1. Які мае адносіны да пажару. Пажарны дым. Пажарная каланча.// Прызначаны для тушэння пажару. Пажарная каманда. Пажарная машына. □ [Варанецкі] выбег на вуліцу і з ходу ўсчапіўся на пажарную бочку, якую коні імчалі міма варот.Дуброўскі.// Абсталяваны ўсім неабходным для тушэння пажару. Пажарны двор. Пажарная часць.
2.узнач.наз.пажа́рны, ‑ага, м. Работнік пажарнай каманды.
•••
Пажарнае дэпогл. дэпо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умле́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Замерці, змярцвець (ад жаху, нечаканасці і пад.). Азірнулася — умлела: Валіць следам ён [Дамянік], як дым.Колас.Убачыўшы чалавека з наганам, .. Іван умлеў.Лобан.Умлеў Шчаслівец... Сярод залы Стаіць ні мёртвы ні жывы.Бачыла.// Абамлець, страціць прытомнасць. З-пад задняй сцяны абзываецца чалавек у рудой кучомцы з чорным шалікам на шыі: — Пачынай, бо зараз дзед умлее.Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уро́чышча, ‑а, н.
Любая частка мясцовасці, якая адрозніваецца чым‑н. ад навакольных тэрыторый і звычайна мае сваю назву. Урочышча ляжала паміж лесу і імшарын, убаку ад дарогі, а да самай бліжэйшай вёскі было кіламетраў шэсць.Ракітны.Увесь Маргоўскі лес падзяляўся на ўрочышчы, якія мелі свае назвы.Чарнышэвіч.Да ўрочышча Затонь было недалёка, і Парфенчык убачыў дым, які ўздымаўся над лесам.Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
smoke
[smoʊk]1.
n.
1) дым -у m.
2) куро́дым, курады́м -у m., густы́е́дкі дым
blackened with smoke — закурэ́лы, закуро́дымлены, зады́млены
3) пераку́р -у m., курэ́ньне n.
to have a smoke — закуры́ць
4) ку́рыва n.
5) Figur. засло́на f.
2.
v.i.
1) дыме́ць; дымі́цца; куры́цца
The furnace smokes — Печ дымі́ць
2) куры́ць, заку́рваць (цыгарэ́ту, лю́льку)
3) курэ́ць, пакрыва́цца са́жай, задымля́цца
3.
v.t.
1) вэ́ндзіць, дымі́ць (мя́са, ры́бу, кумпякі́)
2) зады́мліваць
•
- go up in smoke
- smoke out
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Суля́ць ’соваць, соўгаць’, сулену́цъ ’сунуць’ (ТС), укр.дыял.суля́ти ’моцна штурхаць’, рус.дыял.суля́ть ’соваць, штурхаць, соўгаць’, суля́ться ’штурхацца’, польск.sulać ’мяць, мясіць, сціскаць’, серб.-харв.су́љати ’бухаць, шугаць (пра полымя, дым)’, ’корпаць (кіём)’. Патабня (РФВ, 7, 66) набліжаў да сунуць, соваць (гл.) з не зусім ясным па паходжанні ‑л‑. Відавочна, звязана з сула, вуліца, гл. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 473. Варбат (Этим. иссл., 1981, 88) мяркуе пра запазычанне рускага дзеяслова з польскай мовы, дзе дзеяслоў выводзіцца ад sulka ’шарык з цеста’ (< с.-н.-ням.schulle, сучаснае scholle ’камяк, глыба’), што няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тыф ‘тыф, народныя назвы «брушняк», «гарачка»’ (ТСБМ, Аніч., Вопыт), cif ‘тс’ (Брасл. сл.), ціф ‘тс’ (Мова Сен.), тіф, тіх ‘тс’ (Арх. Вяр.), тіф ‘тс’ (Вруб.), ціх ‘тс’ (Некр. і Байк.), ты́фус ‘тс’ (Гарэц., Некр. і Байк.) тэ́фус ‘тс’ (Патру ты́тус (Зайка Кос.). Ад адаптаванага нямецкай мовай Typhus ‘тс’ медыцынскага тэрміна лац.typhus ‘гарачка, ліхаманка’, грэч.τῦφος ‘дым, чад’, ‘здранцвеласць’ (Фасмер, 4, 63; Голуб-Ліер, 495; ЕСУМ, 5, 576; Арол, 4, 75); відаць, праз польск.tyfus ‘тыф’. У большасці славянскіх моў пры запазычанні магло адсякацца лац.‑us як намінатыўны паказчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
клубо́к, ‑бка, м.
1. Шарападобны маток нітак, шпагату і пад. Клубок пражы. Разматаць клубок. □ Хлопцы пазіралі з печы, як увачавідкі растуць клубкі і танчэюць верацёны.С. Александровіч.// Пра тое, што набыло форму шара, камка. Раптам з самага крайняга вулля нечакана вылецеў рой, сабраўся над вуллем у клубок, пачаў жвава круціцца, страшэнна гусці.Кулакоўскі./узнач.прысл.клубко́м. Малы, абараняючыся, качаўся клубком па зямлі.Ракітны.
2.перан. Заблытанае мноства чаго‑н. Клубок раптоўных, загадкавых думак занасіўся ў .. [Рыгоравай] галаве.Гартны.Пякучая крыўда, і боль, і страх.. — усё зблыталася ў адзін клубок.Пальчэўскі.
3. Невялікі клуб 2; тое, што і клуб 2. Густы дым паваліў з-пад страхі і ахутаў, схаваў у сваіх клубках высокі комін завода.Пестрак.Дым чорны, як сажа, велізарнымі клубкамі віўся ўгору і расплываўся туманам.Нікановіч.
•••
Клубок у горле — пра пачуццё сутаргавага, хваравітага сціску ў горле.
Разматаць клубокгл. разматаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
belch
[beltʃ]1.
v.i.
1) адрыга́цца
2) (пра гарма́ту) страля́ць, абсыпа́ць агнём
2.
v.t.
выкіда́ць
to belch fire — шуга́ць агнём
to belch smoke — валі́ць ды́мам
The vulcano belched fire and smoke — З вулька́ну шуга́ў аго́нь і валі́ў дым
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АЛДА́НАЎ Марк Аляксандравіч
(сапр. прозвішча Ландаў; 7.11.1886, Кіеў—25.2.1957),
рускі пісьменнік. Скончыў Кіеўскі ун-т (1910). З 1919 у эміграцыі. Аўтар гіст. тэтралогіі «Мысліцель» (1921—27), прысвечанай пераломным падзеям у Францыі і Расіі ў эпоху Вял.франц. рэвалюцыі (раманы «Дзевятае тэрмідора», «Чортаў мост», «Змова», аповесць «Святая Алена, маленькі востраў»). Своеасаблівым поглядам «з эміграцыі» на падзеі рас. рэвалюцыі і трагічны раскол рас. грамадства сталі яго трылогія «Ключ», «Уцёкі», «Пячора» (1929—36), раманы «Вытокі» (1950) і «Самазабойства» (1956), у якіх эрудыцыя гіст.-філас. даследавання спалучаецца з вастрынёй прыгодніцкага сюжэта. Аўтар кніг гіст. нарысаў «Агонь і дым» (1922), «Сучаснікі» (1928), «Партрэты» (1931 і 1936) і інш. У сав.час. творы Алданава былі забаронены (пачалі друкавацца ў 1989).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
е́дкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які раз’ядае, разбурае што‑н. хімічна. Едкая шчолач. Едкая фарба.// Які выклікае моцнае фізічнае раздражненне. Едкі дым. □ Трэба даць уціхнуць зморы ў руках,.. адпачыць целу ад едкага поту.Мележ.
2.перан. З’едлівы, колкі. Едкі сарказм. □ І смех тут быў, былі і жарты, І кпіны едкія, і злосць.Колас./ Пра чалавека. — Вот ты едкая, Параска. Нашто табе мяне калоць гэтым пасагам?Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)