[сапр.Міхайлоўскі Мікалай Ягоравіч (Рыгоравіч); 20.2.1852, С.-Пецярбург — 10.12.1906],
рускі пісьменнік. Скончыў Ін-т інжынераў шляхоў зносін у Пецярбургу (1878). Працаваў у Мін-ве шляхоў зносін. У 1886 выйшаў у адстаўку і пасяліўся ў сваім маёнтку ў Самарскай губ., дзе беспаспяхова спрабаваў змяніць жыццё сялян шляхам гасп. і культ. пераўтварэнняў. Вярнуўся на службу. Шмат падарожнічаў. Літ. дзейнасць пачаў з канца 1880-х г. Большасць яго твораў маюць аўтабіягр. аснову. Па-мастацку перапрацоўваючы асабістыя ўражанні, імкнуўся стварыць абагульнены вобраз сучасніка. Аўтар тэтралогіі «Дзяцінства Цёмы» (1892), «Гімназісты» (1893), «Студэнты» (1895), «Інжынеры» (выд. 1907), цыклаў нарысаў «Некалькі гадоў у вёсцы» (1892), «Па Карэі, Маньчжурыі і Ляадунскім паўвостраве», «Вакол свету» (абодва 1899), «Вайна. Дзённік сведкі» (1904). Асобныя творы Гарына на бел. мову пераклала У.Сакалоўская.
Тв.:
Собр. соч. Т. 1—5. М., 1957—58.
Літ.:
Юдина И.М. Н.Г.Гарин-Михайловский. Л., 1969;
Н.Г Гарин-Михайловский в воспоминаниях современников. Новосибирск, 1983.
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Пераваро́т ’рэзкі паварот, змены ў развіцці, ходзе чаго-небудзь’ (Яруш., ТСБМ), ’заварот кішок’ (даўг., Сл. ПЗБ; метрык., Мат. Гом.). Да прасл.*per‑vortъ, якое з *per‑vortiti ’перавярнуць’: ст.-рус.переворотити ’павярнуць у іншы бок; даць справе іншы ход’, польск.przewrócić ’перакінуць; перавярнуць, папераварочваць’, ст.-чэш.přěvrátiti ’перавярнуць, знішчыць, звесці, змяніць, падавіць’, серб.-харв.превра́тити ’перавярнуць’, славен.prevráčati ’перакідваць, пераварочваць, перакульвацца’, балг.превръ́щам ’пераўтвараць, пераварочваць, перарабляць’, ст.-слав.прѣвратити ’пераўтварыць’; параўн. лац.pervertere ’перакульваць, псаваць, перакручваць, скажаць’, гоц.frawardjan ’псаваць’, ст.-в.-ням.farwarttan, far‑werten, ст.-англ.for‑weorþan, ст.-сакс.far‑werdan ’знікаць’, ’псавацца’ — словаўтваральна-семантычны паралелізм. З іншых і.-е. адпаведнікаў прасл.*vьrtiti < *vertiti (якое не захавалася) можна адзначыць ст.-інд.vartatē, літ.ver̃sti ’пераварочваць, перакульваць, пераўтвараць адно ў іншае’ (Трубачоў, Проспект, 71). Лексема пераварот ’гвалтоўная змена манарха’ (ТСБМ) — калька (XVIII ст.) з франц.révolution ’тс’ < лац.revolūtio ’адкат, кругаварот’ — праз польск. ці рус. мовы (Фасмер, 3, 236). Сюды ж піраваро́тнік ’чалавек, што добраахвотна ці па прымусу прыняў іншую веру’ (Варл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перакіда́цца, скіда́цца ’ператварацца ў іншую істоту’ (Растарг.), перакі́нуцца ’пераўтварыцца’ (карм., Мат. Гом.), перакі́нуць ’часова пераапрануцца ў іншае (сухое) адзенне’ (Юрч.), мсцісл.пірікіда́ньня ’змена адзення’ (Юрч. СНЛ), перэкіда́цца ’перакульвацца, пераўвасабляцца’ (ТС), перэкі́нуцца ’перакуліцца, змяніцца’, найбліжэй да якіх стаяць польск.przekinąć się, przekidać się ’перакінуцца, перамяніцца; перакуліцца’, ст.-польск.przekinąć się ’перайсці на чый-небудзь бок’, параўн. “тэхналогію” пераўвасаблення ў ваўкалака: перэкінецца церэз ножа і робіцца наподобіе воўка (ТС). Да пера- і кідаць, кідацца < прасл.*kydati (sę), гл. кідаць, параўн. таксама ўкр.чарніг.перекида́тися ’пераапрануць, змяніць адзежыну’ і ’пераўтварацца, абярнуцца’. Іншую версію прапануе Санько (Kryuja, 1996, 1, 92): перакінуцца, скінуцца ’перавярнуцца на кагосьці, ператварыцца’ звязана не з слав.*kinǫti, *kidati, а з літ.kìsti (kiñta, kìto) ’мяняцца, змяняцца’, kėisti (‑čia, ‑tė) ’мяняць, змяняць, перамяняць, абменьваць’, keìtìklis ’ператваральнік, унформер’, keitìmas ’абмен, размен, змена, замена, ператварэнне’, што ў святле прыведзеных вышэй фактаў не пераконвае, аднак балтыйскі ўплыў на семантыку ’змена (адзення і пад.)’ адмаўляць няма падстаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гнеў (род. гне́ву) м.
1. гнев, негодова́ние ср.;
2.разг. оби́да ж. (чаще переводится конструкцией с гл.);
яго пакрытыкава́лі, дык ко́лькі гне́ву было́ — его́ покритикова́ли, так он стра́шно разоби́делся;
◊ змяні́ць г. на мі́ласць — смени́ть гнев на ми́лость;
не ў г. хай бу́дзе ска́зана — не в оби́ду будь ска́зано
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
úmdrehen
vt
1.
паваро́чваць; круці́ць
j-m den Hals ~ — звярну́ць шдю каму́-н.
◊ den Spíeß ~ — змяні́ць та́ктыку, (само́му) пайсці́ ў наступле́нне
2.
~ sich паваро́чвацца; абаро́чвацца
еr dréhte sich zu mir um — ён павярну́ўся да мяне́ (тва́рам)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
збо́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1. Сысці або з’ехаць убок, даючы каму‑н. дарогу. Алена борзда збочыла ў ячмень, каб даць конніку дарогу.Мележ.Міхась збочыў, уступаючы дарогу жанчынам.Васілёнак.
2. Звярнуць убок з дарогі, мяняючы кірунак руху; павярнуць куды‑н. Збочыць у завулак. □ Міхась збочыў з язджалай дарогі і, расхінаючы рукамі галлё маладога зарасніку, пабрыў па лесе.Сачанка.//перан. Адмовіцца ад ранейшых прынцыпаў, поглядаў, змяніць свае паводзіны. А калі ты збочыш з той дарогі, Што да мэты нас вядзе святой, — Не чакай ніякай дапамогі І падтрымкі не прасі маёй!Непачаловіч.
1. Заставіць каго‑н. узысці куды‑н., апынуцца дзе‑н.; загнаць каго‑, што‑н. Узагнаць ката на дрэва. Узагнаць машыну на платформу. □ [Богдан:] — Пабачым, ці не можна будзе туды [на сенажаць] скаціну ўзагнаць.Дуброўскі.
2.Разм. Прымусіць устаць, падняцца адкуль‑н., змяніць становішча. [Андрэй:] — Як хочаш, але я цябе [Івана] заўтра рана ўзганю з ложка.Чарнышэвіч.Саскочыла Эма з ложка, Узагнала цялушку на ножкі.Глебка.// Успудзіць. Глухі стрэл узагнаў над гаем варон.Асіпенка.Машына брала пад горку. Праязджалі вёску. На краі дарогі, мінаючы лужыну, узагналі чародку мокрых шпакоў.Пташнікаў.
3. Насадзіць. Узагнаць абручы на бочку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уніжэ́нне, ‑я, н.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. уніжаць — унізіць; дзеяннеістанпаводлезнач.дзеясл. уніжацца — унізіцца. І расказваў дзед Талаш пра свае прыгоды, пра стажок, пра сваё ўніжэнне перад польскімі жаўнерамі, пра іх насмешкі і здзек.Колас.Калі чалавек заскарузне ў сваіх звычках.., дык ужо вельмі цяжка яго перайначваць. Усякая спроба змяніць натуру такога чалавека ў лепшы бок успрымаецца ім як уніжэнне яго асобы.Дуброўскі.
2. Тое, што прыніжае, зневажае чалавека, яго годнасць. Тое, што .. [Яраш] вымушаны рабіць з гэтага бязвіннага наведвання тайну, уніжала і абражала. А ўніжэнне для яго, гордага і незалежнага, было самай страшнай карай.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tide[taɪd]n.
1. марскі́ прылі́ў і адлі́ў;
at high tide у мо́мант прылі́ву;
at low tide у мо́мант адлі́ву;
The tide is coming. Прыліў набліжаецца.
2. плынь, цячэ́нне, напра́мак
♦
go/row/swim against the tide ісці́ су́праць цячэ́ння;
turn the tideзмяні́ць ход падзе́й
tide over[ˌtaɪdˈəʊvə]phr. v. пераадо́льваць;
tide the business over аго́раць спра́ву;
The mo ney helped us to tide the winter over. Тыя грошы дапамаглі нам пратрымацца гэтай зімой.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)