rank

I [ræŋk]

1.

n.

1) рад -у m., шарэ́нга f., строй -ю m.

the soldiers broke rank — жаўне́ры пару́шылі строй

in the rank of the unemployed — у ра́дзе беспрацо́ўных

2) ранг, чын -у m.; ступе́нь f., стано́вішча n., ста́тус -у m.

he has a rank of colonel — ён ма́е ранг палко́ўніка

a person of high rank — асо́ба высо́кага стано́вішча

3) катэго́рыя, кля́са f.

a poet of the highest rank — першакля́сны паэ́т

4) ты́тул -у m.

2.

v.t.

1) ста́віць, стро́іць у рад, шарэ́нгу

2) расклада́ць, разьмяшча́ць

to rank in order of size — разьмясьці́ць паво́дле велічыні́

3) мець вышэ́йшы ранг

A major ranks a captain — Маёр вышэ́йшы ра́нгам за капіта́на

II [ræŋk]

adj.

1) буйны́, разро́слы (пра расьлі́ны)

2) ёлкі, сьмярдзю́чы

3) кра́йні, празьме́рны; і́сны

rank nonsense — по́ўная лухта́

4) гру́бы; непрысто́йны, цыні́чны, агі́дны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

касцю́м м Kostüm n -s, -e (жаночы); Ánzug m -(e)s, -züge (мужчынскі); Tracht f -, -en, Vólkstracht f (строй); (камплект з штаноў і камізэлькі) Hósenanzug m; (камплект з жакета і спадніцы) Jáckenkleid n -(e)s, -er;

да́мскі касцю́м, пашы́ты на зака́з Schnéiderkostüm n, máßgeschneidertes Kostüm;

мужчы́нскі касцю́м, пашы́ты на зака́з Máßanzug m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

грама́дскі

1. в разн. знач. обще́ственный;

г. лад — обще́ственный строй;

~кае стано́вішча — обще́ственное положе́ние;

~кія інтарэ́сы — обще́ственные интере́сы;

~кая ўла́снасць — обще́ственная со́бственность;

~кая пра́ца — обще́ственная рабо́та;

г. рабо́тнік — обще́ственный рабо́тник;

2. дорев. (общинный) мирско́й;

~кія гро́шы — мирски́е де́ньги;

○ суку́пны г. праду́кт — совоку́пный обще́ственный проду́кт;

~кае ганьбава́нне — обще́ственное порица́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АРФА

(ням. Harfe),

струнна-шчыпковы музычны інструмент.

Мае выгляд высокага трохвугольніка, бакамі якога з’яўляюцца рэзанансная расшыраная ўнізе скрынка, калонка з рычагамі механізма перастройкі і дугападобная рама ўверсе з калкамі і дыскамі педальнага механізма. Унутры трохвугольніка вертыкальна нацягнуты 44—47 струнаў рознай даўжыні і настройкі (дыяпазон C1—g4). Асн. строй арфы дыятанічны (Ces-dur). З дапамогай 7 педаляў (вынайдзены ў 1801 С.Эрарам) яна механічна перастройваецца ва ўсе танальнасці. Гучанне мяккае, пяшчотнае, камернае. Арфа — стараж. струнны інструмент, вядомы многім народам свету (найб. раннія выявы датуюцца 5-м тыс. да н.э.). З 17 ст. выкарыстоўваецца як аркестравы, з 18 ст. — як ансамблевы і сольны інструмент. На Беларусі рфа і яе выявы сустракаюцца ў літ. помніках і размалёўках каталіцкіх храмаў 16—19 ст. У Бел. акадэміі музыкі існуе клас арфы.

І.Дз.Назіна.

т. 1, с. 515

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

уступі́ць I сов.

1. в разн. знач. вступи́ть;

у. у прафсаю́з — вступи́ть в профсою́з;

у. у шлюб — вступи́ть в брак;

у. у спрэ́чку — вступи́ть в спор;

2. вступи́ть, войти́;

во́йскі ўступі́лі ў го́рад — войска́ вступи́ли (вошли́) в го́род;

3. (стать ногой во что-л.) вступи́ть, ступи́ть;

у. у лу́жыну — ступи́ть в лу́жу;

4. (ступить) наступи́ть;

у. на дыва́н — наступи́ть на ковёр;

◊ у. у строй — вступи́ть в строй

уступі́ць II сов., в разн. знач. уступи́ть;

у. ме́сца — уступи́ть ме́сто;

у. сі́ле — уступи́ть си́ле;

у. мало́дшаму — уступи́ть мла́дшему;

яго́ ве́ды не ўсту́пяць ва́шым — его́ зна́ния не усту́пят ва́шим;

у. тава́р за паўцаны́ — уступи́ть това́р за полцены́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзяржа́ўны

1. госуда́рственный;

дз. лад — госуда́рственный строй;

дз. дзе́яч — госуда́рственный де́ятель;

~ная та́йна — госуда́рственная та́йна;

2. уст. (обладающий верховной властью) держа́вный;

○ дз. гімн — госуда́рственный гимн;

дз. герб — госуда́рственный герб;

~нае пра́ва — госуда́рственное пра́во;

дз. крэды́т — госуда́рственный креди́т;

~ныя экза́мены — госуда́рственные экза́мены;

дз. дэпарта́мент — госуда́рственный департа́мент;

дз. арбітра́ж — госуда́рственный арбитра́ж;

~ная маёмасць — госуда́рственное иму́щество

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ата́ва ’маладая трава, якая вырасла на месцы скошанай у той жа год’. Рус., укр., балг. отава, серб.-харв. о̀тава, польск. otawa, чэш., славац., славен. otava, в.-луж. wotawa ’тс’. Праслав. *otava выводзяць звычайна ад дзеяслова *otyti ’растлусцець, вырасці’ (ад *tyti), адкуль (з аблаўтам) *otaviti ’заставіць расці’ і далей — *otava (як слава пры слыць, забава пры забыць). Параўн. ст.-чэш. otaviti sě ’акрыяць’, сучаснае чэш. zotaviti ’асвяжыць, даць сілу’. Іначай Махэк, 345: *ot‑aviti sę ’зноў з’явіцца’, што семантычна лепш супастаўляецца з чэш. otavče ’асенняе куранё’ і ўказанымі значэннямі, аднак сустракаецца з пэўнымі фанетычнымі цяжкасцямі і патрабуе ўдакладненняў у рэканструкцыі семантыкі прэфікса *оt‑ (па балтыйскаму ўзору). Махэк₂ (422) прызнаў гэту этымалогію памылковай. Голуб-Копечны лічаць асноўным ot‑ ’зноў’, а ‑ava суфіксальным. Параўнанне з літ. atólas атава’ і іншымі балтыйскімі формамі, зробленае Міклашычам і падтрыманае Траўтманам, 16, выклікала пярэчанні Эндзеліна (Мюленбах-Эндзелін, 1, 149), які тлумачыў балтыйскае слова іначай (параўн. Фрэнкель, 22). Вывядзенне слова з цюрк. от ’трава’ (Міклашыч, 228; Дзмітрыеў, Строй, 541; Курс суч., 161) выклікае пярэчанні. Супрун, Зб. Крымскаму, 128–129.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вступи́ть сов.

1. уступі́ць, увайсці́;

войска́ вступи́ли в го́род во́йскі уступі́лі ў го́рад;

2. (в период, состояние) уступі́ць;

вступи́ть в но́вую фа́зу разви́тия уступі́ць у но́вую фа́зу развіцця́;

3. (ступить куда-л.) ступі́ць;

вступи́ть на па́лубу ступі́ць на па́лубу;

4. (стать членом чего-л.) уступі́ць;

вступи́ть в профсою́з уступі́ць у прафсаю́з;

5. (начать какое-л. действие) уступі́ць (у што), пача́ць (што);

вступи́ть в бой уступі́ць у бой;

вступи́ть в спор пача́ць спрэ́чку;

◊

вступи́ть в строй уступі́ць у строй;

вступи́ть в си́лу увайсці́ ў сі́лу;

вступи́ть на путь стаць на шлях;

вступи́ть в брак узяць шлюб, (жениться) ажані́цца (з кім), (выйти замуж) вы́йсці за́муж (за каго);

вступи́ть в до́лжность заня́ць паса́ду;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стро́іць ​1, строю, строіш, строіць; заг. строй; незак.

1. што. Разм. Рабіць, майстраваць. Хто цягнуў з лесу жэрдзе для стаўбоў, хто ўвіхаўся з сухастоінаю — ялінаю, апрацоўваючы яе на рубель, хто строіў кассё, хто майстраваў да парога ці да калодкі бабку. Гартны.

2. што. У думках ствараць, намячаць, накідваць (планы, здагадкі і пад.). Каля Гнілога балота пастануць часамі дзядзькі, глядзяць, мяркуюць, праекты строяць. Колас. Вечарамі іншы раз, сабраўшыся сям’ёй за чаем,.. [Кудзіны] строілі планы на будучае, і ў гэтых планах цэнтральнае месца належала ёй, Марынцы. Хадкевіч. / у паэт. ужыв. Да працы ўсе, хто чуе сілу, Пад сцяг Чырвоны, Вольны сцяг! Капайце ворагам магілу, К Камуне стройце вольны шлях. Чарот. // Ладзіць, рабіць (прычоску). Марыйка ўзнімае галаву, падхоплівае рассыпаныя па плячах кучаравыя валасы, падыходзіць да люстэрка і пачынае строіць мудрагелістую прычоску. Ус.

3. што. Разм. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са значэннем дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка. І .. [бродаўцы] ўсе ў адзін мах: — Яўгена!!! — Не трэба хітрыкаў строіць. Баранавых. Над ёю [Марысяй] схілілася і строіла вясёлыя грымасы Ліна. Хомчанка.

4. каго-што. Ставіць у строй (у 1 знач.). Строіць полк.

•••

Смешкі строіць — насміхацца, смяяцца з каго‑н.

Строіць вочкі каму — какетліва паглядваць на каго‑н.

Строіць дурня — прыкідвацца дурнем.

Строіць дурня з каго — выстаўляць каго‑н. дурнем.

Строіць жарты (жарцікі) — жартаваць з каго‑н., насміхацца над кім‑н.

Строіць з сябе каго — прыкідвацца кім‑н., імкнуцца выдаць сябе за каго‑н., кім‑н.

Строіць камедыю — тое, што і ламаць камедыю (гл. ламаць).

Строіць кепікі (кпіны) — смяяцца, пакепліваць з каго.

Строіць міну — тое, што і рабіць міну (гл. рабіць).

стро́іць ​2, строю, строіш, строіць; зак., каго-што.

Зрабіць трайным, размясціць, злучыць па тры, у тры разы, у тры столкі. Строіць рады. Строіць ніці. □ [Бадзягін:] — Заўтра ўсе як адзін павінны выйсці на ўборку. Здвоіць, строіць коней і працаваць на жняярках. Федасеенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ruszyć

rusz|yć

зак.

1. крануць, зачапіць;

2. паварушыць;

nie ~ył palcem — пальцам не паварухнуў;

3. рушыць, крануцца з месца;

pociąg ~ył — цягнік рушыў;

lody ~yły — лёд рушыў;

fabryka ~yła — завод уступіў у строй;

ani ruszyć! — ні з месца!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)