чапі́цца, чаплюся, чэпішся, чапіцца; незак.

Разм.

1. Зачэплівацца за што‑н. Пастушка не бароніць шкоды, А мацае ў траве рукой. Далей сігае, як бусліха, За косы чэпіцца ассё... Лось.

2. перан. Прыдзірацца да каго‑, чаго‑н., прывязвацца да каго‑, чаго‑н. Паліцыі там няма, і хіба цяжка лясным хлопцам зрабіць для Міці паслугу. Тады ў немцаў не будзе падстаў чапіцца да сям’і. Навуменка. [Нэлі:] — Зноў да слова чэпішся? Нельга так. Ты сталы чалавек, і я цябе ад душы віншую... Савіцкі. — Ну а чаго, уласна кажучы, чапіцца да гэтага колеру? Чырвоны, дык чырвоны. Чаркасаў. // Прыставаць да каго‑н. з якім‑н. намерам, патрабаваць настойліва чаго‑н. А .. [Пэпік], як толькі выйду на вуліцу, і целяпаецца ўслед за мною, як хвост. І ўсё чапіцца, страшыць, пагражае. Сачанка. — Чапіцца да .. [Валі] тамашні бургамістр, гэты гарбаты граф Паўзуновіч. Шашкоў. // Назаляць, дапякаць каму‑н. — Чаму, мама, Собіны наплачуцца з Колем? — чапіцца да мацеры Шура. Васілевіч. Часцей напіўся з адным .. запытаннем чалавек з перавязанай рукой: — Ды ці хутка мы дапаўзём. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чмы́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. З шумам выпускаць паветра праз ноздры. Праз паўгадзіны Клава бачыла, як нядаўна звязаны і скрыўлены жандар чмыхаў, як лось, мыючыся каля бочкі з вадою. Чорны.

2. Усміхаючыся, смеючыся, плачучы, утвараць гук носам ці губамі. Сям-там пачалі мужчыны чмыхаць, хлопцы шаптацца ды дзяўчаты падраготваць. Мурашка. Пад самае ранне прыехала з горада Хадося і, распрогшы кабылу, за хлявом.. доўга паціху чмыхала, уздрыгваючы плячыма, сморкала ў фартух, закрывала твар. Галавач.

3. З шумам выпускаць праз пэўныя адрэзкі часу паветра, пару, адпрацаваныя газы. Недалёка грукатаў цягнік. Нават чуваць было, як ён натужна сон і чмыхаў. Новікаў. Адсюль ужо былі бачны першыя хаты Затокаў і чутно, як чмыхае каля клуба рухавічок. Жычка.

4. перан. Разм. Сердаваць, злавацца, выражаючы незадаволенасць чым‑н. — Цьфу ты, нацыя бабская... — нездаволена чмыхаў дзед. — Ты да яе [Палаткі] як чалавек, а ў яе сваё ў галаве... Лынькоў. Камендант нездаволена чмыхаў, стоячы на паравозе, а Пецік увіхаўся каля Трапезы. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ю́шка 1, ‑і, ДМ юшцы; Р мн. юшак; ж.

Металічны кружок, якім закладаюць адтуліну ў коміне, каб не выходзіла цёплае паветра. Маці.. стаяла ля прыпечка і зачыняла ў коміне юшкі, каб пайшоў дух на выстуджаную за ноч хату. Капыловіч. Каб не здарылася бяда, вокны і юшкі ў коміне перад навальніцай зачыняюць. Грамовіч.

ю́шка 2, ‑і, ДМ юшцы, ж.

1. Страва са свежай рыбы з прыправамі; рыбны адвар. Увечары, калі прыехаў з горада Шыковіч, яны палілі свой касцёр і на агні варылі юшку; Яраш з сынам паспелі налавіць рыбы. Шамякін.

2. Поліўка (у 1 знач.). Сабіна з цікавасцю глядзела ў акно. Яна бачыла, як Сабастыян сам сёрбаў лыжкай юшку, спрабуючы, ці ўварыліся грыбы. Сабаленка.

3. Жыжка ва ўсякай страве. Сёрбай юшку, на дне гушча! З нар.

4. перан. Разм. Кроў. [Чалавек:] Сам бачыў, як у Бабруйску на Казначэйскай нейкі дзяцюк сунуў кулаком у храпу гарадавому, а той толькі юшку выцер, лахі пад пахі ды ходу. Грахоўскі.

•••

Пусціць юшку гл. пусціць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каб

1. союз цели что́бы, чтоб;

зро́блена ўсё, каб вы́ратаваць яго́ — сде́лано всё, что́бы спасти́ его́;

спяша́юся, каб паспе́ць на цягні́к — тороплю́сь, чтоб успе́ть на по́езд;

2. союз условный е́сли бы, е́сли б; кабы́;

каб ён змог, то зрабі́ў бы сам — е́сли бы он смог, то сде́лал бы сам;

3. частица чтоб, что́бы;

каб гэ́тага больш не было́! — чтоб (что́бы) э́того бо́льше не́ было!;

каб ты ло́пнуў! — бран. чтоб ты ло́пнул!

4. частица (при выражении неосуществимого желания) е́сли б, е́сли бы; (в соединении с частицей то́лькі при выражении желания — ещё) то́лько б, то́лько бы; лишь бы;

эх, каб ён быў жывы́! — эх, е́сли б (е́сли бы) он был жив!;

каб то́лькі ён быў здаро́вы! — то́лько б (то́лько бы, лишь бы) он был здоро́в!;

◊ каб ды калі́ б — шутл. е́сли бы да кабы́;

каб цябе́ разарва́ла — прост., вульг. чтоб тебя́ разорва́ло;

каб ён спрах — будь он нела́ден;

каб жа ве́даў — е́сли бы знал;

каб ды калі́ б вы́рас у ро́це грыб — погов. е́сли бы да кабы́ вы́росли во рту грибы́;

каб ве́даў, дзе пава́лішся, дык бы лёг — погов. е́сли бы знал, где упадёшь, так лёг бы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

узро́вень м Niveau [-´vo:] n -s, -s (тс перан); Ébene f -, -n, Stand m -es, -stände;

жыццёвы узро́ Lébensstandard m -(e)s, -s;

узро́ вы тво́р чых сіл эк Entwícklungsstand der Produktívkräfte;

ні́зкі узро́ Tíefstand m;

вы со́ ка га узро́ўню niveauvoll [-´vo:];

узро́ ва ды́ Wásserstand m;

над узро́ў нем мо́ра геагр über dem Méeresspiegel;

на высо́кім тэхні́чным узро́ўні téchnisch hóchstehend, auf hóhem téchnischem Niveau;

на не да стат ко́ ва вы со́ кім узро́ўні niveaulos [-´vo:-];

на узро́ўні auf gléicher Höhe (з чым-н mit D);

стаць на узро́вень з кім-н sich auf j-s Niveau erhében*;

быць на узро́ўні перан den gestéllten Fórderungen entspréchen*;

канта́к ты на най вы шэ́й шым узро́ўні Kontákte auf höchster Ébene;

су стрэ́ ча на най вы шэ́ йшым узро́ўні паліт, дып, тс перан Gípfelkonferenz f -, -en;

ве́с ці пе ра мо́ вы на узро́ўні мі ні́ с т раў паліт auf Minísterebene verhándeln

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

не́чего​II (незачем) нареч., разг. няма́ чаго́; не́чага; (не надо) не трэ́ба;

не́чего об э́том говори́ть няма́ чаго́ (не́чага, не трэ́ба) пра гэ́та гавары́ць;

э́тим не́чего шути́ть гэ́тым не трэ́ба (не́чага) жартава́ць;

да тут и ду́мать не́чего ды тут і ду́маць няма́ чаго́ (не́чага);

не́чего спеши́ть няма́ чаго́ (не́чага, не трэ́ба) спяша́цца;

◊

от не́чего де́лать ад няма́ чаго́ рабі́ць;

не́чего сказа́ть! што і каза́ць!, няма́ што і каза́ць!;

де́лать не́чего нічо́га не зро́біш.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

о́бщество ср.

1. грама́дства, -ва ср.;

социалисти́ческое о́бщество сацыялісты́чнае грама́дства;

2. (организация) тавары́ства, -ва ср., супо́лка, -кі ж., сябры́на, -ны ж.;

нау́чное о́бщество навуко́вае тавары́ства;

спорти́вное о́бщество спарты́ўнае тавары́ства;

3. (компания) тавары́ства, -ва ср., кампа́нія, -ніі ж.;

4. (сельское) ист. во́бшчаства, -ва ср., грамада́, -ды́ ж., супо́лка, -кі ж.;

в о́бществе на людзя́х, у людзя́х, у тавары́стве, у кампа́ніі;

быва́ть в о́бществе быва́ць у людзя́х (у кампа́ніі);

све́тское о́бщество уст. све́цкае ко́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

све́жий

1. све́жы;

све́жий хлеб све́жы хлеб;

све́жая ры́ба све́жая ры́ба;

на све́жем во́здухе на све́жым паве́тры;

све́жее бельё све́жая бялі́зна;

све́жий след све́жы след;

све́жий цвет лица́ све́жы ко́лер тва́ру;

све́жие но́вости све́жыя наві́ны;

све́жие си́лы све́жыя сі́лы;

све́жий челове́к све́жы чалаве́к;

2. (прохладный) я́драны, халаднава́ты, све́жы;

све́жий ве́тер халаднава́ты (све́жы) ве́цер;

◊

све́жая волна́ мор. (даво́лі) мо́цная хва́ля;

свежо́ в па́мяти до́бра по́мніцца;

свежо́ преда́ние, а ве́рится с трудо́м мно́га чу́ецца, ды ма́ла ве́рыцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

scale

I [skeɪl]

1.

n.

1) луска́, лузга́ f. (у ры́бы)

2) зубны́ ка́мень

3) на́кіп -у m. (на сьце́нах ча́йніка)

2.

v.t.

1) чы́сьціць, саскрэ́бваць (луску́ з ры́бы)

2) здыма́ць ка́мень з зубо́ў

3) пакрыва́ць на́кіпам

3.

v.i.

лу́шчыцца

The paint is scaling off — Фа́рба лу́шчыцца

II [skeɪl]

1.

n.

ша́ля f.; scales, pl. ша́лі pl., вага́ f. (з ша́лямі)

2.

v.t.

ва́жыць

3.

v.i.

мець вагу́

•

- Scales

- tip the scales

- turn the scales

III [skeɪl]

1.

n.

1) шкала́ f.

а) the scale of wages — шкала́ зарабо́тнае пла́ты

б) A thermometer has a scale — Тэрмо́мэтар ма́е шкалу́

в) шкала́ на прыймачы́, ліне́йцы ды і́ншых інструмэ́нтах для ме́раньня

2) машта́б, паме́р -у m.

A map drawn to the scale of 1:50,000 — Ка́рта зро́бленая ў машта́бе 1:50.000

on a large (small) scale — у вялі́кім (малы́м) машта́бе

3) сыстэ́ма лічэ́ньня

the decimal scale — дзесятко́вая сыстэ́ма лічэ́ньня

4) Mus. га́ма f.

2.

v.i.

1) узьбіра́цца, узьніма́цца (напр. па драбі́не)

2) рабі́ць, малява́ць у машта́бе

•

- scale down

- scale up

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

не́чага I

1. мест. отриц. в род. п. не́чего;

н. чыта́ць — не́чего чита́ть;

2. мест. неопр., в род. п. чего́-то; см. не́шта I;

3. частица разг. уж лу́чше; по кра́йней ме́ре; кста́ти;

узя́ў бы н. ўсё — взял бы уж лу́чше всё;

забяры́ н. і гэ́та — забери́ уж и э́то

не́чага II в знач. сказ. (не следует) не́чего; (нет смысла — ещё) не́зачем, не́ к чему;

ды тут і ду́маць н. — да тут и ду́мать не́чего;

н. спяша́цца — не́чего (не́зачем, не́ к чему) спеши́ть;

н. крыча́ць — не́чего (не́зачем) крича́ть;

н. было́ туды́ хадзі́ць — не́чего (не́зачем) бы́ло туда́ ходи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)