трог
(ням. Trog = літар. ночвы)
горная даліна карытападобнай формы, апрацаваная ледніком.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
◎ Капа́нька ’карыта’ (свісл., Сцяшк. Сл.). Паўн.-польск. kopań. ст.-польск. kopania, kopańka ’ночвы’, ’начынне, выдзеўбанае з дрэва’; н.-луж. kopanką ’ночвы’, ’выдзеўбаныя паўкруглыя дошкі на вільчыку’, kopanki ’вільчык’, славен. kopanja ’карыта, ночвы’, серб.-харв. копанка, славон. копан > , чакаўск. kopanja, макед. копана, kupóńa, копан ’карыта’, ’шырокая, выдзеўбаная з дрэва пасудзіна’, балг. копиня, копанка, копань ’тс’. Прасл. корань. kopanja, корапъка < z kopati ’рыць, выдзёўбваць’, ’капаць’ (Слаўскі, 2, 452–453; Фасмер, 2, 317; БЕР, 2, 609).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
начоўкі, ночвы
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
шугале́я, ‑і, ж.
Раней — вялікая лодка з аднаго выдзеўбанага кавалка дрэва (звычайна дубу). Дзяўбаў паляшук Шугалеі, як гора, — Распарваў ён дуб, Дзеўбучы дзень да ночы Чаўны, як вялізныя Ноевы ночвы. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАЛЕ́Я,
бандарны выраб у беларусаў; авальная або круглая пасудзіна для мыцця бялізны і купання. Рабілася з кароткіх клёпак, што расстаўляліся вакол шырокага днішча; з вушкамі і без іх. Бытавалі пераважна ў зах. частцы Беларусі, на У у хатнім ужытку балею часцей замянялі ночвы. У наш час сустракаюцца рэдка.
т. 2, с. 251
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Капу́л, копул ’прылада, пры дапамозе якой выдзёўбваюць ночвы, цясла’ (мазыр., З нар. сл.). Да капыл, які ўтвораны ад капаць (гл.) пры дапамозе суфікса ‑ыл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
коры́то ср.
1. (для стирки) начо́ўкі, -чо́вак ед. нет, но́чвы, -ваў ед. нет;
2. (для скота) кары́та, -та ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стальма́х, ‑а і стэ́льмах, ‑а, м.
Майстар, які робіць калёсы, сані. [Бацька] быў добры стальмах і цясляр, рабіў калёсы і сані, кадушкі і ночвы, ставіў хаты і крыў стрэхі. Бялевіч. Бацька расказвае, як некалі яго дзеда, спрытнага стэльмаха, пані запрасіла ў маёнтак адрамантаваць каламажку. Рамановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пала́нкі 1 ’маленькія ночвы для ачысткі крупы, апалушкі’ (Шат., Бяльк., Касп., Янк. 2-3, Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), палойкі (Шат.), пыланкі (Бяльк.) ’тс’. Да палаць 2 (гл.).
◎ Пала́нкі 2 ’адыходы пры веянні круп’ (Бяльк.). Да палаць 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адвярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., каго-што.
1. Павярнуць у другі бок.
А. галаву ўбок.
2. Варочаючы, адняць, адсунуць.
А. камень.
3. Паставіць на месца што-н. перавернутае, абернутае.
А. воз.
А. ночвы.
4. Адагнаць, накіраваць у другі бок (пра жывёлу).
А. карову ад жыта.
5. Адагнуць край чаго-н.
А. халявы ботаў.
6. безас. Аб пачуцці агіды, непрыязнасці да каго-, чаго-н. (разм.).
Адвярнула ад гарэлкі (безас.).
7. перан. Адцягнуць (увагу, думку і пад.).
Справы адвярнулі ўвагу ад дому.
◊
Нос адвярнуць (разм., неадабр.) — выказаць сваё незадавальненне чым-н.
|| незак. адваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)