Прыду́рак экспр. ’прыбудова; каморка’ (брасл., Сл. ПЗБ). Суфіксальна аформленае запазычанне з літ. priedurà ’тс’, у якім корань звязаны з дзве́ры (гл.), на што таксама паказвае лакалізацыя слова. Стылістычная памета адназначна паказвае на другасную семантычную сувязь з разм. прыду́рак ’дурань’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кляк ’загнутая галіна ці корань’ (ТС), ’сук’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. кляк ’залом’, славен. kléka ’сук, крывое дрэва’, польск. klęk, чэш. klek ’тс’. Магчыма, яшчэ прасл. klękъ, якое да klękati (Трубачоў, Эт. сл., 10, 31; ЕСУМ, 2, 469). Гл. клякаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ляхката́ць ’рохкаць (пра парасят)’ (свісл., Сл. ПЗБ). Гукапераймальнае, якое, відаць, у сваёй аснове мае корань лёх‑ (параўн. палес. лёха, укр. льоха < польск. locha ’свінаматка’) і, магчыма, звязана генетычна з ням. locken ’вабіць’, а таксама — аб галасах звяроў у перыяд цечкі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скверашча́ць ‘туркацець, выдаваць траскучы гук’ (Нас., Байк. і Некр.), сквярашча́ць ‘капрызнічаць, плакаць’ (Сцяшк.). Дзеяслоў суадносны з назоўнікам сквера(с)т ‘крык жабы; лаянка’ (Нас.), параўн. укр. скве́ресть, сквереща́ти ‘тс’, суфіксацыя характарызуе інтэнсіўнасць дзеяння, у аснове якога гукапераймальны корань *skvьr‑, гл. наступнае слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рэ́дзька 1 ’рэдзька (Raphanus sativus L.)’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Бяльк., Сл. ПЗБ, Сцяшк. МГ, ТС, Шат.), рыдюха, рыдчек, рэдзечка, рютківка, рэдзько́ўка ’свірэпа, Barbarea vulgaris R. Br.’ (ЛА, 1), рэ́дзіна ’павелічальнае ад рэдзька’ (Нас.), рэ́дзьчына ’адна рэдзька’ (Нар. словатв.). Укр. ре́дька, рус. ре́дька, польск. rzodkiew, в.-луж. ŕetkej, н.-луж. ŕatkej, чэш. ředkev, славац. reďkovka, славен. rȇdkev, серб. і харв. ро̏тква, макед. ʼрдоква, балг. ръдоква ’рэпа’. Прасл. *redьky (Чарных, 2, 106). Даўняе запазыч. з герм. *redicō: ст.-в.-ням. retih, ням. Rettich < лац. rādix ’корань; рэдзька’ (Праабражэнскі, 2, 194; Фасмер, 3, 460).

Рэд́зька 2 ’стрыжнёвы корань’ (Інстр. 3). З польск. rdzeń ’сарцавіна; стрыжань’ пад уплывам рэдзька 1 паводле знешняга падабенства.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

АСЛІ́ННІК,

энатэра, начная свечка (Oenothera), род кветкавых раслін сям. скрыпнёвых. Больш за 200 відаў. Пашыраны пераважна ва ўмераных абласцях Амерыкі, многія занесены на інш. кантыненты. На Беларусі 2 віды: асліннік двухгадовы (Oenothera biennis) і чырвонасцябловы (Oenothera rubricaulis). Трапляюцца каля дарог, на пясчаных мясцінах і берагах рэк.

Пераважна двухгадовыя травяністыя расліны выш. да 1,5 м. Лісце суцэльнае, ланцэтападобнае, чаргаванае, зубчастае; прыкаранёвае авальнае, у разетцы. Кветкі жоўтыя, духмяныя, у гронках. Плод — каробачка. Многія віды і іх гібрыды дэкаратыўныя расліны. Корань мае шмат цукру і пратэіну, прыдатны ў ежу. У насенні да 25% алею. Выкарыстоўваюць у нар. медыцыне пры туберкулёзе, запаленні нырак. Добры меданос.

т. 2, с. 37

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Забрыта́ць ’надзець аброць’ (ТСБМ). Рус. дыял. смал., кур., арл., варонеж., цвяр., тул. заброта́ть ’тс’, смал., кур., тул. ’падпарадкавацца’. Утворана з прэфіксам за‑ ад брытаць (гл.), звязанага, відаць, з аброць (гл.), у якім выдзяляюць услед за Міклашычам (285) прэфікс *ob‑ і корань *rъt‑ (гл. рот).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

extract

1. [ɪkˈstrækt]

v.t.

1) вырыва́ць (зуб), выця́гваць; дабіва́цца (сло́ва пра́ўды, прызна́ньня)

2) здабыва́ць (жале́за, ву́галь)

3) вымуша́ць pf. (доўг)

4) выціска́ць (сок)

5) рабі́ць вы́цягі з кні́гі, выбіра́ць пры́клады

6) Math. здабыва́ць ко́рань

2. [ˈekstrækt]

n.

1) уры́вак -ўку m., вы́цяг -у m. (з тэ́ксту)

2) экстра́кт -у m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Змо́га ’здольнасць, магчымасць’. Рус. абл. смо́га ’тс’, укр. змо́га ’тс’, в.-луж. zmoha ’хваля’. Параўн. ст.-рус. съмогати ’дапамагаць’ (XVI ст.). Бяссуфіксны наз. ад дзеяслова съмогати, відаць, у больш шырокім, чым зафіксавана ў ст.-рус., значэнні (параўн. н.-луж. zmognuś se ’мацавацца, акрыяць’). Корань mog‑ гл. магчы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прысы́рыць ’даручыць; прымусіць; адчувальна ўздзейнічаць’; ’прыручыць’; ’пакінуць’, прысырэ́ць ’надакучыць’ (Мат. Гом., ТС; жыт., Жыв. НС; мазыр., ГЧ). Няясна; відаць, корань той жа, што і ў осы́рыць ’пакінуць’ (ТС), якое Супрун выводзіць са ст.-рус. сирыи ’сіроцкі, асірацелы’, гл. асірацець, хаця семантыка разглядаемага слова не зусім ясная.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)