З чырвоным носам. Цыбатая шэрая індычка, якая нечага доўга тапталася каля ганка пашывачнай арцелі, раптам.. павяла праз вуліцу, пад засень аброслых інеем ліп, свайго чырвананосага кавалера.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Trúthuhn
n -(e)s, -hühner інды́чка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
turkey[ˈtɜ:ki]n.
1.zool. інды́к; інды́чка
2.AmE, fml тупі́ца; нікчэ́мнасць
♦
talk turkeyinfml гавары́ць шчы́ра, без хі́трыкаў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
тлу́сты, -ая, -ае.
1. Які ўтрымлівае ў сабе шмат тлушчу.
Тлустая свініна.
2. Тоўсты, укормлены, сыты.
Тлустая індычка.
Т. карп.
3. Які атрымаўся ад тлушчу.
Тлустая пляма.
4.перан. Насычаны карыснымі рэчывамі.
Т. чарназём.
5. Тоўсты, з тоўстымі лініямі (пра лініі, друкарскія знакі, літары і пад.).
Т. шрыфт.
|| наз.тлу́стасць, -і, ж. (у 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Зматажы́цца ’налегчы’ (Сл. паўн.-зах.). Прыклад: «індычка зматажылася на гусяня і пашла комкаючы» (шчуч.). Улічваючы геаграфію, верагодна, з літ. Крыніцай можа быць matažgóti, matarúoti, mataškúoti ’махаць’, sumatažgóti ’пачаць рухацца, махаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Інды́к, інды́чка, індычаня́, індычанё (ТСБМ), індзю́чка (Мат. Гом.), індыча́ціна ’індычае мяса’ (Жд. 2). Ст.-бел.индыкъ, индикъ (1688 г.) запазычана з польск.indyk, дзе з лац.indicus ’індыйскі’, паколькі птушку завезлі ў XVI ст. з Вест–Індыі (Булыка, Лекс. запазыч., 143; Слаўскі, 1, 457). Для рус.индюк (XIX ст.) польская была таксама мовай-пасрэднікам (Праабражэнскі, 1, 271; Фасмер, 2, 132; Шанскі, 2, I, 75).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́йка неадабр. ’пра малога непаслухмянага хлопца’, ’недаразвіты хлопец, дурань’ (брасл., міёр., Праблемы фінал., 92). Непакупны (там жа) выводзіць з лат.риіка ’хлопчык’; гл. таксама Непакупны, Мовознавство, 1969, 3, 24; Лаўчутэ, Балтизмы, 71, дзе звяртаецца увага на запазычанне латышскага слова з эст.poeg (Фрэнкель, 661). Здзіўляе фармальнае і семантычнае падабенства да балг.пу́йка ’індычка’ і ’дурны чалавек’, ’зварот да прыяцеля’, серб.-харв.пгцка ’тс’, апошнія выводзяцца з рум.pulu (< лац.pullus ’маладзей’, мяркуемая праформа *pullius), гл. БЕР, 5, 846.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВЕЛІКАНО́ГІЯ КУ́РЫ,
сметнікавыя куры (Megapodiidae), сямейства птушак атр. курападобных. 7 родаў, 12 відаў. Пашыраны ва Усх. Інданезіі, на Філіпінах, у Нов. Гвінеі, Аўстраліі, астравах Ціхага ак. Жывуць пераважна ў трапічных лясах, таксама на каралавых астравах з беднай расліннасцю і ў сухіх зарасніках паўпустыняў. Вядуць наземны спосаб жыцця. Найб. вядомыя кустовая індычка (Alectura lathami), плямістая курыца (Leipon ocellata), малеа (Macrocephalon maleo), джунглевая курыца (Megapodius freycinet).
Даўж. 25—65 см. Ногі добра развітыя (адсюль назва). Яйцы (вельмі буйныя) не наседжваюць, а закопваюць у нагрэты сонцам пясок, гнілое лісце (адсюль другая назва). Самец наглядае за т-рай «інкубатара», згортвае і разгортвае пясок і лісце. Птушаняты выбіраюцца самастойна, апераныя, хаваюцца і хутка пачынаюць лётаць. Аб’екты палявання дзеля мяса; яйцы збіраюць. 1 від і 2 падвіды ў Чырв. кнізе МСАП.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пыр-пыр ’падзыўныя словы для курэй’ (Гарэц.), пырь‑пырь ’тс’ (Нас., мсцісл., З нар. сл.; Растарг.), пыра‑пы́ра ’тс’ (Растарг.), пыря, пы́рка ласк. ’назва курыцы’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.), ’нейкая птушка, магчыма, чыранка’ (Турска ў Федар. 7), рус.пырь‑пырь ’падзыўныя словы для курэй, індыкоў’, пыря ’курыца, індычка; слова, якім падзываюць авечак’; паводле матэрыялаў АЛА, суадносіцца з падзыўнымі для куранят на поўдні Славіі: славен., макед.рухі, pire, pirą. Гукапераймальнае, гл. Фасмер, 3, 420; БЕР, 5, 254; Махэк₂ (449) ідэнтыфікуе з пыль-пыль (гл.), бо ў аснове слоў ляжыць першаснае гукаперайманне *рі‑рі, што імітуе голас куранят у большасці славянскіх моў, параўн. Фалінская, Зб. Сяткоўскаму, 159. Гл. пі‑пі, параўн. літ.pypti ’пішчаць’, ру́‑ру́, а таксама рум.рігі‑рігі, венг.piri‑piri і пад.