ГЕ́РЦШПРУНГА—РЭ́СЕЛА ДЫЯГРА́МА,

«спектр — свяцільнасць» дыяграма, дыяграма залежнасці паміж спектральным класам (т-рай паверхні) і абс. зорнай велічынёй (лагарыфмам свяцільнасці зоркі). Адкрыў Э.Герцшпрунг, даследаваў Г.Н.Рэсел. На Герцшпрунга — Рэсела дыяграма блізкія па фіз. уласцівасцях зоркі займаюць адасобленыя вобласці: галоўную паслядоўнасць зорак (вакол яе размяшчэння большасць вядомых зорак), паслядоўнасці звышгігантаў, яркіх і слабых гігантаў, субкарлікаў і белых карлікаў. Па месцы зоркі на Герцшпрунга — Рэсела дыяграме можна вызначыць яе ўзрост, стадыю эвалюцыі.

т. 5, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГУКАІЗАЛЯЦЫ́ЙНЫЯ МАТЭРЫЯ́ЛЫ,

эластычныя ці порыстыя пракладачныя матэрыялы (вырабы), якія выкарыстоўваюцца для гашэння шумаў і вібрацый (гукаізаляцыі); разнавіднасць акустычных матэрыялаў. Класіфікуюцца аналагічна гукапаглынальным матэрыялам. Да гукаізаляцыйных матэрыялаў адносяць драўняна-валакністыя пліты, маты, пліты на аснове шкляной і мінер. ваты, валокнаў азбесту, эластычных парапластаў, пракладкі з гумы, а таксама прыродныя і штучныя сыпкія матэрыялы (пясок, шлак і інш.). Выкарыстоўваюцца ў міжпаверхавых перакрыццях, унутр. сценах (паміж панэлямі), фундаментах машын, гукаізаляцыйных кажухах і інш.

т. 5, с. 524

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ві́лы Мясцовасць у выглядзе вузкай палоскі, якая заканчваецца ўчасткам квадратнай формы паміж рэчкамі пры ўпадзенні адной з іх у другую (Ст.-дар.).

□ ур. Вілы (балота) каля в. Пасека Ст.-дар.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

падзе́ла Сенажаць, якая раздзяляецца на невялікія ўчасткі кожны год паміж членамі пэўнага калектыву (Слаўг.). Тое ж падзе́лы (Слаўг.).

□ ур. Падзе́ла (сенажаць) і ўр. Падзе́лы (лясніцкая сенажаць) каля в. Люба́ны Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

ганіёметр

(ад гр. gonia = вугал + -метр)

1) прыбор для вымярэння вуглоў паміж гранямі крышталёў;

2) прыстасаванне для вымярэння электрычным спосабам накіраванасці антэны радыёпеленгатара, каб вызначыць напрамак, адкуль паступаюць радыёсігналы;

3) антр. прыбор для вымярэння вуглоў на галаве або чэрапе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кабрыёль

(фр. cabriole)

1) фігура парнай акрабатыкі, калі адзін акрабат выводзіць другога ў стойку на выцягнутых руках, рыўком прапусціўшы яго паміж расстаўленымі нагамі;

2) скачок каня з сагнутымі пярэднімі і выцягнутымі заднімі нагамі;

3) скачок у класічным балетным танцы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

краніястэно́з

(ад гр. kranion = чэрап + стэноз)

прыроджаная недастатковасць развіцця арганізма, якая выражаецца ў дачасным зарошчванні швоў чэрапа, што абумоўлівае неадпаведнасць паміж ёмістасцю чарапной поласці і аб’ёмам мозгу і вядзе да павышэння ўнутрычарапнога ціску, атрафіі зрокавых нерваў, змянення формы чэрапа.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

асацыя́цыя

(с.-лац. associatio = злучэнне)

1) аб’яднанне асоб або ўстаноў, арганізацый аднаго роду дзейнасці (напр. а. медыцынскіх работнікаў, сацыялагічная а.);

2) група, спалучэнне, злучэнне чаго-н. (напр. а. малекул, зорная а.);

3) псіх. сувязь паміж асобнымі ўяўленнямі, калі адно ўяўленне выклікае другое (проціл. дысацыяцыя 2).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

вы́звать сов., в разн. знач. вы́клікаць, мног. павыкліка́ць, вы́зваць, мног. павызыва́ць;

вы́звать к нача́льнику вы́клікаць (вы́зваць) да нача́льніка;

вы́звать сомне́ние вы́клікаць сумне́нне;

вы́звать вражду́ ме́жду друзья́ми вы́клікаць варо́жасць памі́ж сябра́мі;

э́то не вы́звало затрудне́ний гэ́та не вы́клікала ця́жкасцей;

вы́звать на разгово́р вы́клікаць (вы́зваць) на размо́ву;

вы́звать на соревнова́ние вы́клікаць (вы́зваць) на спабо́рніцтва;

вы́звать ра́дость вы́клікаць ра́дасць;

◊

вы́звать к жи́зни вы́клікаць да жыцця́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разры́ў

1. Riss m -es, -e; мед Ruptúr f -, -en;

2. (сувязей, адносін) Bruch m -(e)s, Brüche, Ábbruch m;

разры́ў дыпламаты́чных адно́сін дып Ábbruch der diplomátischen Bezíehungen;

3. тэх Zerréißen n -s, Bréchen n -s;

4. (бомбы) вайск Explosión f -, -en, Zerspríngen n -s;

5. (неадпаведнасць) Spánne f -, -n; Diskrepánz f -, -en; Zwíespalt m -(e)s, -e;

разры́ў памі́ж цэ́намі Préisspanne f;

разры́ў сэ́рца разм Hérzschlag m -(e)s, -schläge

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)