Расі́цца 1 ’памалу есці’, звычайна ў прош. ч. з адмоўем не: не расі́лася ’і расінкі ў рот не брата’ (Сцяц.), росі́цца ’браць у рот, перакусваць’ (ТС), rasíś ’пажаданне з’есці, дакрануцца вуснамі’ (Варл.). Да раса́ 1 (гл.) са зразумелым метафарычным пераносам.
*Расі́цца 2 (rʼesʼitysʼa) ’цвісці, квітнець (пра жыта)’ (палес., Выг., Смул.). Параўн. укр. ряси́ти ’быць пакрытым лістамі, пладамі’, серб.-харв. ре́сити се ’прыгажэць’, ресати ’цвісці, распускацца’, балг. ря́сам ’цвісці, пакрывацца пупышкамі’, реся́ 3 ас. адз. л. ’выпускаць вусікі, распушвацца, цвісці (пра расліны)’. Гл. з іншым вакалізмам расаваць, укр. роси́ты ’цвісці (пра жыта)’ і пад., усё да *ręsa (Смулкова, Białoruś, 229), гл. раса́ 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ашчапе́рыцца ’ашчэрыцца’ (Бяльк.), ошчэперыцца (Куч.). Узыходзіць да праслав. ščep‑, параўн. шчапаць ’калоць, раздзяляць на дзве палавіны’, з экспрэсіўным нарашчэннем ‑ер‑, гл. ашчаперыць 1; да семантыкі параўн. серб.-харв. raščepati ’раскрыць, разявіць рот’ з raz‑čepati адпаведна да раз‑шчапіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Марза́кі (мн.) (грэбл.) ’губы’ (Нас.), ’твар, морда’ (КЭС, лаг.). Рус. прэйл. (ЛатвССР), ёнаўск. (ЛітССР) мурза́ки ’твар’ (грэбл.). Балтызм. Параўн. літ. mùrza ’рот’, ’твар’. Сюды ж марза́ць ’біць па твары, па зубах’ (Нас.), марзану́ць (груб.) ’штурхнуць, ударыць’ (смарг., Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
jaw1 [dʒɔ:] n.
1. скі́віца;
the top/upper jaw ве́рхняя скі́віца;
the bottom/lower jaw ні́жняя скі́віца
2. падбаро́дак;
He’s got a very determined jaw. У яго вельмі рашучы падбародак.
3. pl. jaws рот; па́шча
4. pl. jaws tech. заціскно́е прыстасава́нне; абцугі́
♦
in the jaws of death у кіпцюра́х сме́рці;
smb.’s jaw dropped/fell/sagged рот разя́віўся ад здзіўле́ння;
the jaws of a tunnel ву́зкі ўвахо́д у тунэ́ль (які выглядае небяспечным)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
зама́заць сов.
1. в разн. знач. зама́зать; (щель, дыру — ещё) заде́лать;
з. фа́рбай на́дпіс — зама́зать кра́ской на́дпись;
з. шчы́ліны — зама́зать (заде́лать) ще́ли;
з. недахо́пы — зама́зать недоста́тки;
2. (загрязнить) зама́зать, вы́мазать, запа́чкать;
з. во́пратку — зама́зать (вы́мазать, запа́чкать) оде́жду;
◊ з. во́чы — зама́зать глаза́;
з. рот — (каму) зама́зать рот (кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
заткну́ць сов., в разн. знач. заткну́ть; (пробкой — ещё) заку́порить, уку́порить;
з. нож за халя́ву — заткну́ть нож за голени́ще;
з. бутэ́льку — заткну́ть (заку́порить, уку́порить) буты́лку;
з. шчы́ліну — заткну́ть щель;
◊ з. дзі́рку — заткну́ть дыру́;
з. рот (го́рла) — заткну́ть рот (го́рло);
з. за по́яс — (каго) заткну́ть за по́яс (кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
кро́пля ж., см. ка́пля 1, 3;
◊ ні ~лі — ни ка́пли;
да ~лі — до ка́пли;
як дзве ~лі вады́ — как две ка́пли воды́;
к. ў ~лю — ка́пля в ка́плю;
да (апо́шняй) ~лі — до (после́дней) ка́пли;
ні ~лі ў рот не браць — ни ка́пли в рот не брать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
адшчыпну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што і чаго.
Шчыпком аддзяліць, адарваць. Я знячэўку адшчыпнуў лісток ад вінаграду, а потым зрабіў руку трубачкаю, паклаў лісток і стрэліў. Баранавых. [Міхась] адшчыпнуў толькі маленькі кавалак хлеба і ўкінуў яго ў рот. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сліня́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Такі, у якога з рота цячэ сліна. Слінявае дзіця. // Пакрыты слінай, мокры ад сліны. Слінявыя губы. Слінявы рот. / у груб., лаянк. выразах. Ганна гнеўна рванулася, з усяе сілы кулаком таўханула яго [незнаёмага] ў грудзі. — Адыдзі, чорт слінявы! Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сма́глы, ‑ая, ‑ае.
Перасохлы, сасмаглы. Прыкрыўшы маскай смаглы рот, Герой працягвае палёт І прабіваецца да сонца. Крапіва. З тых дзён, калі падносяць кубак славы, Я лішняе спакусы не глыну, Бо ўсё яшчэ мне помніцца гаркавы На смаглых вуснах прысмак палыну. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)