расхадзі́цца, -хаджу́ся, -хо́дзішся, -хо́дзіцца; зак.
1. Прахадзіўшы доўга, прывыкнуць да хадзьбы, перастаць адчуваць стомленасць ад яе.
Расхадзіўся, і ногі перасталі балець.
2. Пачаць хадзіць многа, сюды-туды.
3. перан. Дайсці да крайняй ступені ў праяўленні чаго-н., у якіх-н. дзеяннях, разысціся.
Нервы расхадзіліся.
Расхадзілася шалёная завіруха.
|| незак. расхо́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адпі́ць, адап’ю, адап’еш, адап’е; адап’ём, адап’яце; заг. адпі; зак., чаго, што і без дап.
1. Выпіць трошкі, частку чаго‑н. Жанчына села, крыху адпіла з чаркі. Шамякін.
2. Перастаць, скончыць піць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разлюбі́ць, ‑люблю, ‑любіш, ‑любіць; зак., каго-што.
Пакінуць, перастаць любіць каго‑, што‑н. [Маці:] — Ты .. [Тальку] не любіш, сынок? — Разлюбіў, — буркнуў Вова. Марціновіч. А мы, ірвануўшыся ў космас, Сваёй не разлюбім зямлі. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшчапі́ць
1. spálten vt, klein máchen;
2. (перастаць сціскаць) áufmachen vt, öffnen vt;
3. хім, фіз spálten vt, zersétzen vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Сяка́ць ’смаркаць’ (Ян.), ся́каць ’тс’ (Сл. ПЗБ), ся́каты, ся́катэ ’смаркаць’ (кам., драг., Сл. ПЗБ; Нар. ск.); сняка́ць ’тс’ (Сл. ПЗБ, Скарбы), часцей з прыстаўкай: высякаць ’высмаркаць’ (Янк. 2); сюды ж форма зак. тр. се́кнуць ’лінуць’ (ТС). Параўн. укр. ся́кати ’смаркаць’, рус. исся́кнуть ’высахнуць; вычарпацца’, стараж.-рус. сѧкнути ’тс’, польск. siąkać ’высыхаць; смаркаць’, в.-луж. sakać ’высыхаць, пераставаць цячы’, чэш. sákati ’паціху сцякаць, сачыцца’, славац. siahnuť ’перастаць цячы’, серб.-харв. усе́кнути ’смаркацца’, славен. usékniti se ’высмаркацца’, балг. се́кна ’перастаць цячы, высахнуць’, ’смаркацца’, дыял. со́кнам ’смаркацца’, макед. секне ’пераставаць цячы, высыхаць’, се секне ’смаркацца’. Прасл. *sęknǫti ’сачыцца; высыхаць’, роднаснае літ. sèkti ’апускацца’, лат. sĩkt‑ ’засыхаць’, с.-в.-ням. sîchte ’дробны’, ірл. sesc ’сухі, бясплодны’; да і.-е. *sek‑ ’сцякаць; пераставаць цячы’; гл. Фасмер, 3, 826; Траўтман, 256–257; Скок, 3, 216; Шустар-Шэўц, 1265; ЕСУМ, 5, 496; Глухак, 543; Борысь, 544.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замо́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. замок, ‑ла; зак.
Разм.
1. Стаць мокрым, вільготным; намокнуць. Сена замокла. Запалкі замоклі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Набрыняўшы ад вільгаці, перастаць цячы. Бочка замокла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адту́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. Прайсці пэўную адлегласць. [Мікалай:] — Пехатой вёрст трыццаць.. адтупаў. Пальчэўскі.
2. Скончыць, перастаць хадзіць па якой‑н. прычыне. Адтупаў, адхадзіў сваё па зямлі дарагі чалавек — маці. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыслу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак., да каго-чаго.
1. Напружыць слых, увагу, каб пачуць што-н.
П. да гаворкі.
2. перан. Прыняць да ўвагі, да ведама што-н.
П. да парад старэйшых.
П. да голасу мас.
3. Прывыкшы да якіх-н. гукаў, перастаць заўважаць іх (разм.).
П. да тарахцення колаў.
|| незак. прыслухо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
занядба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Перастаць дбаць пра каго‑, што‑н., пакінуць каго‑, што‑н. без догляду, без увагі. Пасля смерці жонкі, якая была галавой у хаце, Трахім занядбаў гаспадарку. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здра́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; зак.
1. каму-чаму. Перайсці на бок ворага, прадаць.
З. радзіме.
2. каму-чаму. Парушыць вернасць.
З. сябру.
З. сабе (зрабіць што-н. насуперак сваім перакананням).
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., каму. Перастаць служыць; аслабець (пра сілы, здольнасці, пачуццёвыя ўспрыманні).
Памяць здрадзіла ёй.
Сілы здрадзілі спартсмену.
|| незак. здра́джваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)