паўсхо́плівацца, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -аецца; -аемся, -аецеся, -аюцца; зак.
Усхапіцца — пра ўсіх, многіх ці пра ўсё, многае.
П. са сну.
На руках паўсхопліваліся пухіры.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Страпяну́ць (стріпяну́ць) ‘страсянуць’ (ТСБМ, Бяльк.), страпяну́цца ‘уздрыгнуць, усхапіцца’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), стрэ́пенуцца ‘уздрыгнуць, схапіцца, спахапіцца’ (Растарг.), стрыпыні́ты ‘аслупянець’ (драг., З нар. сл.). Да трапятаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўсхо́плівацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Усхапіцца — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. На руках паўсхопліваліся пухіры. □ Да таго, як .. [падпалкоўнік] прывітаўся з танкістамі, усе, хто сядзеў, паўсхопліваліся. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вскочи́ть сов.
1. (на что-л., во что-л.) уско́чыць, мног. паўска́кваць;
2. (быстро встать) усхапі́цца, мног. паўсхо́плівацца, уско́чыць, мног. паўска́кваць;
3. (о нарыве, волдыре и т. п.) разг. уско́чыць, усхапі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
poderwać się
зак.
1. усхапіцца; ускочыць; узляцець; падарвацца;
2. устаць; падняцца; паўстаць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
падхапі́цца, ‑хаплюся, ‑хопішся, ‑хопіцца; зак.
Разм.
1. Хутка, імкліва ўстаць, усхапіцца з месца. Вартавы ўпаў, але праз момант падхапіўся і шпарка пабег у глыбіню двара. Шамякін. Дзяўчына зірнула на свой наручны гадзіннік, кінула нажніцы і падхапілася: — Ой, хлопчыкі! Я зноў спазнілася ў вытворчыя майстэрні. Даніленка.
2. Нечакана ўзнікнуць, узняцца. Падхапіўся мароз. □ Як на тое, падхапіўся страшэнны вецер. Ён вырываў з будынкаў дранічыны, ахапкі сена і разносіў агонь навокал. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
воспря́нуть сов.
1. (встать) уст. уста́ць; (восстать) паўста́ць; (вскочить) уско́чыць, усхапі́цца; (встрепенуться) ажыві́цца, усхамяну́цца, схамяну́цца; (от сна) прачну́цца;
2. (душевно) ажы́ць, акрыя́ць, ачуня́ць;
◊
воспря́нуть ду́хом акрыя́ць; ажы́ць ду́хам (душо́й).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
подня́ться
1. (вверх) падня́цца;
2. в др. знач. узня́цца; падня́цца; (встать с места, ото сна) уста́ць; (быстро, порывисто) усхапі́цца; (возвыситься) узвы́сіцца; (повыситься) павы́сіцца; (начаться) пача́цца, усча́цца, распача́цца; (о тесте) падысці́; см. поднима́ться.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
схвати́ться
1. в разн. знач. схапі́цца, схваці́цца;
2. (поспешно вскочить) разг. усхапі́цца;
3. (спохватиться) разг. схамяну́цца;
4. (о вяжущих, клейких веществах) схапі́цца, схваці́цца, засты́ць;
◊
схвати́ться за́ голову схапі́цца (схваці́цца) за галаву́;
схвати́ться за ум схапі́цца (схваці́цца) за ро́зум.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
старо́нні, ‑яя, ‑яе.
1. Які не належыць, не мае адносін да гэтага калектыву, сям’і і пад.; чужы. Старонні чалавек. □ Вера Сямёнаўна даручыла .. [Зосі] перадаць прывітанне, падзякаваць за насенне, высветліць сёе-тое па догляду за буракамі. Але дзе ж ты гэта зробіш пры старонніх людзях. Дуброўскі. Гэтая схільнасць упаўнаважанага — не дзіва, бо чалавек ён старонні і па-сапраўднаму не ведае, што гэта за птушка наш Лепятун. Кулакоўскі. / у знач. наз. старо́нні, ‑яга, м. Чалавек пэўна заўважыў старонняга ці не адразу ў той нават момант, як Залуцкі паказаўся на голым месцы. Чыгрынаў.
2. Чый‑н. іншы, не ўласны, не свой. Без будзільніка, без старонняй дапамогі .. [Гукан] мог дакладна ў назначаны час усхапіцца на ногі. Шамякін. Словам, трэба было жыць самастойна, без старонняй падтрымкі. Хведаровіч.
3. Які не мае прамых, непасрэдных адносін да чаго‑н.; пабочны. І раптам у выпраменьванні пульсара ўпляліся на хвалі вадароду староннія сігналы. Шыцік. Зноў .. [следчы] трымаў у сабе нешта прытоенае, асабліва не напіраў з допытам, і ці то думаў, як злавіць .. [Сотнікава], ці можа разважаў аб чымсь, зусім староннім. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)