паку́та ж. страда́ние ср., муче́ние ср., терза́ние ср., му́ка; мы́тарство ср., пы́тка;
боль ~ты — боль страда́ния;
душэ́ўныя ~ты — душе́вные страда́ния (муче́ния, терза́ния, му́ки);
гэ́та не рабо́та, а п. — э́то не рабо́та, а муче́ние (пы́тка);
◊ блука́нне па ~тах — хожде́ние по му́кам
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
става́ць несов., безл. (быть достаточным) хвата́ть; (с отрицанием — ещё) недостава́ть;
у яго́ сіл стае́ на гэ́та — у него́ сил хвата́ет на э́то;
і чаго́ то́лькі табе́ нестае́? — и чего́ то́лько тебе́ не хвата́ет (недостаёт)?;
◊ яшчэ́ чаго́ нестава́ла! — э́того ещё недостава́ло!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Гарэ́лкі ’назва гульні’ (БРС, Бяльк.). Рус. горе́лки ’тс’. Да гарэць ’гарэць’ (гэта слова паўтараецца ў гульні). Гл. Фасмер, 1, 440 (там і апісанне гульні); Шанскі, 1, Г, 132 (некалькі іншае тлумачэнне). Параўн. іншую назву гэтай гульні — гары́пні (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Духо́ўны ’духоўны’ (БРС). Рус. духо́вный, укр. духо́вний. Непасрэднай крыніцай запазычання з’яўляецца, як здаецца, рус. духо́вный ’тс’, якое ўзята са ст.-слав. доуховьныи (у ст.-слав. мове гэта калька грэч. πνευματικός ’тс’). Параўн. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 217.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кля́кнуць ’згінуць, страціцца’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. клякнути ’замерзнуць, задубець, засохнуць’, рус. клякнуть ’тс’, клёкнуть ’змарнець’. Параўн. літ. klękli ’гусцець, замярзаць’. Фрэнкель (268) параўноўвае гэта літоўскае слова з рус. клёк (гл. клёкъ). Суадносіны ўсходнеславянскіх і літоўскіх форм няясныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паце́пліць ’вытапіць (грубку)’ (Нас.; мядз., паст., Сл. ПЗБ). Рус. потеплить (свечку перад іконай) ’запаліць, каб свечка пагарэла, а потым пагасіць яе’. Да цяпло, цёплы (гл.). Магчыма, гэта калька-балтызм, параўн. літ. šildyti, apšildyti ’апальваць, тапіць’ — šiltis, šiluma ’цяпло’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Набольш ’найбольш, больш за ўсё’ (Нас., ТС), на́баля, набблі ’тс’ (Рам. 1, 4), ст.-бел. наболтай (XVI ст.). Паводле Карскага (1, 231), у апошнім слове можна бачыць пропуск и, але верагодней гэта форма з прэфіксам на-. Гл. наі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вэтава́ць ’помсціць’ (Нас.), павэтава́ць, адвэтава́ць. Запазычанне з польск. odwetować, powetować ’кампенсаваць’ (а гэта з ням. крыніцы; гл. Брукнер, 607). Іншага Паходжання ст.-бел. ветовати ’заяўляць вета, пратэставаць’ (Булыка, Запазыч., 61): < польск. wetować < лац. vetō, ‑are (Брукнер, 607–608).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вімба ’рыба cyprinus’ (Герд, Дыял. Прыб. канф.), рус. вимба, вымба ’тс’. Запазычана з балтыйскіх моў; параўн. лат. vimba < літ. vim̃ba, у якія гэта лексема прыйшла з ліўск. vīmpa < эст. vimb, фін. vimpa (Фасмер, 1, 368; Лаўманэ, Zivju, 248).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гаптава́ць ’вышываць’ (Шат.), гафтаваць. Ст.-бел. гафтовати (гл. Булыка, Запазыч., 80: пад гафтъ). Укр. гафтува́ти, гаптува́ти (з XVI ст.). Запазычанне з польск. haftować ’тс’, а гэта з с.-в.-ням. heften, ням. heften. Гл. Слаўскі, 1, 390–391.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)