жар-пту́шка ж міфал Féuervogel m -s, -vögel

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Жа́р-пту́шка ’казачная птушка з агністым пер’ем’. Рус. жар‑птица, укр. жар‑птиця, серб.-харв. жар‑пти̏ца, балг. жар‑птица (са спасылкай на рус. казкі) ’тс’. Параўн. у Плетаршніка славен. žâr‑žéna ’міфічная істота, падобная да вілаў’. Слова жар выступае ў спалучэнні ў якасці прыметніка са значэннем ’вогненны’ (гл. жа́ры). Іначай у Шанскага, 1, Ж, 277: складанне слоў жар ’агонь, гарачае вуголле’ і птица. Трэба мець на ўвазе познюю (1825 г.) фіксацыю спалучэння ў слоўніках, што можа ўказаць на пазнейшае штучнае ўтварэнне слова. Але Іваноў і Тапароў (Слав. яз. мод. системы, 141–142) пераканаўча звязваюць жар-птушку (і славац. pták‑ohnivák) са старажытным культам агню.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пти́ца ж.

1. пту́шка, -кі ж., птах, род. пта́ха м.; собир. пту́шка, -кі ж.; пта́ства, -ва ср.;

хи́щные пти́цы драпе́жныя пту́шкі;

дома́шние пти́цы сво́йскія пту́шкі;

водяна́я пти́ца вадзяна́я пту́шка;

2. разг., ирон. пту́шка, -кі ж.;

что он за пти́ца? што ён за пту́шка?;

◊

стре́ляная пти́ца стрэ́ляная пту́шка;

во́льная пти́ца во́льная пту́шка;

пти́ца высо́кого полёта пту́шка высо́кага палёту;

жить как пти́ца небе́сная жыць як пту́шка нябе́сная.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ляля́к, леляка́, мн. лелякі́; леляко́ў, м.

Начная насякомаедная птушка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пти́чка

1. пту́шка, -кі ж., пту́шачка, -кі ж.;

2. (пометка) разг. пту́шка, -кі ж., га́лачка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

няя́сыць, -і, мн. -і, -ей, ж.

Вялікая птушка атрада соў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

птах, -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).

Птушка (звычайна вялікая).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

фі́лін, -а, мн. -ы, -аў, м.

Драпежная начная птушка атрада соў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

жар-пти́ца нар.-поэт. жар-пту́шка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

падра́нак, -нка, мн. -нкі, -нкаў, м. (спец.).

Звер або птушка, раненыя паляўнічым.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)