1. Сукупнасць дробных цвёрдых часцінак і газападобных прадуктаў, якія вылучаюцца ў паветра пры згаранні чаго‑н. Папяросны дым. □ Дым, горкі, як палын, і страшэнна ўдушлівы, расплываўся па зямлі.Хадкевіч.З комінаў узнімаўся белаваты дым.Шыцік.
2.Гіст. Хата, гаспадарка, якія лічыліся падатковай адзінкай у Старажытнай Русі.
•••
Пайсці (з) дымамгл.пайсці.
Пусціць дым у вочыгл. пусціць.
Пусціць (з) дымамгл. пусціць.
У дым — вельмі моцна, да крайнасці напіцца, быць п’яным. Напіўся ў дым у нейкай там папойцы.Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спакусі́цьсов.
1. соблазни́ть; искуси́ть;
ён ~сі́ў мяне́пайсці́ ў кіно́ — он соблазни́л меня́ пойти́ в кино́;
Разм.Пайсці ў армію па прызыву. І Ігнась падаваўся далей на ўсход, каб усё ж прызвацца ў войска.Гурскі.— А чаму табе, браце, у Мінскім ваенкамаце Не прызвацца было?..Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
устапы́рыцца, ‑рыцца; зак.
Падняцца ўверх (пра валасы, шэрсць, шчаціну і пад.); натапырыцца. Расказчык паглядзіць абалдзела, потым зразумее, і, сярдзіта чмыхнуўшы носам, — аж устапырыцца падстрыжаная шчапоцька вусоў — падымецца ад цяпла, буркне пад нос: — Пайсці хіба заставы праверыць...Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АПАЗІ́ЦЫЯ ў мовазнаўстве, фармальнае адрозненне моўных адзінак, якому адпавядае адрозненне ў семантыцы. Так, бел. словы «лес» і «лёс» адрозніваюцца гукамі [э] і [о], што сігналізуе пра розніцу ў значэнні. У граматыцы семантычнае адрозненне рэалізуецца ў супрацьпастаўленні формаў (напр.: ‘цяперашні час’ і ‘прошлы час’ — «будуе» і «будаваў»); наяўнасць апазіцыі — абавязковая ўмова існавання граматычнага значэння. У лексіцы апазіцыя семантычных кампанентаў рэалізуецца ў лексемах (напр.: «прыйсці» — ‘пачаць знаходзіцца’ і «пайсці» — ‘перастаць знаходзіцца’ ў пэўным месцы). Упершыню паняцце апазіцыі распрацавана М.С.Трубяцкім.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
са́ма, часц.
1.Ужыв. ў спалучэнні з якаснымі прыслоўямі для абазначэння найвышэйшай ступені.
С. менш прапушчана ўрокаў у першым паўгоддзі.
2. У спалучэнні з дзеясловамі выражае самы пачатак чаго-н., якога-н. дзеяння.
С. што пачыналі касьбу.
3. У канструкцыях са знач.: у самую пару, у самы раз, у гэты час, якраз цяпер.
С. раслі грыбы.
С. пайсці за горад на прагулку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ву́шлы ’растаропны’ (Мат. Гом.); ’знаходлівы, хітры’ (Цых.). Хутчэй за ўсё запазычана з рус.ушлый ’пранырлівы’, дзеепрыметнік ад уйти ’пайсці’, раней таксама ’пазбегнуць’; параўн. утвораныя ад таго ж кораня по́шлы ’моцны, дужы’, няпо́шлы ’нямоглы’ (Панюціч, Лексіка, 81), нядо́шлы ’тс’ і пад. Сюды ж, відаць, і ву́жлы ’праворны, спрытны’ (Яўс.) праз народна-этымалагічнае збліжэнне з вуж.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Bínse
f -, -n бат. чаро́т; трыснёг
◊ in die ~n géhen* — змарнава́цца, пайсці́ нама́рна
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
рашы́цца, рашуся, рэшышся, рэшыцца; зак.
1. Прыняць якое‑н. рашэнне абдумаўшы, знайшоўшы ў сябе сілы, смеласць на гэта; асмеліцца, адважыцца. Устаць і пайсці, што ён ужо колькі разоў памыкаўся зрабіць, Лабановіч не рашыўся, не хочучы пакрыўдзіць гаспадара і гасцей.Колас.Старанна абтрасла [Хіма] снег ад лапцей, падумала. Рашылася пайсці. Прайшла адзін пакой, другі. За сталамі людзі сядзяць, пішуць.Каваль.
2. Атрымаць тое або іншае рашэнне. Задача рашылася. Ураўненне рашылася.
3.Разм. Страціць што‑н. [Бабка:] — Мы ўсяго, усяго рашыліся, толькі што на сабе засталося, ды так сюды і ўвайшлі.Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)