П’едэста́л ’узвышэнне пад помнік, калону’ (ТСБМ). Праз польск. piedestał ці рус. пьедестал (пач. XVIII ст.) і ням. Piedestal з франц. piédestal ’тс’, першапачаткова ’падстаўка для ног’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́чніца ’гадавіна’ (Нас.), ’памінкі па нябожчыку праз год пасля смерці’ (Нас., Некр. і Байк., Сцяшк. Сл.; смарг., Шатал.). Да рачні́ца (гл.), якая з польск. rocznica ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рышту́нак ’набор неабходных для працы прыстасаванняў’ (ТСБМ, Гарб.), ст.-бел. рыштунокъ, риштунокъ, ринштунокъ, рынштунокъ ’рыштунак’ (1530). Запазычана праз польск. rynsztunek ’узбраенне’, ’рыштунак’ з ням. Rüstung ’рыштунак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэмбр ‘акустычная афарбоўка гуку’ (ТСБМ), тэ́мбар ‘тс’ (Некр. і Байк.). Відаць, праз польск. tembr ‘тс’, што з франц. timbre (ЕСУМ, 5, 542: непасрэдна з французскай мовы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэ́ндэр ‘прычэп да паравоза’; ‘конкурсная форма правядзення таргоў’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Праз рус. те́ндер, дзе з англ. tender ‘тс’, ‘заяўка на падрад’ (Арол, 4, 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
віда́ць, у форме інф., у знач. вык.
1. Можна бачыць, разгледзець. З-пад хвой-красунь, як на далоні, Відаць і хаты і двары. Колас. Праз два маленькія акенцы дзень нясмела лез у сярэдзіну, і было відаць праз іх, як шарэла на дварэ. Чорны.
2. Можна зразумець. Сэнс байкі добра відаць.
3. Быць відавочным, вынікаць. З гэтага відаць, што... □ Гаварыў.. [Іваніцкі] шчыра, гэта відаць было з прамовы. Мурашка.
4. у знач. пабочн. Як здаецца, мабыць; напэўна. Чалавек, відаць, валодаў сабою добра. Чорны. Было ясна, што маці захварэла. І, відаць, моцна. Якімовіч.
•••
Ад зямлі не відаць — вельмі маленькага росту.
Відам не відаць — ніякіх прыкмет, нідзе не відаць.
Канца (канца-краю) не відаць (няма) — пра тое, чаго вельмі многа, што цягнецца без канца.
Па ўсім відаць; як відаць — напэўна, відавочна.
Свету (белага) не відаць — нічога не відаць (у часе мяцеліцы, завірухі).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ніць, ‑і, ж.
1. пераважна мн. (ні́ці, ‑цей). Тонка ссуканая пража, якая ўжываецца для шыцця, вязання і інш. Клубок ніцей. □ [Пальцы Тапурыя] хутка перабіралі тонкія ніці і.. спрытна працавалі чаўнаком. Самуйлёнак.
2. перан. Аб чым‑н., што падобна на нітку, нагадвае нітку. Срабрыстыя ніці павуціння насіліся ў паветры. С. Александровіч. Па шляху, праз хмызнякі, праз поле, Да лугоў, дзе ўецца рэчкі ніць, Гоніць вецер стромкія таполі, Каб вадой сцюдзёнай напаіць. Кірэенка.
3. перан. Тое, што злучае адно з адным, служыць для сувязі. Ніці сваяцтва. □ Было відаць, што ў гэты невялікі домік цягнуліся ніці кіравання велізарнымі партызанскімі сіламі. Пятніцкі. Гаворачы з Аляксеем, .. [Наталля Міхайлаўна] часта раптам траціла ніць размовы. Мележ. // Рад, чарада чаго‑н. І раптам спыніўся дзед Сёмка, Разваг абарвалася ніць. Колас.
•••
Праходзіць чырвонай ніццю гл. праходзіць.
Пуцяводная ніць — тое, што дапамагае знайсці верны шлях у дасягненні чаго‑н., выйсці з цяжкага становішча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыёптр
(гр. dioptra)
1) прыстасаванне для візіравання (гл. візіраваць) у прасцейшых геадэзічных інструментах (напр. у бусолі); параўн. візір1 3;
2) прыстасаванне для павелічэння дакладнасці прыцэльвання на вінтоўцы;
3) невялікая адтуліна ў відашукальніку (візіры1 2) фотаапарата, праз якую вядзецца назіранне пры выбары кадра.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кла́пан
(рус. клапан, ад ням. Klappe = крышка, засланка)
1) прыстасаванне ў механізмах для прыкрыцця адтуліны, праз якую выходзіць пара, газ, вадкасць;
2) анат. частка полага органа, якая перашкаджае адваротнаму руху змесціва (напр. лімфатычны к.);
3) нашыўка з тканіны, якая прыкрывае кішэнь або шво на адзенні.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ві́за
(фр. visa, ад лац. visus = прагледжаны)
1) дазвол на ўезд у краіну, выезд ці праезд праз яе, а таксама паметка ў пашпарце ў знак такога дазволу (напр. атрымаць візу);
2) паметка службовай асобы на дакуменце, якая сведчыць пра яго сапраўднасць або надае яму законную сілу (напр. паставіць візу).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)