движе́ние ср.

1. в разн. знач. рух, род. ру́ху м.;

нет мате́рии без движе́ния и движе́ния без мате́рии няма́ матэ́рыі без ру́ху і ру́ху без матэ́рыі;

движе́ние маши́ны рух машы́ны;

у́личное движе́ние ву́лічны рух;

враща́тельное движе́ние вярча́льны рух;

поступа́тельное движе́ние паступа́льны рух;

слу́жба движе́ния слу́жба ру́ху;

во́льные движе́ния спорт. во́льныя ру́хі;

2. перен. (общественное) рух, род. ру́ху м.; (волнение) хвалява́нне, -ння ср.;

революцио́нное движе́ние рэвалюцы́йны рух;

движе́ние умо́в хвалява́нне ро́зумаў;

3. (побуждение) рух, род. ру́ху м.; (порыв) пары́ў, -ры́ву м.;

душе́вное движе́ние душэ́ўны рух, душэ́ўны пары́ў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свет м

1. (сусвет) Welt f -;

ча́сткі свету геагр Érdteile pl;

2. (грамадства) Geséllschaft f -, -en;

на бе́лым све́це in der (gróßen) wéiten Welt;

з’яві́цца на свет das Licht der Welt erblícken, auf die [zur] Welt kómmen*, gebóren wérden;

яго́ няма́ на свеце er ist tot, er lebt nicht mehr;

вы́пусціць у свет (выдаць) heráusgeben* vt, erschéinen lássen*;

гэ́та ўсяму́ свету вядо́ма álle Welt weiß es; die Spátzen pféifen es von den Dächern (разм);

ні за што на све́це um nichts in der (gánzen) Welt;

той свет Jénseits n -;

на тым свеце im Jénseits;

пайсці́ на той свет aus dem Lében schéiden*;

больш за ўсё на свеце über [mehr als] alles in der Welt;

з усі́х канцо́ў свету áus állen Érdteilen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

feel​2 [fi:l] v. (felt)

1. адчува́ць; пачува́цца, адчува́ць сябе́;

He felt better. Ён адчуў сябе лепш.

2. ма́цаць, адчува́ць на до́тык;

He felt in his pocket for the key. Ён пашукаў у кішэні ключ.

♦

feel free to do smth. быць во́льным рабі́ць што-н.;

Can I use your pen for a minute? – Feel free. Можна мне ўзяць вашу ручку на хвілінку? – Калі ласка;

feel sick BrE нудзі́ць; ванітава́ць;

feel like хаце́ць;

I don’t feel like singing now. Мне не хочацца зараз спяваць;

feel smth. in one’s bones інстынкты́ўна прадба́чыць што-н.

feel for [ˌfi:lˈfɔ:] phr. v. спачува́ць;

I feel for you. Я вам спачуваю.

feel up [ˌfi:lˈʌp] phr. v. (to) мець дастатко́ва сі́лы/эне́ргіі (рабіць што-н.);

I don’t feel up to going anywhere today. У мяне няма сілы сёння куды-небудзь ісці.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

light​1 [laɪt] n.

1. святло́, асвятле́нне;

electric light электры́чнае святло́;

artificial light шту́чнае асвятле́нне;

by/in the light of пры святле́;

at first light на до́світку;

2. ля́мпа;

turn/switch/put on the light запа́льваць святло́/ля́мпу;

turn/switch/put оut the light тушы́ць святло́/ля́мпу

3. (звыч. pl. lights) святлафо́р;

go аgainst the lights е́хаць на чырво́нае святло́;

the green light«зялёнае святло́», «зялёная ву́ліца»

4. (звыч. pl. lights) фа́ры

5. infml аго́нь; запа́лка; запальні́ца, запа́льні́чка;

Hаve you got a light? У вас няма агеньчыку?;

Give me a light. Дайце прыкурыць.

6. но́выя зве́сткі, інфарма́цыя

♦

come to light/be brought to light вы́явіцца, вы́плысці;

cast/shed/throw light on smth. праліва́ць святло́ на што-н.;

light at the end of the tunnel святло́ ў канцы́ тунэ́ля

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

spare​3 [speə] v.

1. мець лі́тасць, злі́тавацца, шкадава́ць;

Please spare me! Пашкадуй мяне, калі ласка!

2. берагчы́, зберага́ць, шанава́ць, экано́міць;

spare no pains не шкадава́ць кло́патаў

3. удзяля́ць (час, увагу);

Can you spare me a moment? Ці можаш падараваць мне хвілінку?

4. infml абыхо́дзіцца;

I can’t spare him today. Я не магу сёння абысціся без яго.

5. мець залі́шне, надзвы́чай мно́га, зана́дта (чаго-н.);

I have no cash to spare today. У мяне сёння няма лішніх грошай.

♦

spare smb.’s blushes канфу́зіць, саро́міць каго́-н.;

spare smb.’s feelings берагчы́ чые́-н. пачу́цці, злі́тавацца над кім-н.;

(and) to spare: We have enough fruit and to spare. У нас садавіны больш чым трэба;

spare the rod and spoil the child пашкадава́ць дубца́ i разбэ́сціць дзіця́; быць залі́шне мя́ккім у выхава́нні дзяце́й

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

żywy

żyw|y

жывы;

~e kwiaty — жывыя кветкі;

brać ~y udział w pracy — прымаць дзейны ўдзел у працы;

~a dyskusja — жывая дыскусія;

kłamać w ~e oczy — ілгаць проста ў вочы;

ani ~ej duszy — ні жывой душы;

~y styl — жывы стыль;

~e mięso — свежае мяса;

dotknąć do ~ego — закрануць за жывое;

nie ma tu ~ego ducha — тут няма ні душы;

~e srebro — а) ртуць;

перан. вецер, непаседа, рухавы (рухлівы) чалавек

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

bíeten

*

1.

vt

1) прапано́ўваць; дава́ць; выяўля́ць

j-m den Arm ~ — узя́ць каго́-н. пад руку́

j-m die Hand zur Begrüßung ~ — працягну́ць [пада́ць] каму́-н. руку́ для прывіта́ння

2) выяўля́ць

schwáche Séiten ~ — выяўля́ць слабы́я ме́сцы

3) дава́ць адпо́р, ака́зваць супраціўле́нне

dem König Schach ~ — шахм. аб’яві́ць шах каралр

er lässt sich (D) álles ~ — яго́ мо́жна знява́жыць як хо́чаш, у яго́ няма́ пачуцця́ ўла́снай го́днасці

2.

(sich) выпада́ць

(пра зручныя моманты)

es bot sich éine günstige Gelégenheit — вы́даўся зру́чны вы́падак

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Багро́вы (ст.-бел. багровый, параўн. Бярында, 239: багровая фарба; у яго ж багрян ’баграны’, 228; багряни́ца, 217), ба́гра ’пурпурная фарба’ (Нас.), баграві́зна ’пляма ад удару на целе’, ба́гравіць ’крывавіць, пачырваніць’ (Нас.). Рус. ба́гор, багр ’пурпурны колер’, укр. ба́гор, ст.-слав. багрити, багръ, балг. ба́гря ’фарбую чырвоным’ і г. д. У зах.-слав. мовах гэтага слова няма. Паходжанне няяснае. Магчыма, роднаснае з грэч. φώγω ’пяку, смажу, абпальваю’, ст.-в.-ням. bahhan ’пячы’, Фасмер, 1, 103. Няпэўным з’яўляецца параўнанне Младэнава, 39, РФВ, 68, 373 з гал. baggaert ’твань’, слав. bag(ъ)no і балг. божу́р ’мак’. Неабгрунтавана Праабражэнскі, 1, 11 (< гоц. fagrs, ст.-в.-ням. fagar ’прыгожы’; супраць Фасмер, 1, 103). Локач (107) лічыць запазычаннем з араб. maġra ’прыродная чырвоная фарба’. Не пераконвае Львоў, ЭИРЯ, IV, 66–71: < ba‑gъr (ba‑ ўзмацняльная частка, gъr — да gorěti). БЕР, 1, 24–25: < і.-е. *bhōgh‑ro‑ (*bhāgh‑ro‑) ’тапіць, мачыць’ (параўн. грэч. βάπτω ’патапляю, таплю, акунаю’, βαπτός ’ярка пафарбаваны, яркага колеру’); Лапацін (Исслед. ист. лекс., 250–252) дадае і іншыя паралелі. Менгес (UAJb, 31, 177–178) стаіць за цюрк. крыніцу (яго падтрымлівае Трубачоў, Серболуж. сб., 160). Пашырэнне слова ва ўкр. дыялектах (параўн. назвы для кароў і валоў: багрі́й, ба́гря; для сліў: багру́ля і г. д.; для раслін: багри́на, багрове́ць) робіць няпэўнай думку аб запазычанні наогул гэтага слова з паўд.-слав. моў (так Цімчанка, 48; КЭСРЯ, 26).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Га́за ’газа’ (БРС, Шат., Бяльк., Касп., Гарэц., Др.-Падб., Яруш.). Укр. гас, газ ’газа’. Польск. gaz, gaza, gas ’тс’. Для ўкр. гас Рудніцкі (579) прымае паходжанне ад слова газолін (і пад уплывам слова гасити, гаснути). Уся група слоў не вельмі яснага паходжання Зразумела, што ёсць сувязь з газ 1 (гл.), але значэнне ’газа’ растлумачыць не проста. Параўн. яшчэ балг. газ ’нафта, газа’, якое БЕР (III, 224) лічыць запазычаннем з тур. gaz yaǧi (а гэта калька з англ. gas оіl). Можна ўказаць яшчэ на наяўнасць двух значэнняў і ў рум. gaz ’газ, газа’. Гэтыя значэнні ёсць і ў венг. gáz (гл. MESz, 2, 1037). Для надзейнай этымалагізацыі і значэнняў (яўна другасных) гэтага слова не хапае дакладных гістарычных даных і можна толькі меркаваць, што супадзенне значэнняў ’газ, газа’ тлумачыцца канкрэтнымі тэхналагічнымі дэталямі (можна, напр., меркаваць пра першапачатковы перанос назваў, звязаных з газавым асвятленнем пры дапамозе газы). Здаецца, што першапачаткова перанос назвы для газы меў месца іменна ў рум. мове, што, магчыма, тлумачыцца канкрэтнымі мясцовымі ўмовамі.

Ґаза́ ’лямпа’ (Сцяц.). Бясспрэчнае запазычанне (параўн. і выбухное ґ). Але слова ў такой форме і з такім значэннем няма ў іншых мовах. Таму можна меркаваць, што гэта новаўтварэнне на беларускай глебе: ґа́за ’лямпа’ атрымалася, відавочна, скарачэннем слоў тыпу газні́к, газніца, газоўка. Фармальна бел. слова супадае з польск. gaza ’газа’, але значэнні слоў разыходзяцца.

Газа ’халоднае і хмурае асенняе надвор’е’ (Кліх). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Калохаць, калохаты ’пужаць’ (драг., З нар. сл.). Іншых фіксацый гэтай лексемы ў бел. гаворках як быццам няма. Адпаведнік да палес. слова ва ўкр. мове — колошкати ’тс’; Грынчэнка (2, 372) прыводзіць цікавы кантэкст з Паўлаградскага павета: «Я гнав овець до старости, а вони два перебігли та й давай мені колошкати овець: кшикають на вівці, одбивають од мене. Я кричу: не полохайте, а вони колошкаюць». Тут ужываюцца разам і колошкати і полохати. Выпадкаў, калі гукі ‑п‑ і ‑к‑ у пачатку суадносяцца, вельмі мала, аднак яны ёсць і выкліканы рознымі прычынамі (метатэзы складу ў слове, кантамінацыя і да т. п.), таму магчымае суаднясенне полохати і колохати ў прынцыпе цалкам натуральнае. З адпаведнікаў звяртае ўвагу рус. калін. колохнуть ’мерзнуць’, аднак прыклад вельмі двухсэнсоўны па ўтварэнню і сюды, відаць, не адносіцца (хоць можна разумець і як першапачатковае ’трэсціся і да т. п.’). Далей, магчыма, сюды адпаведнае па форме да ўкр. прыкладу колошкацца ’корпацца, марудзіць’ (дзятл., Сл. паўн.-зах.), паколькі такое значэнне з’яўляецца агульным для самых розных лексем. Збліжэнне тым больш магчымае, што для бел. дзеяслова можна меркаваць аб розных першапачатковых значэннях, з якіх пазней развілося ’палохаць’. Калі меркаваць па форме ўтварэння, можна бачыць тут архаічную структуру (< *kolxъ). Экспрэсіўнае ўтварэнне (гукапераймальнае) з нерэгулярнай фанетыкай. У такім выпадку звяртае на сябе ўвагу рус. тамб. талашиться ’мітусіцца, кідацца і да т. п.’. Разам з тым супастаўленне гэта не вельмі дакладвае і далейшая гісторыя слоў няясная.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)