Мале́кула ’найменшая частачка рэчыва, якая захоўвае яго асноўныя хімічныя ўласцівасці’ (ТСБМ). З рус.молекула ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 89), якое з франц.molécule ’тс’ — штучнага слова, утворанага ад лац.mõlēs ’маса, скала’ на ўзор франц.corpuscule ’часцінка (матэрыі)’ (Голуб-Ліер, 319).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бры́зак ’адборныя зярняты; самы дробны дождж’ (Нас.), бры́зачка ’кропелька, зярнятка, самая дробная частачка’ (Нас.). Бел.бры́зак < брызг (гл. бры́зкаць). Параўн. рус.брызг ’найлепшыя зярняты’, кафтан з брызаў ’новы, прыгожы кафтан’. Сюды і іншая форма слова — бры́жчык ’самае буйное і важкае зерне’ (Бяльк.) < брызчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наў1 прыназ. ’у’: наў прымы ідзе (смарг., Сл. ПЗБ). Са спалучэння прыназоўнікаў на і ў, аб’яднаных значэннем мэты: на + у + прымы. Магчымы ўплыў прыстаўкі наў-.
Наў2 ’навіна, новы ўраджай’: Пазычця мне гарнцы два круп да наві (Бяльк.). Да новы; незвычайны вакалізм можа тлумачыцца ўплывам акання ў ненаціскных складах (да наві?). Найбольш верагодна, што гэта — позняе ўтварэнне ад навіна ’новы ўраджай’ шляхам адсячэння ‑ін‑а, успрынятага як суфікс адзінкавасці, што вельмі пашыраны на Мсціслаўшчыне, параўн. сахыріна ’адна асобная частачка ў са́хары (цукры)’, салі́на ’адна асобная частачка ў солі’ (З нар. сл., 131); у такім выпадку наў выступае як паралельнае ўтварэнне да рэчыўных назоўнікаў сахар, соль і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
смяці́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Рмн. ‑нак; ж.
Часцінка смецця; маленькая частачка чаго‑н. — Пастараемся, пан афіцэр, усё здзьмухнем, да пылінкі, да смяцінкі! — завіхаўся ля яго спрытны паліцай.Лынькоў.— Як.. [Кулінка]: дужа захварэла ці так сабе, з працы? — цікавілася Тамара, дастаючы тонкім пальцам з куточка вока нейкую смяцінку.Ермаловіч.Ніводнай ён [Міхеіч] мясцінкі Мятлой не абміне, Ніводнае смяцінкі Тут не пакіне. Не!Агняцвет.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
speck
[spek]1.
n.
1) пля́мка f.; кра́піна, кра́пінка f.
2) ча́стачка, крупінка f.
a speck of dust — пылі́нка f.
2.
v.t.
пля́міць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
atom
[ˈætəm]
n.
1) а́там -а m.
2) мале́нькая ча́стачка; кры́ха f.
there is not an atom of evidence — няма́ ані́ кры́хі до́ваду
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wisp
[wɪsp]
n.
1) жмуто́к, шмато́к -ка́m.
a wisp of hay — жмуто́к се́на
2) мала́я ча́стачка, кры́ха f.
a wisp of smoke — малы́ клубо́к ды́му
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
агрэга́т, ‑а і ‑у, М ‑гаце, м.
1.‑а. Канструктыўнае спалучэнне ў адно цэлае некалькіх машын, апаратаў для эфектыўнай сумеснай работы. Новы матор паставілі, перагрэвы зніклі, агрэгат мог працаваць хоць і цэлыя суткі без перапынку.Кулакоўскі.// Складаная частка машыны, апарата, якая ўяўляецца як адзінае цэлае, напрыклад, рухавік аўтамабіля, каробка перадач.
2.‑у. Сукупнасць мінералаў, якія складаюць горную пароду. Кожная калаідальная частачка прадстаўляе сабой агрэгат з сукупнасці многіх малекул.Гаркуша.// Усякае рэчыва, утворанае механічным спалучэннем аднародных або разнародных частак.
[Ад лац. aggregatus — сабраны, злучаны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fraction
[ˈfrækʃən]1.
n.
1) Math. дроб -у m.
2) ча́стачкаf., фрагмэ́нт -а m.; абло́мак, аско́лак -ка m.
3) Chem. фра́кцыя f., праду́кт пераго́нкі
2.
v.t.
1) дзялі́ць на ча́сткі
2) расклада́ць рэ́чыва на паасо́бныя фра́кцыі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пра́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак.
1.што. Апрацоўваць моцным жарам перад спажываннем (зерне, арэхі, насенне).
2.каго-што і без дап. Моцна пячы (пра сонца, полымя і пад.). Ці то ад выпітага халоднага квасу, ці то частачка Аскольдавай радасці перадалася нам, ісці ў «Малінавы цвет» было лёгка, хоць сонца пражыла па-ранейшаму.Пальчэўскі.//перан. Мучыць (пра смагу). Хаця дзень быў халаднаваты, а ноч вільготная, рэзкая, Грушэўскага пражыла смага — каб хоць крыху вады ў рот узяць, усё было б лягчэй.Мурашка.