы са сро́дкаў — поле́знейшее из средств;

мало́дшы з брато́ў — мла́дший из бра́тьев;

адзі́н з семяры́х — оди́н из семеры́х;

хто́сьці з хло́пцаў — кто́-то из парне́й;

вяно́к з кве́так — вено́к из цвето́в;

брыга́да з дзесяці́ чалаве́к — брига́да из десяти́ челове́к;

мост з жалезабето́ну — мост из железобето́на;

з і́скры разгарэ́лася по́лымя — из и́скры разгоре́лось пла́мя;

го́рад узня́ўся з руі́н — го́род подня́лся из руи́н;

які́ з цябе́ гармані́ст! — како́й из тебя́ гармони́ст!;

запыта́ць з даліка́тнасці — спро́сить из ве́жливости;

ірвану́ўся з усі́х сіл — рвану́лся изо всех сил;

з апо́шніх сро́дкаў — из после́дних средств;

з дня ў дзень — изо дня в день;

3. с род. (для указания на принадлежность части целому) от;

ко́ла з машы́ны — колесо́ от маши́ны;

руль з веласіпе́да — руль от велосипе́да;

4. с род. (для указания на предмет, лицо и т.п., к которому проявляется какое-л. чувство) над (кем, чем);

смяя́цца (здзе́кавацца) з каго́-, чаго́е́будзь — смея́ться (издева́ться) над ке́м-, че́м-л.;

5. с род. (при гл. ра́давацца, дзіві́цца и т.п.) переводится беспредложными конструкциями с дат. п.;

дзіві́цца з чаго́е́будзь — удивля́ться чему́-л.;

6. с вин. (для выражения приблизительности меры) с, со;

прайсці́ з кіламе́тр — пройти́ с киломе́тр;

з гадзі́ну на даро́зе было́ пу́ста — с час на доро́ге бы́ло пу́сто;

велічынёй з дом — величино́й с дом;

7. с твор. в разн. знач. с, со; (для указания на количество частей, из которых состоит предмет — ещё) о (чём); (для обозначения присутствия, наличия кого-, чего-л. — ещё) при (ком, чём);

ма́ці з дзі́цем — мать с ребёнком;

з’яві́цца з дакла́дам — яви́ться с докла́дом;

ле́зці з пара́дамі — лезть с сове́тами;

мне з табо́ю су́мнамне с тобо́й ску́чно;

развіта́цца з ся́брам — прости́ться с дру́гом;

мо́ра зліва́лася з не́бам — мо́ре слива́лось с не́бом;

вайна́ са шве́дамі — война́ со шве́дами;

падаро́жны параўня́ўся з ду́бам — пу́тник поравня́лся с ду́бом;

згадзі́цца з кім-не́будзь — согласи́ться с ке́м-л.;

мы з ім ро́зных по́глядаў — мы с ним ра́зных взгля́дов;

партыза́ны з вінто́ўкамі — партиза́ны с винто́вками;

хлеб з ма́слам — хлеб с ма́слом;

вядро́ з вадо́й — ведро́ с водо́й;

слу́хаць з ува́гаю — слу́шать с внима́нием;

працава́ць з ахво́таю — рабо́тать с охо́той;

спра́віцца з зада́чай — спра́виться с зада́чей;

пазнаёміцца з но́вай тэ́хнікай — познако́миться с но́вой те́хникой;

што з ва́мі зда́рылася? — что с ва́ми случи́лось?;

прачына́цца з пе́ўнямі — просыпа́ться с петуха́ми;

цямне́ла з ко́жнай міну́тай — темне́ло с ка́ждой мину́той;

з Но́вым го́дам! — с Но́вым го́дом!;

акуну́цца з галаво́й — окуну́ться с голово́й;

адарва́ць з рука́мі — оборва́ть с рука́ми;

уле́зці з нага́мі — влезть с нога́ми;

па́лка з двума́ канца́мі — па́лка о двух конца́х;

стол з трыма́ но́жкамі — стол о трёх но́жках (с тремя́ но́жками);

гро́шы былі́ са мной — де́ньги бы́ли со мной (при мне);

з дапамо́гаю — с по́мощью, при по́мощи;

з умо́вай — с усло́вием, при усло́вии;

8. с твор. (в направлении чего-л.) по (чему);

карабе́ль ішо́ў з ве́трам — кора́бль шёл по ве́тру;

плы́сці з цячэ́ннем — плыть по тече́нию;

9. с твор. (со словом ажані́цца и производными от него) на (ком);

ажані́цца з дачко́ю сусе́да — жени́ться на до́чке сосе́да

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ręka

ręk|a

ж. рука;

z rąk do rąk — з рук у рукі;

rozkładać ręce — разводзіць рукамі;

trzymać w ~u — трымаць у руках;

mam wolną ~ę — у мяне рукі развязаныя;

dać wolną ~ę — даць свабоду дзейнасці;

wziąć co w swoje ręce — узяць што ў свае рукі;

podnieść ~ę na kogo — падняць руку на каго;

na ~ach nosić kogo — насіць каго на руках;

wypuścić z rąk okazję — прапусціць зручны момант;

~a sprawiedliwości — рука правасуддзя;

wyjść obronną ~ą — выйсці цэлым;

to mi na ~ę — гэта мне на руку;

umywać ręce — умываць рукі;

iść ~a w ~ę — ісці поплеч (поруч);

jak ~ą odjął — як рукой зняло;

do rąk własnych — асабіста;

dać ciepłą ~ę — даць шчодрай рукой;

lepszy wróbel w ~u niż sokół na sęku — лепш сініца ў руцэ, чым журавель у небе;

~a ~ę myje, noga nogę wspiera — рука руку мые;

z pierwszej ~i — з першых рук;

z pustymi ~oma — з пустымі рукамі;

siedzieć z założonymi ~oma — сядзець склаўшы рукі;

ręce do góry! — рукі ўгору!;

mieć związane ręce — мець звязаныя рукі;

prosić kogo o ~ę — прасіць чыёй рукі; сватацца да каго;

precz z ~ami! — рукі прэч!;

ręce przy sobie! — рукі прэч!; не чапаць!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

co

1. што; колькі;

co to jest? — што гэта?;

co to za książka? — што гэта за кніга?;

co z tobą? — што з табой?;

nie wszystko złoto, co się świeci — не ўсё золата, што блішчыць;

to co innego — гэта нешта іншае;

co to kosztuje? — колькі гэта каштуе?

daj mi co nieco pieniędzy — дай мне крыху грошай;

co znów się spóźniłeś? — што, зноў спазніўся?;

2. што; які; to drzewo, co rośnie koło domu — тое дрэва, якое (што) расце каля дома;

co dzień — кожны дзень; штодзень; штодзённа;

co prawda, to nie grzech — што праўда, то не грэх;

co spojrzy, to w śmiech — як гляне, то ў смех;

co do mnie, zgadzam się — што тычыцца мяне, то я згодны;

3. што; як;

nie ma co tu czekać — няма чаго тут чакаць;

Bóg wie co — бог ведае што!;

co do grosza — да капейкі;

co ich tam się natopilo! — колькі іх там утапілася!;

co do joty — як найдакладней;

co za ... — што за...;

co za uroda! — што за прыгажосць (краса)!;

co prędzej — як хутчэй;

(biec) co tchu — (бегчы) што ёсць духу;

krzyczeć co sił — крычаць з усіх сіл;

co się zowie — што называецца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

як

I сущ., м., зоол. як

II нареч., в разн. знач. как;

як гэ́та зда́рылася? — как э́то случи́лось;

як жыве́ш? — как пожива́ешь?;

ён спыта́ў, як прайсці́ на вакза́л — он спроси́л, как пройти́ на вокза́л;

як каму́ — как кому́;

2. в знач. сказ. (о качестве, свойстве) как; како́в;

як на смак? — как (како́в) на вкус?;

ну, як надво́р’е? — ну, как (какова́) пого́да?;

як спра́вы? — как (каковы́) дела́?;

3. в знач. сказ. (в безличных предложениях) каково́; как;

як яму́ жыве́цца? — каково́ (как) ему́ живётся?;

як яму́ слу́хаць такі́я сло́вы — каково́ (как) ему́ слу́шать таки́е слова́?;

4. (неясно как) как, ка́к-то;

як ён там прае́дзе? — как (ка́к-то) он там прое́дет?;

5. (в каком положении, состоянии) как, что;

ну, як ба́цька, працу́е? — ну, как (что) оте́ц, рабо́тает?;

вось як! — вот как!;

як жа — как же;

а як жа — а как же;

як жа так — как же так;

як след — как сле́дует;

як мага́ — изо все́х сил;

як бы́ццам — как бу́дто;

як папа́ла — как попа́ло;

як пры́йдзецца — как придётся;

як дуж — изо все́х сил;

як вялі́к — во весь рост;

як той каза́ў — как говори́тся;

як ні кажы́ — что ни говори́;

як ні круці́ — как ни крути́;

як бы там ні было́ — как бы там ни́ было;

як у сук — а) в цель; б) ирон. па́льцем в не́бо;

як тут і было́ — точь-в-точь;

як руко́й зняло́ — как руко́й сняло́;

як ба́чыш — в два счёта;

як кот напла́каў — с гу́лькин нос;

як без рук — как без рук;

як ма́е быць — как сле́дует; по-настоя́щему;

як гукне́ш, так і адгукне́ццапосл. как ау́кнется, так и откли́кнется

III союз

1. сравнит. как; (при словах, служащих сравнением — ещё) сло́вно; чи́сто; что; (нежели — ещё) чем;

бе́лы, як снег — бе́лый, как (сло́вно) снег;

палі́ла, як агнём — жгло, как (сло́вно) огнём;

шыро́кі, як мо́ра — широ́кий, как (сло́вно) мо́ре;

спява́е, як салаве́й — поёт, как (сло́вно) солове́й;

зда́рылася гэ́та не пазне́й, як пазаўчо́ра — случи́лось э́то не по́зже, чем позавчера́;

глухі́, як пень — глухо́й, как (что) пень;

2. временной как; (в предложениях с оттенком непосредственного следования одного действия за другим — ещё) когда́;

ужо́ другі́ год, як ён працу́е на заво́дзе — уже второ́й год, как он рабо́тает на заво́де;

як уба́чыш яго́, раскажы́ пра ўсё — как (когда́) уви́дишь его́, расскажи́ обо всём;

3. условный как, е́сли;

да каго́ ж мне звярну́цца, як не да вас — к кому́ же мне обрати́ться, как (е́сли) не к вам;

4. (при вводн. сл. и выражениях) как;

як віда́ць, ты сабра́ўся ў даро́гу — как ви́дно, ты собра́лся в путь;

як бы — как бы; как бу́дто, бу́дто, сло́вно; е́сли бы;

як бы не... — как бы не...;

як і — как и;

як..., так і — как..., так и;

як той... — что..., бу́дто...;

усё ро́ўна як — сло́вно как;

як то́лькі — как то́лько, лишь то́лько, лишь, едва́ то́лько, едва́; чуть;

між тым як — ме́жду тем как;

як ба́чыцевводн. сл. как ви́дите;

як напры́кладвводн. сл. а) как наприме́р; б) (при перечислении) как-то; а и́менно;

як на то́евводн. сл. как наро́чно;

як я ве́даювводн. сл. ско́лько (наско́лько) я зна́ю

IV частица, в разн. знач. как;

як! ты зноў до́ма? — как! ты опя́ть до́ма?;

яна́ як закрычы́ць! — она́ как закричи́т;

вось як до́бра — куда́ как хорошо́;

як жа так? — как же так?; как так?;

як ра́птам — как вдруг;

а як жа! — а) как бы не так! (как не так!); б) (при ответе на вопрос) а как же

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

зняць, зніму, знімеш, зніме; пр. зняў, зняла, ‑ло; зак., каго-што.

1. Дастаць, узяць зверху ці з паверхні чаго‑н. (тое, што ляжыць, вісіць, стаіць на чым‑н.). Зняць тэлефонную трубку. Зняць паліто з вешалкі. □ Дзед урачыста зняў са сцяны стрэльбу. Лынькоў. // Адняць, прыняць (тое, што ляжыць, вісіць, стаіць на чым‑н.). Зняць каструлю з агню. □ Ніна па-гаспадарску зняла .. нябачную пушынку з.. пінжака. Шыцік. // Аддзяліць, адчапіць што‑н. замацаванае, пасаджанае дзе‑н., на што‑н. Зняць кола з восі. / Пра судна. Зняць карабель з мелі. // Прыбраць, знесці што‑н. часова пабудаванае, непатрэбнае. Зняць рыштаванні. Зняць апалубку з падмуроўкі.

2. Здзець тое, што было апранута, завязана; вызваліцца ад якога‑н. адзення, покрыва і пад. Зняць шапку. Зняць павязку. □ Рыгор як зняў паліто, так і стаяў з ім, забыўшыся павесіць. Гартны. // Разм. Грабячы, раздзець.

3. Спыніць дзеянне чаго‑н.; адмяніць. Зняць блакаду. Зняць судзімасць. □ — Я тады набралася гора, пакуль не з’явіўся сам гэты хлопец і не папрасіў зняць абвінавачванне, бо ён памыліўся. Чорны. // Вызваліць, збавіць сябе ад чаго‑н. (звычайна ад таго, што непакоіць, прыгнятае). Зняць з сябе віну.

4. Сабраць, садраць, зрэзаць тое, што пакрывае якую‑н. паверхню ці з’яўляецца верхнім слоем чаго‑н. Зняць вяршкі. Зняць кару з дрэва. □ Цяжка было цягнуць .. [барсука], а яшчэ цяжэй зняць скуру тымі прыладамі, якія былі ў хлопцаў. Маўр.

5. Сабраць пасля паспявання (збажыну, плады, агародніну). Зняць ураджай. □ У сонечны дзянёк харошы Плады зняў з яблынь гаспадар. Непачаловіч. // Спец. Атрымаць (прадукцыю) у выніку вытворчага працэсу. Зняць як можна больш дэталей з кожнага станка.

6. Адклікаць з якой‑н. работы, заняткаў (звычайна для іншай работы, заняткаў). Зняць жней з поля і паслаць на стагаванне сена. // Адвесці, перавесці з якога‑н. паста, пазіцыі, фронту і пад. Гвардзейскі полк па загаду Стаўкі знялі з Заходняга фронту і спехам перакінулі ў сталіцу. Сабаленка.

7. Забіўшы, звязаўшы і пад., абясшкодзіць, пазбавіць магчымасці дзейнічаць. Учора перад усходам сонца падпольшчыкі знялі патруля і ўзарвалі чыгуначны мост. Баранавых.

8. Вызваліць ад работы, звольніць з пасады. Зняць з работы. □ Праўленне зняло Шаройку з пасады брыгадзіра. Шамякін.

9. Адмовіцца ад чаго‑н. (вылучанага, прапанаванага); адмяніць, аб’явіць несапраўдным. Зняць кандыдатуру. Зняць сваю прапанову. □ Рэвалюцыя 1905 года зняла забарону з друкаванага беларускага слова. Юргелевіч.

10. Дакладна аднавіць, скапіраваць, пераносячы на што‑н. (памер, формы, аб’ём, змест і пад.). Зняць мерку. Зняць копію з дакумента.

11. Адлюстраваць на фота- ці кінаплёнцы; сфатаграфаваць. — Зараз мы выпусцім Эму і бегемота Рану, каб таварыш фотакарэспандэнт зняў іх, — сказаў.. той, у акулярах, прымаючы з Кірылкавых рук клетку. Даніленка. // Стварыць (кінафільм).

12. Узяць у наймы. — Вось кватаранта мне прыслалі. Хоча зняць у мяне пакой. Карпаў.

13. Перакласці верхнюю частку стасаваных карт уніз перад раздачай іх ігракам. Зняць калоду.

14. Спыніць дзейнасць каго‑, чаго‑н., выключыць адкуль‑н. Зняць каманду са спаборніцтваў. Зняць устарэлую марку машыны з вытворчасці. // Спец. Лічыць больш не падлягаючым чаму‑н.; пазбавіць чаго‑н. Зняць з забеспячэння. Зняць свіней з адкорму.

•••

Зняць галаву каму, у каго — а) забіць, адсячы галаву; б) сурова пакараць.

Зняць з уліку — перастаць лічыць у складзе якой‑н. установы.

Зняць (скінуць) маску — паказаць сваю сапраўдную сутнасць; перастаць прыкідвацца кім‑н. ці якім‑н.

Зняць падрад — наняцца, падрадзіцца зрабіць што‑н.

Зняць шапку перад кім — выказаць сваю павагу каму‑н.; пакланіцца.

Зняць швы — падрэзаць і выцягнуць ніткі з краёў зашытай раны.

Зняць шкуру (сем шкур) — тое, што і спусціць шкуру (гл. спусціць).

Як рукой зняло што — раптоўна прайшло, знікла бясследна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жывы́, а́я, ‑о́е; жыў, жы́ва.

1. Які жыве, існуе; проціл. мёртвы. Партрэты бачыў, помнік не адзін, О, каб пабачыць Леніна жывога. Свірка. // Не засохлы, не завялы (пра дрэвы, лісце і пад.). На жывой яблыньцы не было ніводнага яблыка. Якімовіч. Яна [бульба] вясной Расткі пускала — белыя, жывыя. З. Астапенка. // Утвораны з людзей, жывёл або раслін. Людзі ціха цягнуліся да рэчкі жывым ланцугом. Бядуля. Пад акном роўна шумелі старыя ліпы, што жывой сцяной акружалі сад. Шамякін. // Які належыць жывой істоце. На жывой касці мяса мусіць парасці. Прыказка. // у знач. наз. жывы́, жыво́е, о́га, м. і н. Той або тое, што жыве. Проці цячэння вады Зможа толькі жывое паплыць. Багдановіч. Значыць, дбаць пра жывое Трэба заўжды жывому. Броўка.

2. Які мае адносіны да жывёльнага або расліннага свету; арганічны. Жывая прырода.

3. Поўны жыццёвых сіл; жвавы, непаседлівы; проціл. вялы. Старэйшая дачка ў фельчара ўлюбіцца Надумала. Вясёлы ён, жывы, Гаспадаром нядрэнным будзе ў хаце. Корбан. // Выразны, ажыўлены, вясёлы (пра вочы, рысы твару). Жывая ўсмешка. □ Жывыя і бойкія вочкі.. [Габрынькі] так і свяціліся радасцю. Колас.

4. Поўны руху, ажыўлення; бойкі. Але, як вядома, гэта, калісьці вельмі жывая дарога, у тыя часы ўжо даўно была ў глухім заняпадзе. Чорны. // перан. Рухомы, зменлівы. Алёша прыпыняе камбайн і любуецца, як цераз латок льецца з бункера.. жывы і вясёлы струмень збожжа. Шамякін. Водбліскі зары адбіваліся на зялёнай паверхні мора і трапяталі на іх, расцякаючыся жывым агнём. Самуйлёнак.

5. Такі, як у рэчаіснасці; сапраўдны, натуральны. Колю і цяпер усё яшчэ здаецца, што гэта быў не сон, а жывая сапраўднасць. Якімовіч. // Цэлы, непашкоджаны. Мне ў памяці горад вясёлы, жывы, Без бомбаў, Без ран і без чорных руінаў. Броўка. Я ўсё думаю аб адным і тым жа: якім чынам уцалела ферма, засталася жывой, і хто аказаўся тым чалавекам, што заступіўся за яе? Ракітны. // Выкліканы, абумоўлены жыццём, практыкай. Жывая справа.

6. Дзейны, ажыўлены, інтэнсіўны. Жывая работа. Жывая гутарка. Жывы водгук. // Здольны чутка рэагаваць; успрымальны. Жывы розум. □ [Кастусь] у жывым сваім уяўленні пакідаў не толькі тое, што сам бачыў, але і ўсё, што чуў. Чорны. // Востра адчувальны. Жывая рана. Жывое гора.

7. Яркі, выразны. Жывы расказ. Жывы малюнак. □ Мова... інтэрмедый жывая, яркая, насычаная разнастайнымі моўнымі выяўленчымі сродкамі. Шакун. // Свежы, цікавы. Гарачым і жывым струменем Ліюцца словы Ільіча... Глебка. Колькі тут было цікавага, колькі жывых думак выказана. Мядзёлка.

8. Які рэальна існуе, яшчэ не знік. Жывая граматычная форма. Жывая літаратурная мова. // Не забыты, захаваны ў сэрцы, памяці і пад. Жывая легенда не мае спачыну, Ёй, вольнай, няма берагоў. Хведаровіч.

9. Які захоўвае ў памяці многія падзеі, факты і пад. Вечарамі мужыкі сыходзіліся ў крайнюю хату дзеда Юркі. Гэта быў самы стары чалавек у вёсцы, яе жывая кніжка. Колас. [Бабка], напэўна, памятае прыгонныя часы.. Гэта ж жывая гісторыя! Апошняя наша надзея раскрыць таямніцу кургана. Якімовіч.

•••

Жывая вага гл. вага.

Жывая мова гл. мова.

Жывая рана гл. рана.

Жывая сіла гл. сіла.

Жывое срэбра гл. срэбра.

Жывое цягло гл. цягло.

Жывы інвентар гл. інвентар.

Жывы куток гл. куток.

Жывы тавар гл. тавар.

Жывыя кветкі гл. кветка.

Браць (узяць) за жывое гл. браць.

Жывая вада гл. вада.

Жывая капейка гл. капейка.

Жывая крыніца гл. крыніца.

Жывая сувязь гл. сувязь.

Жывая чарга гл. чарга.

Жывога месца няма гл. няма.

Жывое слова гл. слова.

Жывы труп гл. труп.

Жывыя мошчы гл. мошчы.

Зачапіць за жывое гл. зачапіць.

На жывую нітку гл. нітка.

Ні адной жывой душы гл. душа.

Ні жывы ні мёртвы — у стане вялікага страху, знямення.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)