Праду́ха1, праду́шына продух(ы) ’адтуліна для выхаду паветра, дыму’ (ТСБМ, Нас., Шат., Сцяшк. Сл., Др.-Падб., Гарэц., Клім.), ’перавод дыхання; адпачынак’ (Нас.), ’прамежак паміж печчу і сцяной’ (чэрв., Сл. ПЗБ), ’палонка’ (Сл. ПЗБ), праду́хавіна ’адтуліна ў лёдзе, палонка’ (Нас.), праду́хліна ’адтуліна ў балоце’ (Касп.), ’багністае месца’ (Сл. ПЗБ), пра́душнік (у фундаменце) ’душнік’ (Мат. Гом.), про́дух, про́духа ’прадушына’ (Сл. ПЗБ, ТС), про́духа ’адтуліна’ (Сцяшк. Сл., Сл. Брэс.). Рус.про́дух ’адтуліна для выхаду паветра, дыму, комін’, проду́шина ’палонка; адтуліна ў лёдзе, каб рыба не задыхнулася’, укр.проду́хвина, проду́ховина ’прадуха; палонка’, чэш.průduch ’прадуха’, балг.продух ’прадзіманне’. Звязана з ду́х у значэнні ’паветра’; Махэк₂ (133) звязвае з *duchъ ’дух; душа нябожчыка’, быццам бы адтуліна ў коміне прызначалася для выхаду душ памерлых, але гэта, відаць, залішняе тлумачэнне. Гл. яшчэ здуха.
Праду́ха2, прадо́ха ’пралля’ (ТС). Да праду, прасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
spoczynek, ~ku
spoczyn|ek
м.адпачынак; спачынак, спачын;
udać się na ~ek — пайсці спаць;
być przeniesionym w stan ~ku — пайсці на пенсію;
oficer w stanie ~ku — афіцэр у адстаўцы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Начле́г ’начоўка; пасьба коней ноччу’ (Яруш., ТСБМ), ’вывад коней на пашу ўначы’ (Бяльк.), ночле́г ’тс’ (ТС), сюды ж начлягава́ць ’пасвіць коні ноччу’ (Жд. 2), ’начаваць’ (Сл. ПЗБ), начле́жкі ’вячоркі’ (Мат. Маг., Сл. ПЗБ), начл́жнік, начле́зьнік ’той, хто пасе коней ноччу’ (Шн. 2, Сл. ПЗБ; навагр., З нар. сл.), ночле́жнік ’той, хто водзіць коней на начлег; той, хто просіцца пераначаваць або начуе ў чужых’ (ТС), нацле́жнік ’хто начуе не дома; начны стораж коней, што пасуцца ў полі’ (вілен., гродз.; ковен., Нас.), укр.ночлі́г ’пасьба коней ноччу пастухамі’, рус.ночле́г ’начоўка; пасьба коней ноччу’, польск.nocleg ’месца начнога адпачынку і сам адпачынак па-за домам’, noclegować ’начаваць у час падарожжа; пасвіць коней уначы’, чэш.nocleh ’начоўка’, славац.nocľah ’тс’. Ад ноч і ляжаць, гл. Фасмер, 3, 86; утворана шляхам непасрэднага словаскладання, што сведчыць пра архаічны характар слова, параўн. ст.-рус.ночьлѣгъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Rast
f -, -en
1) адпачы́нак, перады́шка, прыва́л;
~ máchen адпачы́ць, зрабі́ць прыва́л
◊ erst die Last, dann die ~ сон на за́ўтра адкладзі́, а спра́ву сёння зрабі́; сёння зро́біш – за́ўтра як зно́йдзеш
2) тэх. упо́р, сто́пар
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
long2[lɒŋ]adv.: long ago даўно́;
not long ago няда́ўна;
it won’t take long гэ́та не зо́йме шмат ча́су;
My holiday is 2 weeks long. У мяне двухтыднёвы адпачынак;
all day/week/year long уве́сь дзень/ты́дзень/год;
before long ху́тка, у ху́ткім ча́се, у бліжэ́йшы час
♦
for (so) long до́ўгі час, даўно́;
Long live..! Няха́й жыве́ …!;
so longinfml да пабачэ́ння
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
пасвяжэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
1. Стаць халаднейшым (пра вецер, паветра). Ноч ціхая, ледзь-ледзь павявае вецер. Цёплы з вечара, ён цяпер крыху пасвяжэў.С. Александровіч.//безас. Пахаладнець (пра надвор’е). Нарэшце прайшоў невялікі дожджык і вось толькі цяпер, пад вечар, крыху пасвяжэла.В. Вольскі.
2. Стаць больш яркім, свежым. На схілах дарогі раслі рамонкі, чырвоныя пеўнікі, львіны зеў. Здаецца, і яны пачалі ажываць, пасвяжэлі ад прахалоды.Арабей.Бач, нават ягады на рабіне, што расла ў двары, зрабіліся больш чырвоныя, пасвяжэлі.Ермаловіч.// Стаць больш бадзёрым, здаравейшым, прыгажэйшым. Байцы пасвяжэлі, павесялелі пасля сну, дарма што адпачынак іх быў вельмі кароткі.Кулакоўскі.[Сынклета] пасвяжэла, паяснела — не толькі стала маладзей за сваіх пяцьдзесят гадоў, а хоць карціну пішы з яе.Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прасі́цца, прашуся, просішся, просіцца; незак.
1. Прасіць аб дазволе зрабіць што‑н. (увайсці, адправіцца куды‑н. і пад.). У будку, да цяпла, прасіўся чалавек.Навуменка.Людзі пачалі прасіцца ісці на заданне, хоць назначаны адпачынак яшчэ не скончыўся.Шамякін.// Выказаць жаданне адправіць натуральную патрэбу (пра дзяцей, жывёл).
2. Прасіць, каб прынялі ці залічылі куды‑н. Прасіцца на фронт.
3.Разм. Прасіць прабачэння, спагады, дапамогі і пад. — Ратуй мяне, чалавеча! — просіцца ў.. [дзеда] паляўнічы.Якімовіч.— Ну што вам значыць, — прасілася Лёдзя, гулліва пабліскваючы вачыма і верачы ў поспех.Карпаў.
•••
Просіцца на язык — вельмі хочацца сказаць. Многа крыўдных, балючых для .. [Веры] слоў прасілася на язык, але .. [Мікалай] змоўчаў.Дамашэвіч.
У рукі просіцца — пра тое, што лёгка, без цяжкасцей дастаецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
advise
[ədˈvaɪz]1.
v.t.
1) ра́іць, перасьцерага́ць
2) рэкамэндава́ць; прапі́сваць
His doctor advised complete rest — Яго́ны ле́кар прапіса́ў яму́ по́ўны адпачы́нак
3) паве́даміць, паінфармава́ць, даць інфарма́цыю
to advise of the date of delivery — паве́даміць да́ту даста́ўкі
2.
v.i.
ра́іць
I shall do as you advise — Я зраблю́, як ты ра́іш
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пуска́ць у адпачы́нак Úrlaub gében* [gewähren] (каго-нD);
2. (дазволіць) erláuben vt, lássen vt;
3. (прывесці ўдзеянне) ánlassen* vt, in Bewégung setzen; ánspringen lássen*;
4.:
пуска́ць расткі́ Schösslinge tréiben*;
пуска́ць пупы́шкі Knóspen tréiben*; áusschlagen* vi (s);
пуска́ць карані́ Wúrzel fássen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ГІГІЕ́НА АСАБІ́СТАЯ,
раздзел гігіены, які вывучае ўплыў умоў і ладу жыцця на здароўе чалавека і распрацоўвае рэкамендацыі па захоўванні і ўмацаванні здароўя, прадухіленні заўчаснага старэння. Як стэрэатып паводзін чалавека, накіраваны на захоўванне здароўя, зарадзілася ў старажытнасці, калі людзі на вопыце пераканаліся ў неабходнасці ўдасканальвання свайго розуму і цела. Асн. элементы гігіены асабістай: догляд цела, рацыянальныя праца і харчаванне, правільна арганізаваны адпачынак, адэкватнае фізіял. і сац. патрэбнасцям размяшчэнне, наяўнасць сац.-псіхал. сумяшчальнасці з навакольнай рэчаіснасцю, выключэннем шкодных для здароўя звычак (выкарыстання наркотыкаў, таксічных рэчываў, алкаголю, нікаціну). Асаблівае значэнне ў гігіене асабістай маюць рацыянальнае харчаванне (правільнае размеркаванне спажывання ежы на працягу сутак і ее паўнацэннасць па наборы пажыўных рэчываў), прытрымліванне гігіены палавога жыцця і інш. У барацьбе са шкоднымі звычкамі найб. эфектыўнае павышэнне агульнай культуры насельніцтва і ўнутр. культуры кожнага чалавека.
Літ.:
Задачи по достижению здоровья для всех // Здоровье для всех. 1993. Вып. 4.