абе́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Есці ў абедзенны час; есці абед. Зараз у сталоўцы магло свабодна абедаць чалавек сорак. Колас. Ніхто не ведае, як сірата абедае. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дасла́цца, дашлюся, дашлешся, дашлецца; дашлёмся, дашляцеся; зак.
Разм. (звычайна з адмоўем). Паслаць каго‑н. не адразу, а пасля настойлівых намаганняў. Санлівага не дабудзішся, лянівага не дашлешся. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзя́ка, ‑і, ДМ дзяцы, ж.
Разм. Падзяка. — От, дзякуй вам, Філіпавіч, — і гэтую дзяку, як вастрыё, кінула дзяўчына ў мяне. Наўроцкі. Дзякай сыт не будзеш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таўсце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца тоўстым, больш тоўстым. Рост мазалёў [Тамаш] заўважаў кожны раз, калі мазоль нават на валасок таўсцеў. Бядуля. Кляні ты пана — пан таўсцее. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Proverbia populorum sapientia
Прыказкі ‒ народная мудрасць.
Пословицы ‒ народная мудрость.
бел. У прыказцы ‒ праўда святая. Добрая прыказка не ў брыво, а ў вока. Добрая пасловіца ў вочы колецца. Умелая прыказ ка, як пры мяшку прывязка.
рус. Пословица ‒ мудрость народная, пословица ввек не сломится. Пословица неспроста/не зря/недаром молвится.
фр. Proverbe ne peut mentir (Пословица не может лгать).
англ. And what are proverbs but the public voice? (А что же пословица, как не глас народа?).
нем. Sprichwort, wahr Wort (Пословица ‒ правдивое слово).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
любі́ць, люблю́, лю́біш, лю́біць; незак.
1. каго-што. Адчуваць любоў (у 1 знач.) да каго-, чаго-н.
Л. радзіму.
Л. родную мову.
Л. маці.
Дзе не любяць — не гасці, а дзе любяць — не часці (прыказка).
2. што і з інф. Мець цягу, быць схільным да чаго-н.
Л. музыку.
Л. добры харч.
Каса любіць брусок і сала кусок (прыказка). Л. збіраць грыбы.
3. з дадан. Быць задаволеным чым-н., адчуваць задавальненне ад чаго-н.
Бацька не любіць, калі яму пярэчаць.
4. што. Мець патрэбу ў якіх-н. умовах для існавання, росту і пад.
Елка любіць цень.
Расліны любяць святло.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дагле́дзець, -гле́джу, -гле́дзіш, -гле́дзіць; -гле́дзь; -гле́джаны; зак., каго-што.
1. Паклапаціцца аб кім-, чым-н., акружыць увагай, стварыць добры догляд.
Д. хворага.
Д. дзяцей.
2. Заўважыць, не выпусціць з-пад увагі (звычайна з адмоўем).
Не дагледзіш вокам — заплаціш бокам (прыказка).
|| незак. дагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. Мераючы, адзначыць або аддзяліць пэўную колькасць чаго-н.
А. паўтара метра сукна.
Сем разоў адмерай, адзін раз адрэж (прыказка).
2. Прайсці, праехаць пэўную адлегласць (разм.).
Адмераў пятнаццаць кіламетраў.
|| незак. адме́рваць, -аю, -аеш, -ае і адмяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ліса́, -ы́, мн. лісы і (з ліч. 2, 3, 4) лісы́, ліс, ж.
1. Драпежная жывёліна сямейства сабачых з вострай мордай і доўгім пушыстым хвастом, а таксама яе футра.
Л. і ў сне курэй лічыць (прыказка).
2. перан. Хітры, ліслівы чалавек.
|| прым. лісі́ны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ста́так, -тка, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. Жывёлы, часцей аднаго віду, якія пасуцца або ўтрымліваюцца разам, гуртам.
С. кароў.
2. адз. Пагалоўе сельскагаспадарчай жывёлы.
◊
Маеш статак, мусіш мець і ўпадак (прыказка; разм.) — у гаспадарцы не бывае без урону.
|| прым. ста́ткавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)