дае́сці, даем, даясі, даесць; даядзім, даясце, даядуць; пр. даеў, ‑ла; заг. даеш, зак., каго-што.
З’есці да канца. Коні даелі сена. □ [Лёдзя] даела сала, хлеб, выцерла рукі ручніком. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адтапі́ць, ‑таплю, ‑топіш, ‑топіць; зак., што.
1. Падаграваючы, прымусіць згарнуцца, аддзяліцца; стварожыць (пра малако).
2. Ператварыць у вадкі стан; растапіўшы, расплавіўшы, аддзяліць адно рэчыва ад другога. Адтапіць сала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
салі́ць, салю́, со́ліш, со́ліць; со́лены; незак.
1. што. Сыпаць соль у што-н. для смаку.
С. бульбу.
2. што. Нарыхтоўваць у запас у салёным растворы.
С. агуркі.
С. сала.
3. перан. Рабіць каму-н. непрыемнасці, дапякаць.
С. кпінамі.
|| зак. пасалі́ць, -салю́, -со́ліш, -со́ліць; -со́лены і засалі́ць, -салю́, -со́ліш, -со́ліць; -со́лены (да 1 і 2 знач.).
|| наз. сале́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ша́стаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Утвараць лёгкі шум, шоргат.
Шастае дождж па даху.
Ш. сенам.
2. Біць з шумам (разм.).
Ш. дубцом па нагах.
3. Хадзіць, снаваць туды-сюды з мэтай што-н. выгледзець, украсці і пад. (разм.).
Ш. па лесе.
Не трэба ш. дзе не след.
4. што. Рэзаць (разм.).
Ш. сала нажом.
|| наз. ша́станне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пе́кці ’пячы’ (Касп., Нас., Растарг.), пякці́ ’тс’ (слуц., мін., дзісн., мазыр., ігум., вілей., Мат.), ’гатаваць; паліць, прыпякаць’ (ТС), ’пячы сала’ (рагач., акц., светлаг., ЛА, 4) — новаўтварэнне ад асноў дзеяслова на ‑к‑ з канчаткам ‑чы, перад якім гэтае ‑к‑ аднаўляецца (Карскі 2-3, 276), параўн. пе́кчы ’пячы’ (Мат. Маг.), ’пячы сала’ (бых., ЛА, 4). Да пячы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярцёл ’завостраная палка, на якой смажыцца сала’ (КТС, А. Куляшоў). Да ве́рцел (гл.). Параўн. ст.-рус. вертелъ (XVII ст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Патрыбу́шніца ’сала з падчарэўя’ (гродз., Сл. ПЗБ). З пад‑ трыбушніца, якое з пад- і трыбух (гл.). Аналагічна падчаровіна ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самаго́нка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Самаробная гарэлка са злакаў, караняплодаў, садавіны. На стале, засланым святочным абрусам,.. стаялі талеркі са скрылькамі сала,.. дзве пляшкі самагонкі, закаркаваныя кавалкамі кіяха. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накрышы́ць сов.
1. в разн. знач. накроши́ть; (ножом — ещё) наре́зать; (что-л. твёрдого — ещё) надроби́ть;
н. хле́ба — накроши́ть хле́ба;
н. на падло́гу — накроши́ть на́ пол;
н. са́ла — наре́зать са́ла;
н. ка́меню — надроби́ть ка́мня;
2. (сделать более мелким) намельчи́ть;
н. таба́кі — намельчи́ть табаку́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крыша́н, ‑а, м.
1. Адрэзаны плоскі кусок чаго‑н. ядомага. Крышан сала.
2. толькі мн. (крышаны́, ‑о́ў). Абл. Бульбяны суп. — Крышаны гатовы, — будзіў мяне дзед, тармосячы за плячук. — Мыйся... Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)