эвакуі́раваны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад эвакуіраваць.

2. у знач. наз. эвакуі́раваны, ‑ага, м.; эвакуі́раваная, ‑ай, ж. Той (тая), каго эвакуіравалі куды‑н. Па вуліцах ходзіць шмат эвакуіраваных і франтавікоў. Грамовіч. На захад.. вярталіся на радзіму эвакуіраваныя. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Infelix mus est, cui non uno lare plus est

Няшчасная тая мыш, што мае толькі адну нару.

Несчастна та мышь, которая имеет только одну нору.

бел. Бедная тая ліса, што толькі адну нару мае.

рус. Худа та мышь, которая одну лазейку знает.

фр. Souris qui n’a qu’un trou est bientôt prise (Быстрее словят ту мышь, у которой только одна дыра).

англ. The mouse that has but one hole is quickly taken (Мышь, у которой одна нора, быстро словят).

нем. Das ist eine arme Maus, die nur weiß zu einem Loch hinaus (Бедная та мышь, которая знает, как выбраться лишь из одной дыры). Es ist eine schlechte Maus, die nur ein Loch weiß (Плоха та мышь, которая знает лишь одну дыру).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Дзе́ўка, дзяўчы́на. Рус. де́ва, де́вка, укр. ді́вка, польск. dziewa, dziewczyna, чэш. dívka, балг. де́ва і г. д. Прасл. *děva, *děvica, *děvъka ’тс’. Зыходным з’яўляецца *děva — утварэнне, роднаснае з dojiti (děva ’тая, што корміць або можа карміць груддзю’). *Děva — прасл. інавацыя. Трубачоў, Эт. сл., 5, 17–18; гл. далей Фасмер, 1, 491; Бернекер, 1, 197.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тура́я ‘здаровая, дзябёлая жанчына або дзяўчына’ (Стома Сл.). Няясна. Нагадвае словаўтваральны варыянт туры́ца 1 ‘дзябёлая, мажная жанчына’ (Нас.), гл. Меркаванні пра ўтварэнне ад літ. turė́ti ‘мець, валодаць, трымаць, заключаць у сабе’ пры дапамозе суф. ‑a‑ja‑, параўн. туляя́ ‘гультайка’, меляя́ ‘пустамеля’, цера́я ‘тая, хто трэ лён’, верзяя́ ‘пляткарка’, гл. Саўка, Запісы, 23, патрабуюць дадатковай аргументацыі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пусты́ в разн. знач. пусто́й; (не сплошной — ещё) по́лый;

~та́я бо́чка — пуста́я бо́чка;

п. ко́лас — пусто́й ко́лос;

п. шар — пусто́й (по́лый) шар;

п. чалаве́к — пусто́й челове́к;

~ты́я чу́ткі — пусты́е слу́хи;

~та́я ціка́васць — пусто́е любопы́тство;

○ ~та́я паро́да — горн. пуста́я поро́да;

◊ ~то́е ме́сца — пусто́е ме́сто;

з ~ты́мі рука́мі — с пусты́ми рука́ми;

п. (дурны́) смех — глу́пый (дурно́й) смех;

пераліва́ць з ~то́га ў паро́жняе — перелива́ть из пусто́го в поро́жнее;

сысці́ на п. кане́ц — дойти́ до ру́чки;

за́тычка ад ~то́й бо́чкі — отставно́й козы́ бараба́нщик;

бі́цца за п. мех — дра́ться из-за пустяко́в;

п. гук — пусто́й звук;

~та́я кішэ́нь — пусто́й карма́н;

п. млын — пустоме́ля

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

заця́ты

1. упо́рный; насто́йчивый; (беспощадный — ещё) лю́тый;

~тая барацьба́ — упо́рная борьба́;

з. чалаве́к — упо́рный (насто́йчивый) челове́к;

з. во́раг — лю́тый враг;

2. затаённый

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пе́рысты в разн. знач. пе́ристый;

п. ліст — пе́ристый лист;

~тыя кры́лы — пе́ристые кры́лья;

○ ~тыя во́блакі — пе́ристые облака́;

~тая па́льма — бот. пе́ристая па́льма

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Суця́га ’той (тая), хто займаецца суцяжніцтвам, хто бесперапынна судзіцца’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Растарг.), ст.-бел. сутяжий ’той, хто мае ў судзе цяжбу з кім-небудзь’ (Ст.-бел. лексікон), параўн. укр. сутя́га ’тс’, рус. сутяга ’тс’, чэш. soutěž, славац. súťaž ’спаборніцтва, конкурс’. Утворана пры дапамозе прыстаўкі су- ад асновы *tęg‑, гл. цягаць, цягнуць (Фасмер, 3, 812; ЕСУМ, 5, 486).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

для, прыназ. з Р.

1. Выражае аб’ектныя адносіны:

а) ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, у адносінах да якіх мае значэнне тая ці іншая з’ява, падзея і пад.

Для яго гэта лёгкая справа.

Для свайго часу гэта было дасягненнем;

б) ужыв. пры абазначэнні неадпаведнасці, несуразмернасці якой-н. з’явы, падзеі.

Ён занадта вопытны для сваіх гадоў.

Вельмі непрыдатнае адзенне для хатняй работы;

в) ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, якім што-н. робіцца, прызначаецца.

Жыць для дачкі.

2. Выражае мэтавыя адносіны, указвае на прызначэнне або мэту чаго-н.

Падручнікі для дзяцей.

Вядро для вады.

Усё для перамогі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

жыву́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Жыццяздольны, вынослівы. Хвошч — чалавек жывучы, сухі, жылісты, учэпісты, як і тая трава, праз якую атрымаў ён сваё трапнае прозвішча. Лупсякоў.

2. перан. Устойлівы, здольны доўга існаваць, захоўвацца. Дужа жывучымі былі традыцыі савецкага калектывізму ва ўсім вясковым побыце Загальшчыны. Залескі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)