Verbum

анлайнавы слоўнік

лімітава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак. і незак., што.

Устанавіць (устанаўліваць) ліміт, гранічную норму чаго-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

звышлімі́тны, ‑ая, ‑ае.

Які перавышае вызначаны ліміт. Звышлімітнае выкарыстанне электраэнергіі. // Які перавышае вызначаны ліміт па вартасці. Звышлімітнае будаўніцтва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

limit, ~u

м. ліміт;

limit eksportu — ліміт экспарту;

limit kredytowy — ліміт крэдыту (крэдытны ліміт);

przekroczyć limit — перавысіць ліміт;

ustalać limit — усталёўваць ліміт

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

лімітава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак. і незак., каго-што.

Устанавіць (устанаўляць) ліміт, крайнюю норму чаго‑н. Лімітаваць фінансавыя расходы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лімітава́ць

(лац. limitare = абмяжоўваць)

абмяжоўваць, устанаўліваць ліміт.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

draw a line, draw the line

вы́значыць лімі́т; усталява́ць мяжу́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Límit

n -s, -s i -e) мяжа́, грані́ца, лімі́т, абмежава́нне

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

ГРАВІТАЦЫ́ЙНЫ КАЛА́ПС,

працэс хуткага сціскання масіўных астрафізічных аб’ектаў пад уздзеяннем уласных сіл прыцягнення. Становіцца магчымым, калі гравітацыйнае поле мацнейшае за сілы ўнутранага ціску; набывае катастрафічныя рысы на заключнай стадыі тэрмаядз. эвалюцыі. Канчатковы вынік гравітацыйнага калапсу (белы карлік, нейтронная зорка, чорная дзіра) залежыць ад пачатковай масы аб’екта, які калапсуе.

У 1930-я г. ўстаноўлена, што для аб’ектаў, якія вычарпалі сваё тэрмаядз. паліва, існуюць крытычныя значэнні масы (ліміт Чандрасекара для белых карлікаў, ліміт Опенгеймера—Волкава для нейтронных зорак), залежныя ад хім. саставу і фіз. стану рэчыва, пасля перавышэння якіх устойлівыя канфігурацыі немагчымыя: пачынаецца бязмежнае гравітацыйнае сцісканне цела. Гравітацыйны калапс можа спыніцца за кошт выбуховага выкіду часткі рэчыва (да значэння масы, ніжэйшага за крытычнае), што суправаджаецца ўспышкай звышновай зоркі. Несупынны рэлятывісцкі гравітацыйны калапс вядзе да ўтварэння чорнай дзіры.

Літ.:

На переднем крае астрофизики: Пер. с англ. М., 1979;

Шапиро С.Л., Тьюколски С.А. Черные дыры, белые карлики и нейтронные звезды: Пер. с англ. Ч. 1—2. М., 1985.

М.М.Касцюковіч.

т. 5, с. 384

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

limit

[ˈlɪmɪt]

1) мяжа́, грані́ца f.

2) кане́ц -ца́ m., край -я, лімі́т -у m.

at the limit of patience — на кра́і цярпе́ньня

3) Math. грані́ца f.

v.t.

абмяжо́ўваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

ВЫТВО́РНАЯ функцыі, ліміт адносін прырашчэння функцыі $f (x)$ да прырашчэння аргумента; адно з асн. паняццяў дыферэнцыяльнага злічэння. Характарызуе хуткасць змены функцыі пры змене яе аргумента. Абазначаецца $f (′ x)$ , $y ′(x)$ , $\frac{d f (x)}{d x}$ . Вытворная функцыі $f (x)$ у пункце x₀ роўная вуглавому каэфіцыенту $tg α$ датычнай да лініі $y = f (x)$ у яе пункце M_o з абсцысай x_o.

Паводле вызначэння $f ′(x) = {lim}_{Δ x \to 0}^{} \frac{Δ y}{Δ x} = {lim}_{Δ x \to 0}^{} \frac{f (x_{0} + Δ x) - f (x_{0})}{Δ x}$ , дзе x₀ — пункт, у некаторым наваколлі якога вызначана функцыя $f (x)$ ; $Δ x = x - x_{0}$ — прырашчэнне аргумента; $Δ y = f (x_{0} + Δ x) - f (x_{0})$ — адпаведнае прырашчэнне функцыі. Калі гэты ліміт канечны, то функцыя $f (x)$ наз. дыферэнцавальнай у пункце x₀. Аперацыя знаходжання вытворнай наз. дыферэнцаваннем. Вытворнай ад y′ (першай вытворнай) ёсць другая вытворная (y″) і г.д. Для функцый некалькіх зменных вызначаюцца частковыя вытворныя — вытворныя па аднаму з аргументаў пры ўмове пастаянства ўсіх астатніх аргументаў.

Паняццем вытворнай карыстаюцца пры рашэнні многіх задач матэматыкі, фізікі, тэхнікі і інш. навук.

Літ.:

Курс вышэйшай матэматыкі. Мн., 1994;

Гусак А.А. Высшая математнка. Т. 1—2. 2 изд. Мн., 1983—84.

А.А.Гусак.

т. 4, с. 326

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)