-ка част.

1. (при повелительном наклонении) ану (ставится в начале предложения); (после гласных) ж; (после согласных) жа; чаще не переводится совсем;

ну-ка, покажи́ ану́, пакажы́;

посмотри́-ка на него́ паглядзі́ на яго́;

да́йте-ка пройти́ да́йце (ж) прайсці́;

2. (при будущем времени — ставится перед глаг.) а, дава́й;

а зае́ду-ка я, в са́мом де́ле, к нему́ а зае́ду (дава́й зае́ду) я, сапраўды́, да яго́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

трясти́ несов.

1. в разн. знач. трэ́сці; (яблоки и т. п. — ещё) калаці́ць; (вытряхивать — ещё) вытраса́ць;

трясти́ ного́й трэ́сці наго́й;

трясти́ кому́-л. ру́ку трэ́сці каму́-не́будзь руку́;

нас си́льно трясло́ в теле́ге нас мо́цна трэ́сла на во́зе;

трясти́ сли́вы трэ́сці (калаці́ць) слі́вы;

2. (бить в ознобе) трэ́сці, калаці́ць;

его́ трясёт лихора́дка яго́ трасе́ (кало́ціць) ліхама́нка;

его́ трясёт от стра́ха безл. яго́ трасе́ (кало́ціць) ад стра́ху;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

увле́чь сов.

1. (утащить) уцягну́ць, зацягну́ць; (захватить) захапі́ць; (унести) зане́сці, пане́сці; (увести) заве́сці; (направить) накірава́ць;

во́лны увлекли́ ло́дку в мо́ре хва́лі зане́слі (пане́слі) ло́дку ў мо́ра;

ка́мень увлёк за собо́й при паде́нии ма́ссу песка́ ка́мень захапі́ў з сабо́й пры падзе́нні ма́су пяску́;

ме́чты увлекли́ его́ в бу́дущее ма́ры зане́слі (завя́лі) яго́ ў бу́дучыню;

2. перен. (восхитить) захапі́ць; (очаровать) зачарава́ць; (пленить) прыва́біць;

рабо́та увлекла́ его́ рабо́та захапі́ла яго́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Канцыля́рыя ’аддзел установы, заняты справаводствам’, ст.-бел. канцелярия, канцелярыя, канцлерея, канцлярыя, канцлярея, канслерия (пач. XVI ст.) ’тс’, запазычана са ст.-польск. kancelaria < пози, с.-лац. cancellaria ’тс’ < лац. cancellārius ’адзін з членаў варты ўладара, які, стоячы перад кратамі дзвярэй (суда), абвяшчаў яго загады’ < лац. cancelli ’агароджа’ (Слаўскі, 2, 43).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Каро́ўка-баго́ўка, каро́ўка‑муго́ўка, каро́ўка‑мудро́ўка. Розныя назвы божай кароўкі. Адмоўная матывацыя выкарыстання лексемы кароўка для назвы насякомага — яго рабое надкрылле. Божай яна называецца, бо не належыць чалавеку, як звычайная карова. Параўн. рус. дивий мед = божий мёд (Тапароў, Этнолингв. балто-слав. контакты, 1978, 136; Мартынаў, Язык., 49–50).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Наве́ц ’мярцвяк, нябожчык’: не чалавек нават — як бы жывы навец (Васючэнка, зб. Тутэйшыя. Мн., 1989, 161). Адсутнасць дакладнай дыялектнай лакалізацыі слова, што ўзыходзіць да прасл. *navь, ц.-слав. навь ’мярцвяк’ і пад., не выключае яго запазычанне з іншых, не народных крыніц ці штучнае ўтварэнне. Параўн., аднак, на́ўскі (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Лата́цце, латате, лататьте ’лотаць, Caltha palustris L.’ (Бес.; драг., КЭС), латаць, латаць ’тс’ (Сцяшк., Гарэц., Юрч. Вытв.), воран. латач, ганц. латашнік ’тс’ (Сл. паўн.-зах.). Да лотаць (гл.). Пачатковае ла- яшчэ з прасл. перыяду; аб яго чаргаванні з /о- гл. Брукнер (KZ, 48, 217) і Слаўскі (5, 129).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Во́ддаль (БРС, КТС, Гарэц.; КЭС, лаг.). З водаль (гл.) у выніку яго пераасэнсавання як слова з прыстаўкай од‑, вод‑ (Шуба, Прыслоўе, 113). У варыянце воддаля (Жд., 2, КТС) прыстаўка заканамерная (од (от) + род. скл. даль; параўн. рус. о́тдали, укр. ві́ддалі), але канчатак, відаць, з род. скл. м. р.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Аспада́р ’гаспадар’ (Шн.). Жураўскі (Праблемы філал., 43) і Булахаў (Працы IM, 2, 61) адзначалі старабеларускія варыянты господаръ, осподаръ, сподаръ; ст.-бел. осподаръ ужо ў грамаце 1386 г. Г‑ страчвалася фанетычна ў пачатку слова перад галосным (Карскі, 1, 371–372), магчыма, у выніку асэнсавання яго як пратэтычнага. Гл. гаспадар.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Балабо́ст ’балбатун’ (Бір. Дзярж.). Запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. дыял. (з бел. тэрыторыі; Карловіч, 1, 41) bałaboste ’гаспадар або гаспадыня карчмы’ (а гэта з той жа крыніцы; што і балабо́с 1 (гл.); Варш. сл., 1, 89). На семантыку запазычанага слова, мабыць, аказала ўплыў падобнае да яго балабо́с ’балбатун’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)