падве́ргнуцца, ‑гнуся, ‑гнешся, ‑гнецца; пр. падвергся і падвергнуўся, ‑глася; зак.
Адчуць на сабе якое‑н. уздзеянне. Падвергнуцца абпраменьванню. Падвергнуцца нападу. □ Польская мова, у сваю чаргу, падверглася пэўнаму ўплыву беларускай, а таксама украінскай моў. Шакун. // Трапіць у якое‑н. становішча. Падвергнуцца цяжкім выпрабаванням.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гайдама́к, ‑а, м.
1. Удзельнік народна-вызваленчай барацьбы на Правабярэжнай Украіне і поўдні Беларусі супраць польска-шляхецкага прыгнёту ў 18 ст.
2. Салдат асобых конных часцей контррэвалюцыйнай Цэнтральнай украінскай рады, а таксама розных контррэвалюцыйных атрадаў Пятлюры і Скарападскага ў перыяд грамадзянскай вайны 1918–20 гг. І вось разбіты гайдамакі, Пятлюра ледзь уцёк. Броўка.
[Тур. haydamak.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ладна́ць ’рыхтаваць, напр., драбіны, косы’ (паўд.-усх., КЭС), укр. ладнати ’тс’, ’збіраць (у дарогу) © рус. ладнаць ’рыхтаваць, ладзіць, рамантаваць’. Запазычана з украінскай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Атру́та. Рус. дыял. отру́та, атру́та, укр. отру́та ’тс’. Рускае дыялектнае, відаць, з беларускай, украінскай. Ст.-бел. отрута (Анічэнка, Праблемы філал., 11). Утворана як аддзеяслоўны бязафіксны назоўнік ад дзеяслова атруціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Слухмя́ны ‘паслушны’ (Нас., Касп., Растарг., Байк. і Некр.). Параўн. укр. слухмʼя́ний ‘тс’. Карскі (2–3, 43) мяркуе пра запазычанне з украінскай, дзе вядомы варыянт слухня́ний ‘тс’, параўн. слуха́вы ‘тс’ (Нас.). Да словаўтварэння параўн. руцьмя́ны, ціхмя́ны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́сісць ’нешта дрэннае’ ў праклёне: Есьце, шоб вас паела росісць! (ТС). Да рось ’імгла, туман’ (гл.). Вакалізм суфікса *‑ostь пад уплывам украінскай мовы, параўн. укр. лютість, чемність, гл. таксама Карскі, 1, 160 (пра ‑ісць у гаворках). Гл. раса 4.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эстра́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Падмосткі для канцэртных выступленняў артыстаў. Больш таго — ім [Алесю і Андрэю] удалося нават сядзець бліжэй да адкрытай эстрады, бачыць яе, спявачкі, прыгажосць, святло яе натхнення. Брыль. У куце, на эстрадзе, размясціўся аркестр з серабрыстым, акаймаваным чырвонымі кутасікамі, барабанам у цэнтры. Хадкевіч.
2. Від сцэнічнага мастацтва, які ўключае малыя формы драматычнага, вакальнага мастацтва, музыкі, харэаграфіі, цырка і пад. // Артысты эстраднага мастацтва. У Гомелі з поспехам прайшлі канцэрты Украінскай рэспубліканскай эстрады. «ЛіМ».
[Фр. estrade.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Суво́ры ’суровы’ (Беларусіка, 19, 226). Параўн. укр. суво́рій ’тс’, рус. дыял. суво́рый ’суровыя; сярдзіты; брыдкі’. Актуалізавалася ў сучаснай мове пад уплывам украінскай, дзе звязваецца з уве́рий ’крывы; упарты’ (ЕСУМ, 5, 465), гл. свара, сувірацца; семантычна змененае ў выніку збліжэння з суровы, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́бза 1 ’торба’ (Кірк.). Параўн. кобза 3 (гл.).
Ко́бза 2 ’злы чалавек’ (Мат. Гом.), ’тоўстая сытая істота’ (ТС). Параўн. кобзаць (гл.).
Ко́бза 3 ’музычны інструмент’ (ТСБМ, Нас.). Укр. кобза, польск. kobza з украінскай мовы. Запазычанне з цюркскіх моў. Параўн. тур. kopuz ’аднаструнная гітара’ (ЕСУМ, 2, 476).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВАСІЛЬКО́ЎСКІ Сяргей Іванавіч
(19.10.1854, г. Ізюм, Украіна — 7.10.1917),
украінскі жывапісец. У 1876—85 вучыўся ў Пецярбургскай АМ у М.Клота і У.Арлоўскага. Аўтар лірыка-эпічных пейзажаў, адметных мяккімі колеравымі спалучэннямі, жанравых і гіст. карцін («Раніца. Статак у стэпе», 1884, «Казацкі луг», 1893, «Казак і дзяўчына», 1894), манум. пано, альбомаў «З украінскай даўніны» (1900) і «Матывы ўкраінскага арнаменту» (1912, абодва разам з М.Самокішам).
Літ.:
Безхутрий М.М. Сергій Васильківський: Біогр. повість. Київ, 1979.
т. 4, с. 30
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)