ЗОАХАРЫ́Я
(ад зоа... + харыя),
пашырэнне дыяспораў (зачаткаў раслін і грыбоў, іх спораў, пладоў і насення) жывёламі. Адрозніваюць эпізоахарыю — пасіўны перанос дыяспор на целе жывёлы з брудам, глеем або з дапамогай спец. прыстасаванняў (зачэпкі, шыпікі, шчацінкі і інш.), слізі або ліпкіх рэчываў; эндазоахарыю — пашырэнне праз стрававальную сістэму жывёл, пры гэтым дыяспоры не пашкоджваюцца, але зрэдку набываюць лепшую ўсходжасць (напр., у бружмелю, брызгліны, вішні, граната) і сінзоахарыю — актыўнае пашырэнне дыяспор, звязанае з назапашваннем корму жывёламі (бурундук, вавёрка, кедраўка, лясная мыш, сойка і інш.). Асобны выпадак сінзоахарыі — мірмекахарыя.
т. 7, с. 103
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ciarki
мн. дрыжыкі; мурашкі;
ciarki mnie przechodzą — мурашкі па скуры бегаюць; дрыжыкі па целе пайшлі;
ciarki mnie przeszły na myśl o ... — мяне мароз прабірае ад думкі пра...
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
рубе́ц I, -бца́ м., в разн. знач. рубе́ц;
ад ран на це́ле засталі́ся рубцы́ — от ран на те́ле оста́лись рубцы́;
у швы і рубцы́ во́праткі панабіва́ўся пыл — в швы и рубцы́ оде́жды наби́лась пыль
рубе́ц II, -бца́ м., анат., кул. рубе́ц
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Клешч ’невялікая членістаногая жывёліна павукападобных, якая паразітуе на целе чалавека, жывёлы, а таксама на раслінах (ТСБМ, Шат., Сл. паўн.-зах., Сцяшк., КЭС, лаг., Дразд., Бяльк., Яруш.). Укр. кліщ, рус. клещ ’тс’, серб.-харв. кле̑шт, славен. klèšč ’тс’, польск. kleszcz, чэш. klišť, славац. kliešť, в.-луж. klešč, н.-луж. klešč ’тс’. Лічыцца, у адпаведнасці з прынятай версіяй, што прасл. kleščь да прасл. klešči ’абцугі’ (Трубачоў, Эт. сл., 10, 20–23).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мшыць 1 ’закладваць мох між бярвенняў’ (красл., Сл. ПЗБ; ТС), мшы́ты ’перасцілаць і запакоўваць посуд на возе’ (Вярэн.), зах.-укр. мшити ’канапаціць мохам’, рус. мшить ’тс’, кастрам. ’перасцілаць і пакаваць посуд на возе’. Да імшыць 1.
Мшыць 2, мшы́ты, мшы́цца ’пакрывацца тонкімі валаскамі (пры тканні), касмаціцца’, мшы́сты ’калматы, касматы’ (ТС; драг., жытк., лельч., Уладз.), рус. валаг. мши́ться ’зношвацца, рабіцца анучай, акраўкамі’. Да мох ’пух, пушок (на целе), воўна, валокны’, махнаты ’касматы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сыты, тлусты, укормлены, адкормлены, раскормлены; поўны, распаўнелы, паўнацелы, пухлы, гладкі, круглы (разм.) □ у целе, аж блішчыць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia (Caecilius)
Часта і пад брудным адзеннем тоіцца мудрасць.
Часто и под грязным платьем скрывается мудрость.
бел. І чорная карова белае малако дае. Пышная душа ва ўбогім целе.
рус. Не пригож лицом, да хорош умом. Одет просто, а на языке вестей/речей со сто. Черна корова, да бело молочко. У мужика кафтан сер, да ум у него не волк съел. В рубищах часто находится велик господин. Хоть весь в заплатках, да парень с ухваткой. Не гляди, что растрёпаны рукава, зато ухватка какова.
фр. Noire poule pond blanc œuf (Чёрная курица несёт белые яйца). Sagesse dépasse la beauté (Мудрость превосходит красоту).
англ. Wisdom is often found under a shabby cloak (Мудрость часто прячется под поношенной одеждой). The clothes do not make a man (Одежда не делает человека).
нем. Eine schwarze Kuh gibt auch weiße Milch (Чёрная корова даёт также белое молоко).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
lump1 [lʌmp] n.
1. (of) кава́лак, кусо́к, камя́к, ком;
a lump of clay ком глі́ны;
a lump of dough камя́к це́ста;
a lump of sugar кусо́чак цу́кру;
a lump of wood цурба́н
2. гуз, шы́шка (на целе), пухлі́на
3. BrE, infml до́ўбня, даўбе́шка, дуры́ла
♦
a lump in the throat ком у го́рле
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
гарачыня́, ‑і, ж.
1. Высокая тэмпература паветра, нагрэтага сонцам, печчу і інш. З поля.. шугалі хвалі гарачага паветра. Сцяпан ажно захлынуўся ад гарачыні. Шамякін. Ад печы дыхала гарачынёй. Алешка. // Гарачы летні час; спёка. Над палеткамі вісіць жнівеньская гарачыня. Васілевіч.
2. Цеплыня, якая выклікаецца ў целе прылівам крыві ў час моцнага душэўнага ўзрушэння. Затросся дзед Талаш. Ком гарачыні пакаціўся дзесь у сярэдзіне каля сэрца. Колас.
3. перан. Парыў, запал. Гарачыня пачуццяў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шлёпанцы, ‑аў; адз. шлёпанец, ‑нца, м.
Разм.
1. Хатнія туфлі, звычайна без заднікаў. Маці зашаркала шлёпанцамі па падлозе і падышла да стала. Сачанка. [Ніна] ўсадзіла ногі ў шлёпанцы і вярнулася к тэлефону — пазваніць Васілю Кузьмічу. Лобан.
2. Гучныя, звонкія ўдары далонню па целе. І шлёпанцы сыпаліся па азадачку хлопчыка. Гаспадыня хаты раздае сваім дзіцянятам — гэтым неахайным, мурзатым і шматлікім стварэнням — па кавалачку хлеба, часам супакойваючы таго, другога добрым шлёпанцам. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)