Адкі́дзік ’мера напрадзеных нітак’ (Інстр. III) да кідаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стапа́ ‘адзінка падліку пісчай паперы, роўная 1000 лістоў’ (ТСБМ), stapá або stupień ‘ступня’ (Пятк. 2). Параўн. укр.стопа́ ‘ступня; стос’, рус.стопа́ ‘ступня; старая мера’, стараж.-рус.стопа ‘ступня, падэшва нагі; крок’, польск.stopa ‘ступня, мера даўжыні’, чэш.stopa ‘тс’, славац.stopa ‘тс’, в.-луж.stopa ‘нага, след нагі, крок; мера’, н.-луж.stopa ‘тс’, серб.-харв.сто̀па ‘ступня, след, крок; мера’, славен.stópa ‘крок, след, ступня’, балг.стъпа́ло ‘ступня’, стъпка ‘крок’, макед.стапало ‘ступня’, станка ‘крок, мера’, ст.-слав.стопа ‘след, ступня, крок’. Прасл.*stopa ‘падэшва (нагі), след (нагі)’; якое з’яўляецца аддзеяслоўным назоўнікам ад незахаванага прасл.*stepti (гл. ступіць) з чаргаваннем e/o; Борысь, 578; гл. яшчэ Фасмер, 3, 766–767 з аглядам літ-ры; ЕСУМ, 5, 426–427.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кілалі́тр
(ад кіла- + літр)
мера ёмістасці, роўная 1000 літраў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
шу́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Рмн. ‑рак; ж.
Уст.Мера дроў, роўная 2 м³. Я ўпаў за шурку дроў, якая была складзена каля самых дзвярэй.Шамякін.Пры самай дарозе стаяла некалькі шурак дроў.Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чвэрць, ‑і, ж.
1. Чацвёртая частка чаго‑н. цэлага. Па дарозе, якая цягнулася ад хутара Сяргея за чвэрць вярсты, палякі адыходзілі даўгоў, шэра-зямлістай істужкай.Нікановіч.Не болей чвэрці веку пражыў на свеце Лабановіч, а пабыць яму даводзілася шмат дзе.Колас.// Чацвёртая частка гадзіны (пятнаццаць мінут). Гадзіннік паказваў без чвэрці адзінаццаць.Новікаў.
2. Адзін з чатырох перыядаў, на якія ўмоўна падзяляецца навучальны год. Троек за чвэрць у Стасікавым дзённіку было толькі дзве.Навуменка.
3. Даўняя мера сыпкіх рэчываў, роўная 8 чацверыкам (каля 210 л). Прададзена чвэрць аўса.
4. Даўняя мера вадкасці, роўная чацвёртай частцы вядра (3,08 л); пасудзіна такой ёмістасці. // Пасуда такой ёмістасці з гарэлкай. Неяк Лявон паспрачаўся з мужчынамі на чвэрць гарэлкі.Асіпенка.
5. Старая мера даўжыні, роўная чацвёртай частцы аршына (17,775 см). Бяру аршын і правяраю сам. Дык што ж вы думалі? Ну й жулікі! Ну й чэрці! Недахапіла ў мяне там Ні больш, ні менш — тры чвэрці.Крапіва.
6. Старая мера зямлі, роўная 40 сажням у даўжыню і 30 у шырыню. Як бліжэйшыя сваякі, яны [Нічыпар і Лявон] арандавалі Гарасімаву паўвалоку па чвэрці кожны.Чарнышэвіч.
7.Спец.Мера музычнага часу, чацвёртая частка цэлай ноты.
8.Спец. Адна з чатырох фаз Месяца, вузкі серп Месяца ў першай ці апошняй фазе.
9.Спец. Паз прамавугольнага сячэння па канту дошкі для змацавання адной дошкі з другой. Выбіраць чвэрці.
•••
Тры чвэрці да смерці — пра слабага, хворага чалавека, якому мала засталося жыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аднару́чка ’мера напрадзеных нітак’ (Нас., Інстр. III) да аднаруч (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вядро́, -а, мн. вёдры і(з ліч. 2, 3, 4) вядры́, вёдзер, вёдраў і вядзёр, н.
1. Пасудзіна з ручкай у выглядзе дужкі для вадкасцей, сыпкіх рэчываў і пад.
2.Мера вадкасцей, роўная 12,3 літра.
|| памянш.вядзёрца, -а, мн. -ы, -рцаў, н. (да 1 знач.).
|| прым.вядзёрны, -ая, -ае.
В. бачок (ёмістасцю ў адно вядро).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мех¹, ме́ха, мн. мяхі́і мяхо́ў, м.
1. Тара з палатна для захоўвання і перавозкі сыпучых цел, дробных рэчаў і пад.
Палатняны м.
2.Мера для чаго-н. сыпкага.
Пазычыць м. бульбы.
◊
Біцца за пусты мех (разм.) — настойліва даводзіць відавочнае, за што няма патрэбы спрачацца.
Нагаварыць мех з торбай — нагаварыць многа і абы-чаго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Yard
[ja:rd]
n -s, - i з ліч. - яры́ (мера даўжыні)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
чацвяры́к, ‑верыка, м.
1. Старая мера аб’ёму сыпкіх цел; адна восьмая частка чвэрці. Чацвярык ячменю.
2. Чатыры кані ў адной запрэжцы. Самае меншае — чацвярык стаеннікаў запрагалі ў ягоную [панскую] карэту.Дубоўка.Едзе дарогаю пан на чацверыку.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)