Суме́ня ’сумленне, характар’ (шальч., астрав., Сл. ПЗБ). З польск. sumienie ’тс’ (там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усо́вещивать несов. крана́ць сумле́нне (каго); (стыдить) саро́міць, сарамаці́ць; (уговаривать) угаво́рваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усо́вестить сов., разг. крану́ць сумле́нне (каго); (устыдить) засаро́міць, засарамаці́ць; (уговорить) угавары́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крышта́льны, -ая, -ае.
1. гл. крышталь.
2. перан. Празрысты, чысты.
Крыштальная вада.
3. перан. Беззаганны, бездакорны (пра лепшыя якасці чалавека, а таксама пра чалавека з такімі якасцямі).
Крыштальнае сумленне.
Крыштальнай душы чалавек.
|| наз. крышта́льнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
sop [sɒp] n. падару́нак, пада́чка (каб за добрыць);
as a sop to one’s conscience каб супако́іць сваё сумле́нне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
загавары́ць¹, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; зак.
1. Пачаць гаварыць.
Усе разам загаварылі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Абудзіцца, праявіцца ў дзеяннях, настроях і інш.
Сумленне загаварыла ў кім-н.
3. каго (што). Стаміць працяглымі размовамі (разм.).
З. размоўцу.
|| незак. загаво́рваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Gewíssen
n -s, - сумле́нне
j-m ins ~ réden — крана́ць чыё-н. сумле́нне, сарамаці́ць каго́-н.
etw. auf dem ~ háben — мець што-н. на сумле́нні
das ~ schlug ihm [régte sich in ihm] — у ім загавары́ла сумле́нне
◊ ein gútes ~ ist das béste [ein sánftes] Rúhekissen — ≅ спако́йна спіць той, у каго́ сумле́нне чы́стае
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
крыві́ць, крыўлю́, кры́віш, кры́віць; кры́ўлены; незак., што.
1. Рабіць крывым, перакошаным, выгнутым.
К. абцасы.
2. Перакошваць у грымасе (пра твар, губы, рот і пад.)
К. губы.
◊
Крывіць душой — гаварыць няшчыра, не так, як падказвае сумленне.
|| зак. пакрыві́ць, -крыўлю́, -кры́віш, -кры́віць; -кры́ўлены і скрыві́ць, скрыўлю́, скры́віш, скры́віць; скры́ўлены.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Абыча́йлівы ’з норавам’ (Касп.) (да абычай) ’той, хто прытрымліваецца сваіх звычак’. Параўн. таксама абычайлівы ’далікатны’, абычайнасць ’далікатнасць, сумленне’ (Нас.). Параўн. рус. норов — норовистый и нравственный (< нрав царкоўнаславянскага паходжання) ’той, хто прытрымліваецца звычаеў’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дыктава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак.
1. Павольна вымаўляць, чытаць што-н., каб слухачы маглі запісваць.
Д. тэкст.
2. Прапаноўваць што-н. для безагаворачнага выканання.
Так яму дыктавала сумленне.
|| зак. прадыктава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. дыкто́ўка, -і, ДМ -то́ўцы, ж. (да 1 знач.).
Пісаць пад дыктоўку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)