БОНЧ-АСМАЛО́ЎСКІ Анатоль Восіпавіч
(10.7.1857, Віцебск — 23.9.1930),
рэвалюцыянер-народнік. З 1876 вучыўся ў Пецярбургскім ун-це. Прыхільнік
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БОНЧ-АСМАЛО́ЎСКІ Анатоль Восіпавіч
(10.7.1857, Віцебск — 23.9.1930),
рэвалюцыянер-народнік. З 1876 вучыўся ў Пецярбургскім ун-це. Прыхільнік
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ла́ска I
1. ла́ска; не́жность;
2. любе́зность; ми́лость, снисхожде́ние
◊ ва́ша л. — ва́ша ми́лость;
зрабі́(це) ~ку — сде́лай(те) одолже́ние; окажи́те любе́зность; сде́лай(те) ми́лость, яви́те ла́ску; потруди́тесь! (бу́дьте добры́);
зрабі́ць ~ку — оказа́ть любе́зность; сде́лать одолже́ние;
калі́ л. — пожа́луйста; добро́ пожа́ловать!; ми́лости про́сим;
~ку стра́ціць — впасть в неми́лость; попа́сть в опа́лу, потеря́ть расположе́ние;
з ~кі — (чыёй) по ми́лости (чьей);
з ~кі на паце́ху — здо́рово живёшь; ни за что ни про что;
быць у ~цы — по́льзоваться благоскло́нностью (дове́рием);
скажы́це, калі л. — скажи́те на ми́лость, скажи́те, пожа́луйста;
ці не ма́еце (не бу́дзеце мець) ~ку — не бу́дете ли так любе́зны;
праз ~ку — (каго, чыю) по ми́лости (кого, чьей);
~каю бо́жай — ми́лостью бо́жьей;
з яко́й ~кі? — с како́й ста́ти?;
увайсці́ (убі́цца) у ~ку — приобрести́ благоволе́ние, расположе́ние;
без чужо́й ~кі — без чужо́й по́мощи;
дзя́куй за ~ку — благодарю́ поко́рно!;
до́брая л. — (чыя) до́брая
не ў ~цы — не в ми́лости; не в настрое́нии;
прасі́ць ~кі — проси́ть по́мощи (ми́лости);
як ва́ша (твая́ —, яго́) л. как вы (ты, он) изво́лите;
змяні́ць гнеў на ~ку — положи́ть (смени́ть) гнев на ми́лость;
бо́жая л. (
выбача́йце, калі — л.! извини́те (прости́те), пожа́луйста;
з. вялі́кай ~кі — (чыёй) по ми́лости (кого, чьей)
ла́ска II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́льны, ‑ая, ‑ае; ‑лен, ‑льна.
1. Нікому не падпарадкаваны, ні ад кога не залежны, які мае магчымасць адвольна распараджацца сваім часам, ажыццяўляць свае жаданні.
2. Свабодны ад сацыяльнага і інш. прыгнёту.
3. Нікім, нічым не заняты; пусты, свабодны.
4. Не абмежаваны якімі‑н. перашкодамі, прадметамі, бязмежны, бяскрайні.
5. Нястрыманы, які выходзіць за межы прынятых нормаў.
6. Уласцівы свабоднаму жыццю.
7. Які заклікае, абуджае імкненне да волі; свабодалюбны.
8. Больш чым дастатковы па велічыні, прасторны.
9. Які робіцца без выкарыстання спартыўных прылад.
10. Які адбываецца на свабодзе, не ў памяшканні, не пад наглядам.
11. У якім не прытрымліваюцца пэўнага парадку.
12. Не заціснуты, не замацаваны ў чым‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Смець ‘мець смеласць, права; адважвацца’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апо́шні
◊ ады́грываць не ~нюю ро́лю — игра́ть не после́днюю роль;
а. з магіка́н — после́дний из могика́н;
~няе сло́ва — (чаго) после́днее сло́во (чего);
~няя гадзі́на — после́дний час;
да ~няй кро́плі (ка́плі) крыві́ — до после́дней ка́пли кро́ви;
да (~няй) ні́ткі — до (после́дней) ни́тки;
з ~ніх сіл — из после́дних сил;
да ~няй ступе́ні — до после́дней сте́пени;
~няя
са́мы а. чалаве́к — са́мый после́дний челове́к;
а. час (наста́ў) — после́дние времена́ (наста́ли);
а. крык мо́ды — после́дний крик мо́ды;
а. шлях — после́дний путь;
~няя спі́ца ў калясні́цы — после́дняя спи́ца в колесни́це;
да ~няга — до после́днего;
адда́ць а. доўг — отда́ть после́дний долг;
спаць (засну́ць) ~нім сном — спать (засну́ть, усну́ть) после́дним сном;
да ~няга дыха́ння — до после́днего вздо́ха;
а. гра́дус — из рук вон пло́хо, после́дняя сте́пень; после́днее де́ло;
пе́ршы і а. раз — пе́рвый и после́дний раз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́бры
1. хоро́ший;
2. (чуткий, отзывчивый) до́брый;
3. (содержащий похвалу) хоро́ший, ле́стный;
4. (славный) до́брый;
5. (умелый, старательный) хоро́ший;
6. (довольно большой) изря́дный, прили́чный, поря́дочный;
7. (благоприятный) хоро́ший, благотво́рный;
8. (удачный) хоро́ший, благополу́чный;
9. съедо́бный;
10. (приносящий благо) благода́тный;
11. (близкий) хоро́ший, до́брый;
12. (о стороне материи) лицево́й;
◊ д. ве́чар! — до́брый ве́чер!;
д. дзень! — до́брый день!; здра́вствуй(те);
~рай но́чы! — до́брой (споко́йной) но́чи!; прия́тного сна!;
д. ге́ній — до́брый ге́ний;
д. інтэ́рас! — хоро́шенькое де́ло!;
~рая ца́ца! — хоро́ш гусь!;
д. дзя́дзька — благоде́тель;
~рага патро́шку — хоро́шего понемно́жку;
лю́дзі ~рыя — честно́й наро́д; лю́ди до́брые;
у д. час — в до́брый час;
па ~рай во́лі — по до́брой во́ле;
~рая гадзі́на — би́тый час;
лю́дзі ~рай во́лі — лю́ди до́брой во́ли;
(калі́) на д. лад — (е́сли) по-настоя́щему; как поло́жено;
~рага сло́ва не ва́рты — до́брого сло́ва не сто́ит;
успаміна́ць (паміна́ць) ~рым сло́вам — вспомина́ть (помина́ть) до́брым сло́вом;
~рае сэ́рца — (у каго) до́брое се́рдце (у кого);
д. га́ндаль — хоро́шенькое де́ло;
твая́ (яго́ і г.д.) ~рая
~рая ла́ска — (чыя) до́брая
~рае во́ка — хоро́ший глаз;
лепш благі́ мір, чым ~рая сва́рка —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хара́ктар, ‑у,
1. Сукупнасць устойлівых псіхічных уласцівасцей чалавека, яго асабістых рыс, якія праяўляюцца ў паводзінах і дзейнасці.
2. Цвёрдая
3.
4. У літаратуры, мастацтве — сукупнасць псіхічных асаблівасцей, што ствараюць вобраз, які мае тыповыя, абагульняючыя рысы якой‑н. групы людзей.
•••
[Грэч. charaktēr.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
власть
сове́тская власть саве́цкая ўла́да;
вое́нные власти вае́нныя ўла́ды;
превыше́ние власти
стоя́ть у власти стая́ць на чале́ ўла́ды, трыма́ць ула́ду;
со́бственной властью сваёй ула́дай;
во власти чего́-л. у пало́не чаго́-не́будзь, пад ула́дай чаго́-не́будзь;
в мое́й (твое́й, его́) власти маё (тваё, яго́) пра́ва;
э́то не в мое́й (твое́й, его́) власти гэ́та не ад мяне́ (цябе́, яго́) зале́жыць;
ва́ша власть ва́ша
потеря́ть власть над собо́й стра́ціць ула́ду над сабо́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АПО́ВЕСЦЬ,
празаічны (часам вершаваны) твор; жанр эпічнай л-ры (
Як назва жанру л-ры бытуе з часоў Кіеўскай Русі. Тады аповесцю называлі самыя розныя па форме творы
У сучасным разуменні аповесць пачала складвацца ў
Пачынальнікі сучаснай
Літ.:
Беларуская савецкая проза: Раман і аповесць,
П.К.Дзюбайла.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
вісе́ць, вішу, вісіш, вісіць; вісім, вісіце;
1. Трымацца на чым‑н. без апоры знізу.
2. Быць прымацаваным да вертыкальнай паверхні.
3. Быць або здавацца нерухомым у часе палёту ці руху.
4. Выдавацца, выступаць уперад над кім‑, чым‑н.; навісаць.
5.
6.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)