Таўшчы́р ’вельмі тоўстае нешта’ (Скарбы), тэ́ўшчар ’тоўсты’ (Сцяц. Сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад тоўшч (гл.), магчыма, пад уплывам таўшчэрны, гл. наступнае слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нос, -а, мн. насы́, насо́ў, м.

1. Орган нюху, які знаходзіцца на твары чалавека або мордзе жывёлы.

Н. з гарбінкай.

2. Дзюба ў птушкі.

Бусляняты закідваюць насы ўгору.

3. Пярэдняя частка судна, лодкі, самалёта і пад.

4. Аб выступаючай пярэдняй частцы якога-н. прадмета.

5. Тое, што і насок (у 2 знач.).

Туфлі з вострымі насамі.

○

Рымскі нос — вялікі, правільнай формы нос з гарбінкай.

◊

Бубніць сабе пад нос (разм.) — гаварыць вельмі ціха, незразумела.

Вадзіць за нос каго — абяцаць і не выконваць; уводзіць у зман (разм.).

Вярнуць нос (разм.) — адносіцца да каго-н. з пагардай.

Драць нос — важнічаць, задавацца (разм.).

З-пад (самага) носа (узяць, украсці; разм.) — на вачах у каго-н., у непасрэднай блізкасці ад каго-н.

На носе (разм.) — вельмі скора, у самы блізкі час (адбудзецца што-н.).

Носам рыць (груб.) — выказваць сваю незадаволенасць кім-, чым-н.

Нос у нос; носам к носу (разм.) — вельмі блізка адзін да аднаго.

Пад самым носам (разм.) — блізка, у непасрэднай блізкасці ад каго-, чаго-н.

Пакінуць з носам каго (разм.) — абдурыць, падмануць.

Соваць нос (разм., неадабр.) — умешвацца не ў сваю справу.

|| памянш.-ласк. но́сік, -а, мн. -і, -аў м. (да 1 знач.), насо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м. (да 1 і 5 знач.).

|| прым. насавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пападвячо́ркаваць, ‑каваю, ‑каваеш, ‑кавае; зак.

Паесці днём паміж абедам і вячэрай. Пападвячоркаваўшы, захапіўшы з сабою кусок сала і буханку хлеба, Грышка накіраваўся ў лес, які яму быў вельмі вядомы, як падпаску. Чарот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праблісну́ць, ‑не; зак.

1. Бліснуць праз што‑н. Прабліснула сонца.

2. перан. З’явіцца на вельмі кароткі час, бліснуць імгненна. І вось урэшце пад вечар у доміку прафесара прабліснуў першы прамень надзеі. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праліўны́, ‑ая, ‑ое.

Вельмі моцны, вялікі (пра дождж). Дзве гадзіны цягнулася навальніца, дзве гадзіны ішоў праліўны дождж, што, здавалася, мог заліць які хочаш пажар. Маўр. Наскрозь прамоклі шынялі Пад праліўным дажджом. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

1. Незак. да паесці (у 1 знач.).

2. Есці, з’ядаць. Многія насякомыя пішчаць лясную расліннасць, і таму птушкі, якія паядаюць гэтых шкоднікаў, вельмі карысным. Гавеман.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лядзя́к, ледзяка, м.

1. Невялікі кавалак лёду; ільдзінка. Калёсы тарахцелі па нераста[л]ых ледзяках. Гартны. Пагодзіцца. Са стрэх ледзякі дзінькаюць. Барадулін.

2. перан. Разм. Пра чалавека, які вельмі змёрз ці мае халодны тэмперамент.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

галубо́к, ‑бка, м.

1. Памянш.-ласк. да голуб (у 1 знач.); малады голуб.

2. Разм. Ужываецца як ласкавы зварот да маладзейшага за сябе мужчыны. — Аслаб я вельмі, галубок, Ігнасік, дай напіцца. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ве́дамства, ‑а, н.

Галіна дзяржаўнага кіравання і сістэма ўстаноў, якія яе абслугоўваюць. Ваеннае ведамства. □ Пячатка клалася ясна, .. і абадок з назваю ведамства і асяродак з назваю завода відны былі вельмі добра. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пузыро́к, ‑рка, м.

1. Памянш. да пузыр; невялікі пузыр.

2. Невялікая шкляная бутэлечка. Калі той дзядзька пайшоў з дому, маці была вельмі расстроеная і, нюхаючы нейкі пузырок з лекамі, горка папракала.. [сына]. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)