gráben

*

1.

vt

1) капа́ць, рыць

in die Érde ~ — рыць зямлю́

2) (nach D) шука́ць (у зямлі – руду і г.д.)

2.

(sich) зако́пвацца, зарыва́цца

sich ins Gedächtnis ~ — запа́сці ў па́мяць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Капа́ч ’прылада, якой капаюць зямлю, выкопваюць караняплоды’ (ТСБМ, Гарэц., Мал.; КЭС, лаг.; брасл., барыс., Сл. паўн.-зах.), капа́чык ’тс’ (Сцяшк.), ’прылада, якой гной скідаецца з воза’ (Касп., Гарэц., Нік. Очерки), кыпа́ч ’тс’ (Бяльк.), капа́ч, капа́чка ’прылада, якой вымаюць з печы патэльню’ (Сцяшк.; лід. Сл. паўн.-зах.); ваўк. капа́ч ’маруда’ (Сл. паўн.-зах.), ’землякоп’ (КЭС, лаг.; брасл., глыб., Сл. паўн.-зах., Кл., Янк. БП, ТСБМ), ’чалавек, які выбірае бульбу’ (Сцяшк.; маст. Сл. паўн.-зах.). Да капа́ць (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 31–32. Прасл. kopačь (Трубачоў, Эт. сл., 11, 12–13).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

я́ма ж., прям., перен. я́ма;

глыбо́кая я. — глубо́кая я́ма;

памы́йная я. — помо́йная я́ма;

даўгава́я я. — долгова́я я́ма;

○ во́ўчая я. — во́лчья я́ма;

паве́траная я. — возду́шная я́ма;

◊ капа́ць я́му — (каму) рыть я́му (кому);

не капа́й друго́му я́мы, сам ува́лішся ў яе́ — посл. не рой друго́му я́мы, сам в неё упадёшь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Kartóffel

f -, -n бу́льба (без pl культура); бу́льбіна

néue [júnge] ~n — малада́я бу́льба

~n in der Schále — нялу́пленая бу́льба [з лупі́намі]

~n áusmachen [gráben, róden] — капа́ць бу́льбу

~n lésen* — збіра́ць бу́льбу (на полі)

~n légen [áuslegen, sétzen] — садзі́ць бу́льбу

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

прака́паць, ‑ае; зак.

Прайсці, упасці каплямі. А яна [ралля] дымілася абапал Першым парам, першай цеплынёй Ад дажджу, Што толькі што пракапаў Па-над красавіцкаю зямлёй. Астрэйка.

пракапа́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; зак., што.

1. Капаючы, правесці, пракласці што‑н. Канаву к рэчцы пракапалі, А простай кладкі не паклалі. Муравейка. Траншэі, якія пракапаў [экскаватаршчык Славецкі], калі б скласці ў адно, выцягнуліся б, пэўна, ад сівой Балтыкі да Ціхага акіяна. Мыслівец.

2. Капаючы, прайсці наскрозь. Пракапаць гару.

3. Капаючы, утварыць паглыбленне. Партызаны пракапалі неглыбокую ямку і аблажылі яе камен[нем]. Якімовіч. Саўка прылёг, адгарнуў ад каменя зямлю і памаленьку выкаціў яго з-пад падрубы, а дзірку пракапаў, расшырыў і нырнуў у яе. Колас.

4. і без дап. Капаць некаторы час. Пракапаць цэлы дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вярну́ць ’аддаць узятае або атрымаць згубленае’; ’прымусіць або папрасіць вярнуцца назад’; ’заняцца пакінутай справай’ (БРС, Яруш.); ’звярнуць з дарогі’ (КТС, Гарэц., Бяльк., Касп.); ’нахіліць, хіліць’; ’ісці (аб дыме з коміна)’; ’капаць зямлю’ (БРС); ’нагаворваць’ (БРС, Шат.); ’згарнуць кудзелю да прадзіва’ (Жд., 1). Укр. вернути ’атрымаць назад’; ’абярнуць адзін раз’; ’паварочваць’; ’схіляць да чаго-небудзь’; ’вяртаць’, рус. верну́ть: арханг. ’прыводзіць у абарачэнне’, йонаўск. ’схіляць да чаго-небудзь’; ’вяртаць назад’, каш. vernǫc, славен. vŕniti ’вяртаць, вярнуць’, серб.-харв. вр́нути ’вярнуць’; ’звярнуць, павярнуць, збочыць’, макед. врне ’вярнуць’, балг. върна ’вярнуць’; ’аддаць назад’; ’прымусіць вярнуцца’. Прасл. vьrnǫti < vьrtnǫti (Шанскі, 1, В, 61).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

штык I, род. штыка́ м., в разн. знач. штык;

гранёны ш. — гранёный штык;

у ро́це застало́ся со́рак ~ко́ў — в ро́те оста́лось со́рок штыко́в;

капа́ць глыбінёй на ш. — копа́ть глубино́й на штык;

○ прымкну́ць ш. — воен. примкну́ть штык;

◊ сустрэ́ць (прыня́ць) у штыкі́ — встре́тить (приня́ть) в штыки́

штык II, род. штыка́ м., мор. штык

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

drop​2 [drɒp] v.

1. ка́паць

2. па́даць

3. кі́даць; выпуска́ць (з рук); кіда́ць (пісьмо ў скрынку);

drop anchor кі́нуць я́кар

4. зніжа́цца, спада́ць (пра цэны, тэмпературу, вецер і г.д.);

drop one’s voice паніжа́ць го́лас

5. : drop one’s eyes fml апуска́ць во́чы;

drop a stitch спуска́ць во́чка (у вязанні)

♦

drop dead рапто́ўна паме́рці

drop in [ˌdrɒpˈɪn] phr. v. захо́дзіць, наве́двацца

drop off [ˌdrɒpˈɒf] phr. v.

1. змянша́цца

2. BrE, infml задрама́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Рыпе́ць, ры́паць ’скрыпець’ (ТСБМ; беласт., Сл. ПЗБ; Бяльк.), ры́пнуць ’скрыпнуць’ (беласт., Сл. ПЗБ), рып ’гук, які ўтвараецца пры трэнні’ (ТСБМ), рыплі́вы, рыпу́чы ’скрыпучы’ (ТСБМ, Сцяшк.), рыпе́ць ’рыпець, скрыпець, скрыгатаць’ (ТС), ры́паць ’няўмела граць’, ’выказваць крыўду’ (Яўс.), ры́пнуць рыпнуць, скрыпнуць (ТС), рыпу́чы ’скрыпучы’ (ТС), ры́пкі ’рыпучы’ (Сцяшк. Сл.), ры́панне ’буркатня’, ’няўмелае гранне на гармоніку’ (Яўс.), рус. рыпе́ть, укр. рипіти ’скрыпець’, чэш. rupati ’хрусцець’, ’трашчаць’ rupěti ’хрусцець (пра снег). Прасл. *rypati. І.‑е. база *reup‑ ’ламаць’, ’вырываць’, ’раздзіраць’; корань *rep‑ (: *ru) ’рыць’, ’капаць’ з расшыральнікам ‑p‑ (Покарны, 1, 868–870). Параўн. літ. ruõpti ’капаць’, raũpti ’выдоўбліваць’, раскалупваць’, rupė́ti ’клапаціцца’, ст.-в.-ням. roubon (ням. rauben) ’рабаваць’, лац. rumpo ’рву’, ’разрываю’, ст.-інд. ropayati ’абломлівае’ (Чарных, 2, 130–131). Лічыцца, што тут той жа корань, што і ў ры́нуць, рака́, г. зн. узыходзяць да і.-е. кораня *erei‑, расшыраным фармантам p і роднаснае да ням. reisen (reiten) (Скок, 3, 146). Малаверагодная роднасць са ст.-ісл. raup ’выхвалянне’, ropa ’адрываць’, с.-н.-ням. ropen, с.-в.-ням. roffazen ’тс’ (Мацэнаўэр, LF 18, 245; Фасмер, 3, 530). Магчыма, гукапераймальнага паходжання). З іншага боку параўн. літ. rypúoti ’плакаць, галасіць’, raupyti, ruopti ’удараць’, rupas, rupus ’штосьці няроўнае’, інд. ropa‑ ’дзюра’, ropajati ’адрывае’, rupjati ’у яго рве ў бруху’, лац. rumpere, ням. Raub ’рабаўніцтва’ (< з ням. roub ’?’), raufen ’вырываць’, ’рваць’, ’трапаць’, ’церабіць’ (Брукнер, 472). Гл. таксама ры́паць 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

schárren

1.

vi

1) скрэ́бці (лапамі)

2) капа́цца

die Hühner ~ nach Würmern — ку́ры шука́юць чарвяко́ў

3) шо́ргаць

2.

vt

1) капа́ць

2) зако́пваць

3) змята́ць, скі́дваць

álles auf éinen Háufen ~ — зме́сці ў адну́ ку́чу

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)