куты́кула

(лац. cuticula = скурка)

1) шчыльнае ўтварэнне на паверхні эпітэлію жывёл і чалавека;

2) тонкая плеўка, якая пакрывае эпідэрміс лістоў і сцёблаў раслін.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

крыклі́вы

1. laut spréchend (пра чалавека); kréischend, géllend, dúrchdringend (пра голас);

крыклі́вы чалаве́к Schréier m -s, -, vórlauter [gróßmäuliger] Mensch;

3. (які прымушае звярнуць на сябе ўвагу) schréiend, áuffällend, áuffállig, márktschreierisch;

крыклі́вы загало́вак (у газеце) réißerische Schlágzeile

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

несур’ёзна прысл, несур’ёзны

1. (пра чалавека) léichtsinnig, nicht ernst, óhne Ernst;

2. (пра справу, пытанне і г. д.) únwichtig; bedéutungslos, únbedeutend;

ста́віцца [адно́сіцца] да чаго-н несур’ёзна etw. leicht néhmen*, etw. auf die léichte Schúlter [Áchsel] néhmen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

алармі́зм

(фр. alarmisme, ад alarme = трывога)

плынь у заходняй навуцы і грамадскай думцы, прадстаўнікі якой сцвярджаюць пра фатальны, катастрафічны характар уздзеяння чалавека на прыроду, падкрэсліваюць яго асаблівую небяспеку для далейшага развіцця чалавецтва.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

лёс

(польск. los, ад с.-в.-ням. lôz)

1) незалежны ад волі чалавека ход падзей, збег абставін;

2) далейшае існаванне, будучыня (напр. л. чалавецтва);

3) доля, становішча ў жыцці (напр. жаночы л.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Bonorum vita vacua est metu

Жыццё сумленных людзей свабоднае ад страху.

Жизнь честных людей свободна от страха.

бел. Не рабі ліхога і не бойся нічога. Сумленне ‒ сіла чалавека. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна. Чыя душа часнаку не ела, тая пахнуць не будзе.

рус. У кого совесть чиста, тому ничего не страшно. Коль совесть чиста, спи спокойно до утра. Виноватый винится, а правый ничего не боится. Чистая совесть ‒ лучшая подушка. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.

фр. A bien faire nul craindre (Когда хорошо делаешь, нечего бояться).

англ. A clear conscience is a coat of mail (Чистая совесть, как кольчуга). Clear conscience is a sure card (Чистая совесть ‒ верная карта).

нем. Ehrlich währt am längsten (У честного долгий век).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

жыццё, -я́, н.

1. Сукупнасць з’яў, якія адбываюцца ў арганізмах, асобая форма існавання і руху матэрыі, якая ўзнікла на пэўным этапе яе развіцця.

Узнікненне жыцця на Зямлі.

Ж. раслін.

Законы жыцця.

2. Фізіялагічнае існаванне чалавека, раслін, усяго жывога ад зараджэння да смерці.

Ж. — бясцэнны дар.

3. Час такога існавання ад яго ўзнікнення да канца, а таксама ў які-н. яго перыяд.

Кароткае ж.

Пад канец жыцця.

Ж. пражыць — не поле перайсці (прыказка).

4. Дзейнасць грамадства і чалавека ў розных праявах.

Грамадскае ж.

Вясковае ж.

5. Навакольная рэчаіснасць.

Сувязь навукі з жыццём.

Правесці прапанову ў ж.

6. Ажыўленне, праяўленне дзейнасці, энергіі.

На вуліцы чулася ж.

◊

Аддаць жыццё за каго-, што-н. — памерці, ахвяраваць сабой.

Даць жыццё каму-н. — нарадзіць каго-н. (высок.).

Кончыць жыццё — памерці.

Не ад добрага жыцця — з гора, з бяды, не па сваёй ахвоце.

Не на жыццё, а на смерць — не шкадуючы жыцця.

Паміж жыццём і смерцю — знаходзіцца ў вельмі небяспечным стане.

Паплаціцца жыццём — загінуць.

Пуцёўка ў жыццё — веды, навыкі і пад., якія даюць магчымасць займацца працоўнай дзейнасцю.

Пытанне жыцця або смерці — пра што-н. вельмі важнае, рашаючае.

|| прым. жыццёвы, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

падысці́, падыду́, пады́дзеш, пады́дзе; падышо́ў, -шла́, -ло́; падыдзі́; зак.

1. Ідучы, наблізіцца.

П. да дзвярэй.

Дарога падышла да садоў (перан.).

2. Узяцца за чарговую справу.

П. да вывучэння дробаў.

3. перан. Паставіцца пэўным чынам да каго-, чаго-н., узяцца за што-н., маючы пэўны пункт гледжання.

Ён умее п. да чалавека.

Крытычна п. да меркаванняў аўтара.

4. Аказацца прыдатным, зручным, прымальным для каго-, чаго-н., адпавядаць каму-, чаму-н.

Гэты касцюм мне не падышоў.

Ён не падыдзе на такую работу.

|| незак. падыхо́дзіць, -о́джу, -о́дзіш, -о́дзіць.

|| наз. падыхо́д, -у, М -дзе (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

гаспада́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Уласнік, уладальнік каго-, чаго-н.

Г. кватэры.

2. (звычайна з азначэннем). Той, хто вядзе гаспадарку, займаецца гаспадарчымі справамі.

Руплівы г.

3. перан., чаго. Паўнаўладны распарадчык.

Народ — г. сваёй краіны.

Г. свайго лёсу.

4. Галава дома, сям’і.

Г. за гарэлачку, а гаспадыня за талерачку (прыказка). Г. — галава ў хаце (прыказка).

◊

Гаспадар свайго слова (адабр.) — пра чалавека, у якога слова не разыходзіцца са справай.

|| ж. гаспады́ня, -і, мн. -і, -ды́нь; ласк. гаспады́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек.

|| прым. гаспада́рскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

го́лы, -ая, -ае; гол, -а.

1. Не апрануты, не прыкрыты адзеннем.

Голая спіна.

2. Без расліннага або валасянога покрыва.

Г. чэрап.

Голыя дрэвы.

3. Нічым не пакрыты, не прыкрыты.

Голыя сцены.

Спаць на голым ложку.

4. перан. Узяты сам па сабе, без тлумачэнняў, без дадаткаў.

Голыя лічбы.

Голыя факты.

5. Без прымесей, чысты.

Г. пясок.

6. перан. Бедны.

Балявалі, пакуль голы сталі (прыказка).

◊

Гол як сакол — вельмі бедны, які нічога не мае.

Голы як бізун — пра вельмі беднага чалавека.

Голы як бубен (разм.) — пра голае, без расліннасці месца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)