кла́пан, ‑а, м.
1. Прыстасаванне ў кампрэсарах, рухавіках ўнутранага згарання і інш. для рэгулявання патоку пары, газу, вадкасці. Засцерагальны клапан.
2. Рухомая накрыўка, з дапамогай якой адкрываецца і закрываецца адтуліна ў музычных духавых інструментах і мяняецца вышыня гуку. // Пласцінка, якая закрывае адтуліну, а таксама гузік клавіша ў гармоніку, аргане.
3. Пласцінка ў сэрцы, якая перашкаджае адваротнаму руху крыві.
4. Нашыўны кусок матэрыі пэўнай формы, які прыкрывае кішэню або шво на адзенні.
[Ням. Klappe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прахо́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. праходзіць — прайсці.
2. Месца, па якім можна прайсці праз што‑н., паміж чым‑н. Юркава парта стаяла побач са Сцёпкавай. Іх падзяляў вузкі, як прайсці аднаму чалавеку, праход. Курто. Манг мігам упёрся жардзінай у сцяну, а бацька тым часам хутка прасунуў човен у праход. Маўр.
•••
Задні праход — адтуліна прамой кішкі, праз якую выходзяць вонкі спаражненні.
Не даваць праходу гл. даваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́йма 1, ‑ы, ж.
1. Адтуліна, праход, паглыбленне ў чым‑н., паміж чым‑н. У хаце шарганула засаўка, дзверы крыху адчыніліся, і ў вузкую пройму высунулася галава. Мележ. У проймах паміж хмарамі .. паказаліся сурова і халодна белыя горы Грэнландыі. Брыль.
2. Выраз у адзежы для рукі, рукава. Рукаў з падоўжанай проймай.
про́йма 2, ‑ы, ж.
Абл. Скразняк, скразны вецер. Раптоўна грукнулі дзверы, страшэнная пройма пацягнула да печы. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
slot
I [slɑ:t]
1.
n.
шчы́ліна, адту́ліна f.
to drop a coin into a slot — кі́нуць манэ́ту ў адту́ліну
2.
v.t.
прарэ́зваць або́ прабіва́ць дзі́рку
II [slɑ:t]
n.
даро́жка, сьце́жка f., сьлед зьвяра́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Кватэ́рка 1 ’фортачка’, ’адтуліна ў коміне’ (Нас., Мат. Гом., Ян., Хар., Касп., Яшк.), ’палова акна’ (Нар. словатв.), ’частка столі паміж дзвюма бэлькамі’ (Яшк.). Гл. кватырка.
Кватэ́рка 2 ’мера вадкіх або сыпкіх рэчываў, роўная чацвёртай частцы кварты’ (ТСБМ, ДАБМ, Шат., КЭС, лаг., Сержп. Грам.). Ст.-бел. кватерка, кватырка ’мера вадкасці’ (з 1690 г.) (Булыка, Запазыч., 145). З польск. kwaterka (Слаўскі, 3, 473).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ujście
н.
1. вусце;
2. выхадная адтуліна;
3. уцёкі, уцяканне;
znajdować ujście w czym — знаходзіць у чым заспакаенне;
dać ujście czemu — даць волю чаму
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
акно́, -а́, мн. во́кны і (з ліч. 2, 3, 4) акны́, ако́н і во́кнаў, н.
1. Праём у сцяне будынка для святла і паветра, а таксама рама са шклом, якая закрывае гэты праём.
Дом на шэсць акон.
2. перан. Адтуліна, прасвет у чым-н., выхад, доступ да чаго-н.
А. паміж дамамі.
3. Астатак вадаёма ў выглядзе адкрытага паглыблення.
А. ў балоце.
4. перан. Доступ да чаго-н.
А. ў шырокі свет.
5. разм. Вольны прамежак часу ў раскладзе заняткаў.
А. паміж парамі.
|| памянш. аке́нца і ако́нца, мн. -ы, -аў, н. (да 1 знач., разм.).
|| прым. ако́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
opening
[ˈoʊpənɪŋ]
n.
1) адту́ліна, дзі́рка f.; про́рва, зе́ўра f. (я́мы)
2) пе́ршая ча́стка; пача́так -ку m., усту́п -у m.
3) афіцы́йнае адкрыцьцё (канфэрэ́нцыі)
4) вака́нсія f. (на пра́цы)
5) зру́чная, кары́сная наго́да або́ магчы́масьць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Гарэ́лка 1 ’гарэлка’ (да гарэ́ць) (БРС). Відавочна, запазычанне з рус. горе́лка ’тс’.
Гарэ́лка 2 ’гарэлка, спіртны напітак’ (БРС, Касп., Шат., Бяльк., Сцяшк., Сцяц. Нар., Сл. паўн.-зах.). Рус. горе́лка, укр. горі́лка. Утварэнне па польскаму узору: польск. gorzałka (да *gorzały ’гарэлы’ < gorzeć ’гарэць’). Гл. Фасмер, 1, 440; Слаўскі, 1, 322. Падрабязна Сцяц. Нар., 72.
Гарэлка 3 ’адтуліна ў бучы’ (Сл. паўн.-зах.). Магчыма, метафара да гарэ́лка 1 (паводле знешняга падабенства з варонкай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зрэ́нка ’адтуліна ў радужнай аболонцы’. Укр. уст. абл. зрі́нка, здрі́нка ’тс’ (Грынч.). Параўн. польск. źrenica ’зрэнка’, славац. zreníca, славен. zreníca. Ад дзеяслова zьrěti ’глядзець, бачыць’ утвораны дзеепрыметнік на ‑n‑, адкуль далей з суфіксам ‑ъk‑ > zьrěnka > зрэнка. Параўн. рус. (< ст.-слав.) зрение (< zьrěn + ije) з той жа вытворнай асновай. Утварэнне зах.-рус. Не выключана сувязь з зенка ’тс’, як і ў форм на ‑ica з зеница. Гл. зрок, зара, зары́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)