пустэ́ча, ‑ы, ж.
Разм.
1. Тое, што і пустата (у 1 знач.). Было пуста ў бараку і холадна. І холад і пустэча палохалі. Галавач. Пустэча вуліц і халоднае святло месяца ледзянілі Васіля Ціханавіча. Сіўцоў. [Лізу] уразіла пустэча і цішыня ў пасёлку. Чорны.
2. перан. Душэўная спустошанасць, адсутнасць усякіх імкненняў, інтарэсаў. Марыся драмала. Думак нават не было ў галаве, а нейкая пустэча. Баранавых. Проста я ніколі не думаў, што можа такая страшная пустэча легчы на сэрца і такая пакутлівая бяздумнасць на галаву... Б. Стральцоў.
3. Пустка, пустыр. Памятае Алесь, што вось тут жа.. сем год назад была пустэча, зарослая палыном і закіданая каменнем. Броўка. Кожную раніцу на пустэчу ля прадзільнай фабрыкі бравы афіцэрык прыводзіў на вучэнне салдат. Асіпенка. Пустэча тут была, страшэнная пустэча з быльнягом на аблеглых і аанесеных пылам руінах. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адрэ́заць сов.
1. в разн. знач. отре́зать; (пилой — ещё) отпили́ть;
а. касу́ — отре́зать ко́су;
а. кава́лак са́ла — отре́зать кусо́к са́ла;
а. гекта́р сенажа́ці — отре́зать гекта́р сеноко́са;
а. шлях праці́ўніку — отре́зать путь проти́внику;
2. перен. отре́зать;
— Хо́піць, — ~зала яна́. — Хва́тит, — отре́зала она́;
◊ як нажо́м а. — как ножо́м отре́зать;
сем разо́ў адме́рай, а раз адрэ́ж — посл. семь раз отме́рь, оди́н раз отре́жь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
vórtun
*
1.
vt
1) пака́зваць, дэманстрава́ць (які-н. прыём)
2) надзява́ць, падвя́зваць (фартух, сурвэтку)
3) пакла́сці (што-н. перад кім-н.)
éinen Ríegel ~ — зачыні́ць на за́саўку
4) дзе́йнічаць неабду́мана [неразва́жліва]
◊ vórgetan und náchbedacht hat mánchen in groß' Leid gebrácht — ≅ перш чым адрэ́заць – сем разо́ў паме́рай
2.
(sich) высо́ўвацца, выстаўля́ць сябе́
(на пярэдні план)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
nastawić
зак.
1. завесці, уключыць;
nastawić budzika na siódmą — паставіць будзільнік на сем;
nastawić gramofon — завесці грамафон;
nastawić radio — уключыць радыё;
2. чыг. перавесці;
nastawić zwrotnicę — перавесці стрэлку;
3. паставіць;
nastawić zupę na ogniu — паставіць [варыцца; гатавацца] суп;
nastawić kartofle — паставіць бульбу варыцца;
4. управіць;
nastawić zwichniętą nogę — управіць вывіхнутую нагу
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
памагчы́, ‑магу, ‑можаш, ‑можа; пр. памог, ‑магла, ‑магло; заг. памажы; зак.
1. Аказаць дапамогу, садзеянне, падтрымку ў чым‑н. Памагчы грашыма. Памагчы пабудавацца. □ [Іван:] — Тут.. прарэзаць дзірку наскрозь цяжка будзе.. — Нічога. Я табе памагу, — падтрымаў Арцём. — Будзем рэзаць напераменку. Ставер. Прывіталіся [сыны].., пагаварылі. Старэйшы сын нават молат у рукі ўзяў — памог кавалю парог выкаваць. Якімовіч. [Зося:] — Ты паслухай.. Можа ты ведаеш [у каго крадзеныя грошы], то памажы следчым. Чорны. // Выратаваць, выручыць. [Човен] гойдаўся на хвалях і, здавалася, вось-вось схаваецца пад імі.. Лена стаяла на беразе і не ведала, як памагчы чалавеку. Ваданосаў. — Матуля, памажы мне! — Яшчэ ўсё задыхана шаптаў.. [палонны]. Брыль.
2. Аказаць патрэбнае дзеянне, даць патрэбны вынік. Лякарства памагло. □ Прыход Зарубы, фельчара, памог Падняцца Януку. Танк. Прыходзячы з работы дахаты, Дзяніс прымаў душ, абедаў і клаўся адпачываць. Асабліва аддаваўся адпачынку ў нерабочую суботу, а пасля — нядзелю.. Але, урэшце, і гэта не памагло. Цераз сем месяцаў мускулы звалі. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сваяўство́, ‑а, м.
1. Адносіны паміж людзьмі, якія маюць агульных продкаў. Нябожчыцы матцы Яніны яна даводзілася стрэчнай сястрой, вось і ўсё сваяўство — от так, дзесятая вада на кісялі. Мурашка. Губернатар вырашыў ніколі больш не звязвацца з гэтымі людзьмі. З дваццаці сямі тысяч дваран губерні сем тысяч былі з малодшых іхніх радоў, на розных ступенях сваяўства, ды яшчэ столькі ж залежалі ад іх і глядзелі таму з іхніх рук. Караткевіч. // Адносіны паміж сваякамі тых, хто пажаніўся. [Сабастыян Рамашка:] — І Ганнуся дома, і лякарства дома, і я на яе наглядзеўся, і да вас [Прыбыткоўскіх] завітаў на добрае знаёмства, сваяўство і лад. Чорны. // перан. Падабенства, блізкасць па зместу, прыкметах, уласцівасцях. Першыя мае радкі былі ў простым і непасрэдным сваяўстве з Андрэевымі і на той мове, якою мы гаварылі. Лужанін.
2. зб. Родныя, сваякі; радня. Сабраўшы баравіцкае сваяўство, .. [Пракоп] нечага ўсё шаптаўся са стрыечным братам. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо́чка ж., в разн. знач. бо́чка;
◊ бяздо́нная б. — бездо́нная бо́чка;
да ко́жнай ~кі за́тычка — ко вся́кой бо́чке заты́чка;
парахава́я б. — порохова́я бо́чка;
дае́ як з ~кі — несёт как из бо́чки;
як у ~ку (ліць) — как в бо́чку (лить);
як селядцы́ ў ~чцы — как се́льди в бо́чке;
со́рак ~чак арышта́нтаў — сем вёрст до небе́с и всё ле́сом;
лы́жка дзёгцю ў ~чцы мёду — погов. ло́жка дёгтя в бо́чке мёда
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
section
[ˈsekʃən]
1.
n.
1) ча́стка f., адрэ́заны кава́лак -ка m.
2) парагра́ф, падразьдзе́л -у m., ча́стка f. (кні́гі)
Chapter X has seven sections — Дзяся́ты разьдзе́л ма́е сем падразьдзе́лаў
3) во́бласьць f., раён, рэгіён -у m. (кра́ю); кварта́л -у m. (ме́ста)
The city has a business section and a residential section — Ме́ста ма́е камэрцы́йны кварта́л і жылы́ кварта́л
4) рэ́заньне (на ча́сткі); разрэ́з -у m.
5) адці́нак (чыгу́нкі, даро́гі)
6) прэпара́т -а m. (тка́нкі, мінэра́лу)
7) купэ́, n., indecl. (у ваго́не)
2.
v.t.
рэ́заць, дзялі́ць на ча́сткі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
зжыць, зжыву, зжывеш, зжыве; зжывём, зжывяце; зак.
1. каго. Стварыўшы для каго‑н. невыносныя ўмовы, загубіць, знішчыць. Зжылі злоснікі добрага чалавека.
2. што. Пазбавіцца ад чаго‑н., ліквідаваць што‑н. Зжыць недахопы. □ — Вось тут і там, пад гэтымі стрэхамі, жывуць людзі. Жывуць яны ў цемнаце і ў гразі, і многія з іх думаюць, што толькі і свету, што тут, пад гэтымі шэрымі стрэхамі. У сваім жыцці гэтыя людзі як бы ненавідзяць адзін аднаго... Што ж рабіць тут такое, каб зжыць гэта ўсё? Чорны.
3. Пражыць (жыццё, гады і пад.). — Я дык не помню, каб так усё гарэла пад восень. І мама не помніць, не расказвала, а сем дзесяткаў зжыла. Пташнікаў. Век зжыць — не мех сшыць. Прыказка.
•••
Зжыць са свету каго — тое, што і зжыць (у 1 знач.).
Зжыць сябе — выявіць сваю нежыццёвасць, аказацца мала прыгодным, непатрэбным; састарэць. Прыгонніцтва канчаткова зжыло сябе. Ларчанка. Сентыменталізм як плынь зжыў сябе. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дуб, ‑а і ‑у; мн. дубы, ‑оў; м.
1. ‑а. Буйнае лісцевае дрэва сямейства букавых з моцнай драўнінай і пладамі жалудамі. Стогадовы дуб. □ Сілачом стаіць Дуб разложысты, І здалёк відаць пышны верх яго. Колас.
2. ‑у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва. Нарэзаць дубу. Бочка з дубу.
3. ‑а; перан. Разм. Пра высокага, моцнага чалавека. У Жарстана было сем сыноў, і чацвёра з іх такія ж дубы, як і бацька. Колас. // Пагард. Пра тупога, неразумнага чалавека. — Хоць і дуб ты, скажу табе, але заходзь, кульні з намі чарку: у мяне ж сёння вяселле — гуля-а-ем! Вышынскі.
4. ‑а. Адзін з відаў вялікіх лодак (на Дняпры, Доне). Пад поўнач Пятро Тугай закончыў рамонт дубоў, заліў смалою залапленыя месцы і вылез на паром. Краўчанка.
•••
Коркавы дуб — вечназялёнае дрэва сямейства букавых, кару якога выкарыстоўваюць для вырабу коркаў і інш.
Даць дуба гл. даць.
Плесці з дуба вецце гл. плесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)