усхапі́цца, -хаплю́ся, -хо́пішся, -хо́піцца; зак.
1. Хуткім рухам падняцца з месца.
У. з крэсла.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Хутка і нечакана пачацца.
Пасля адлігі ўсхапіўся мароз.
Усхапілася полымя.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Нечакана ўтварыцца, з’явіцца (пра мазалі, прышчы і пад.).
Усхапіліся крывавыя мазалі.
|| незак. усхо́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усхапі́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
усхаплю́ся |
усхо́пімся |
| 2-я ас. |
усхо́пішся |
усхо́піцеся |
| 3-я ас. |
усхо́піцца |
усхо́пяцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
усхапі́ўся |
усхапі́ліся |
| ж. |
усхапі́лася |
| н. |
усхапі́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
усхапі́ся |
усхапі́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
усхапі́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
усхапі́цца сов.
1. (быстро встать) вскочи́ть, подня́ться;
2. (о волдыре и т.п.) вскочи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усхапі́цца, ‑хаплюся, ‑хопішся, ‑хопіцца; зак.
1. Хутка ўстаць. Гарбачоў усхапіўся з крэсла, захадзіў па кабінеце. Шашкоў. Хлапчукі паўзком па разоры, па разоры — назад да гумна. Усхапіліся, пабеглі. Паўлаў. // Хутка стаць на ногі. Усхапіўся [Назар] на ногі і хуценька пачаў абуваць чаравікі, быццам і яму трэ было спяшацца на работу. Сабаленка. // Разм. Прачнуўшыся, хутка падняцца з пасцелі; рана ўстаць. Будзіць не давялося: і Раечка і Сямён усхапіліся. Лобан. Назаўтра Міхась усхапіўся да сонца. Якімовіч.
2. перан. Хутка і нечакана пачацца. Пасля адлігі ўсхапіўся мароз. □ Хутка ўсхапілася полымя. Затрашчала, загуло. Гаўрылкін.
3. З’явіцца, ускочыць (пра мазалі, прышчы і пад.). На далонях у хлопцаў усхапіліся крывавыя мазалі. Карпаў. А з Адамам Капам здарылася бяда — ён заснуў на сонцы і назаўтра ў яго ажно пухіры на жываце ўсхапіліся. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усхо́плівацца гл. усхапіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
привскочи́ть сов. падхапі́цца, усхапі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усхо́плівацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.
Незак. да усхапіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
подхвати́ться прост. падхапі́цца, падхваці́цца, усхапі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
успу́дзіцца, ‑дзіцца; зак.
Спужаўшыся, падняцца, усхапіцца, памчацца. Коні ўспудзіліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўсхо́плівацца, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -аецца; -аемся, -аецеся, -аюцца; зак.
Усхапіцца — пра ўсіх, многіх ці пра ўсё, многае.
П. са сну.
На руках паўсхопліваліся пухіры.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)