das Wásser trópfte ihm vom Hut — у яго́ вада́ ка́пала з капелюша́
2.vt нака́пваць (па кро́плі)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Кага́т ’бурт’ (БРС, ТСБМ), ’яма для захавання бульбы’ (Бяльк.), ’доўгі, мелкі капец бульбы’ (кобр., Нар. сл.), ’стог’ (чач., Мат. Гом.), параўн. у Яшкіна, 83, ветк.кагацішча ’месца, дзе стаяла сцірта (кагат) сена’. Укр.міргар.кагат ’куча’, дан. ’куча рыбы, па-асабліваму складзеная і пакрытая чаротам’, палес.кагата ’яма для сховы бульбы зімой’, рус.смал.кагат ’конусападобная куча бульбы ў полі’. На думку Лучыца-Федарца, БЛ, 3, 1973, 57, кагат з’яўляецца іранізмам. Лінгвагеаграфія слова быццам не супраць гэтага, аднак існуюць пэўныя фармальныя і семантычныя цяжкасці. У якасці блізкіх да магчымай іранскай крыніцы Лучыц-Федарэц прыводзіць асец.къахт ’яма’, къахын ’выдзеўбаць’, kʼахуn : kʼaxt ’капаць’. Аднак, паводле Абаева, 1, 620, гэта слова з’яўляецца параўнальна рэдкім для асец. мовы прыкладам адназоўнікавага дзеяслова, ад kʼax ’нага’, першапачаткова такім чынам, ’капаць нагой’ (аб жывёлах), а само слова kʼax не іранскае, гл. Абаеў, 1, 619. Зразумела, што ненадзейнасць асецінскай паралелі вымушае яшчэ больш сумнявацца ў патэнцыяльнай іранскай крыніцы. Апрача гэтага, значэнне ’яма’, якое дазваляе меркаваць аб сувязі іран. і слав. слоў, нельга, безумоўна, лічыць першапачатковым для слав. лексем, тым больш што словы з такімі значэннямі суадносяцца геаграфічна і ўказваюць на другасны іх характар. Слова нагадвае вандроўны культурны тэрмін, аднак крыніца запазычання невядомая.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Капса́ць ’штурхаць’, капсануць ’штурхнуць, піхнуць’ (Янк. 1, Янк. БП; калінк., Мат. Гом.; Гайдук. Працы, 6). драг.капсаніты ’марнавацца, драхлець’ (З нар. сл.). Ст.-укр., ст.-рус.копысати ’біць капытом, рыць, капаць зямлю капытам’, польск. Люблін., мазав.kopsać ’тс’. Паводле ЕСУМ (2, 570), з’яўляецца прасл.kopysati (kopsati). Няма падстаў для такога сцвярджэння. Відавочна, балтызм. Параўн. літ.kapsėti ’дзёўбаць’, kapstinČU, kapstyti ’грэбці (аб курах)’. Прасл.kopystъ/ kopystka ’лапатка’, якое прыводзіцца ў слоўніках побач з разглядаемай лексемай, адносіцца да kopali (+ суф. ‑ystь). гл. Трубачоў, II, 34, 35.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
worm
[wɜ:rm]1.
n.
чарвя́к -а́m.
2.
v.i.
паўзьці́(як чарвя́к)
3.
v.t.
1) выпы́тваць, выве́дваць
He tried to worm the secret out of me — Ён стара́ўся вы́пытаць ад мяне́ таямні́цу
2) капа́ць чарвяко́ў
3) выганя́ць глісто́ў
•
- worm into
- worms
- worm out of
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
gráben
*
1.
vt
1) капа́ць, рыць
in die Érde ~ — рыць зямлю́
2) (nachD) шука́ць (у зямлі – руду і г.д.)
2.
(sich) зако́пвацца, зарыва́цца
sich ins Gedächtnis ~ — запа́сці ў па́мяць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Капа́ч ’прылада, якой капаюць зямлю, выкопваюць караняплоды’ (ТСБМ, Гарэц., Мал.; КЭС, лаг.; брасл., барыс., Сл. паўн.-зах.), капа́чык ’тс’ (Сцяшк.), ’прылада, якой гной скідаецца з воза’ (Касп., Гарэц., Нік. Очерки), кыпа́ч ’тс’ (Бяльк.), капа́ч, капа́чка ’прылада, якой вымаюць з печы патэльню’ (Сцяшк.; лід.Сл. паўн.-зах.); ваўк.капа́ч ’маруда’ (Сл. паўн.-зах.), ’землякоп’ (КЭС, лаг.; брасл., глыб., Сл. паўн.-зах., Кл., Янк. БП, ТСБМ), ’чалавек, які выбірае бульбу’ (Сцяшк.; маст.Сл. паўн.-зах.). Да капа́ць (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 31–32. Прасл.kopačь (Трубачоў, Эт. сл., 11, 12–13).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
я́маж., прям., перен.я́ма;
глыбо́кая я. — глубо́кая я́ма;
памы́йная я. — помо́йная я́ма;
даўгава́я я. — долгова́я я́ма;
○ во́ўчая я. — во́лчья я́ма;
паве́траная я. — возду́шная я́ма;
◊ капа́цья́му — (каму) рыть я́му (кому);
не капа́й друго́му я́мы, сам ува́лішся ў яе́ — посл. не рой друго́му я́мы, сам в неё упадёшь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Kartóffel
f -, -n бу́льба (без pl культура); бу́льбіна
néue [júnge] ~n — малада́я бу́льба
~n in der Schále — нялу́пленая бу́льба [з лупі́намі]
~n áusmachen [gráben, róden] — капа́ць бу́льбу
~n lésen* — збіра́ць бу́льбу (на полі)
~n légen [áuslegen, sétzen] — садзі́ць бу́льбу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
прака́паць, ‑ае; зак.
Прайсці, упасці каплямі. А яна [ралля] дымілася абапал Першым парам, першай цеплынёй Ад дажджу, Што толькі што пракапаў Па-над красавіцкаю зямлёй.Астрэйка.
пракапа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; зак., што.
1. Капаючы, правесці, пракласці што‑н. Канаву к рэчцы пракапалі, А простай кладкі не паклалі.Муравейка.Траншэі, якія пракапаў [экскаватаршчык Славецкі], калі б скласці ў адно, выцягнуліся б, пэўна, ад сівой Балтыкі да Ціхага акіяна.Мыслівец.
2. Капаючы, прайсці наскрозь. Пракапаць гару.
3. Капаючы, утварыць паглыбленне. Партызаны пракапалі неглыбокую ямку і аблажылі яе камен[нем].Якімовіч.Саўка прылёг, адгарнуў ад каменя зямлю і памаленьку выкаціў яго з-пад падрубы, а дзірку пракапаў, расшырыў і нырнуў у яе.Колас.
4. і без дап.Капаць некаторы час. Пракапаць цэлы дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вярну́ць ’аддаць узятае або атрымаць згубленае’; ’прымусіць або папрасіць вярнуцца назад’; ’заняцца пакінутай справай’ (БРС, Яруш.); ’звярнуць з дарогі’ (КТС, Гарэц., Бяльк., Касп.); ’нахіліць, хіліць’; ’ісці (аб дыме з коміна)’; ’капаць зямлю’ (БРС); ’нагаворваць’ (БРС, Шат.); ’згарнуць кудзелю да прадзіва’ (Жд., 1). Укр.вернути ’атрымаць назад’; ’абярнуць адзін раз’; ’паварочваць’; ’схіляць да чаго-небудзь’; ’вяртаць’, рус.верну́ть: арханг. ’прыводзіць у абарачэнне’, йонаўск. ’схіляць да чаго-небудзь’; ’вяртаць назад’, каш.vernǫc, славен.vŕniti ’вяртаць, вярнуць’, серб.-харв.вр́нути ’вярнуць’; ’звярнуць, павярнуць, збочыць’, макед.врне ’вярнуць’, балг.върна ’вярнуць’; ’аддаць назад’; ’прымусіць вярнуцца’. Прасл.vьrnǫti < vьrtnǫti (Шанскі, 1, В, 61).