біягеасфе́ра

(ад бія- + геасфера)

абалонка зямнога шара, у якой сканцэнтравана жывое рэчыва планеты.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

biolysis

[baɪˈɑ:ləsɪs]

n.

распа́д аргані́чнага рэ́чыва (жыво́е істо́ты); сьмерць f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пласты́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

Спец. Пафарбаванае або бясколернае жывое цельца, якое знаходзіцца ў пратаплазме раслінных клетак.

[Грэч. plástides — якія ўтвараюць, ад plastós — вылеплены, аформлены.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГЕАМЕРЫ́ДА

(ад геа... + грэч. meris частка, слой),

жывое покрыва, сукупнасць усіх жывых арганізмаў, якія насяляюць планету. Зрэдку выкарыстоўваецца і як сінонім біясферы. Тэрмін прапанаваў рус. вучоны У.М.Беклямішаў (1928). У паняцці У.І.Вярнадскага ў біял. сэнсе — жывое рэчыва Зямлі. На Зямлі існуе каля 2 млн. відаў арганізмаў, у т. л. 1,5 млн. відаў жывёл. Маса жывога перавышае масу зямной кары. Колькасць прадукцыі за 1 млрд. гадоў у 10 разоў перавышае масу зямной кары.

т. 5, с. 120

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

афарысты́чны, ‑ая, ‑ае.

Уласцівы афарызму, падобны да яго; які мае ў сабе афарызмы. Байка — жывое, цікавае, фабульнае апавяданне, напісанае афарыстычнай мовай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бе, выкл.

Гукапер. Аб бляянні авечак, коз. І вось, калі ўжо ўсё жывое спала, Авечка нейкая: — Бе! Бе! — чагосьці забляяла. Корбан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

геамеры́да

(ад геа- + гр. meris, -idos = частка)

жывое покрыва, сукупнасць усіх жывых арганізмаў, якія насяляюць Зямлю.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

паці́хнуць, ‑не; ‑нем, ‑неце, ‑нуць; зак.

Заціхнуць — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Паціхлі людзі, паціхлі птушкі, паціхла ўсё жывое. Мурашка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жывы́, -а́я, -о́е.

1. Такі, які жыве, валодае жыццём; проціл. мёртвы.

Жывая істота.

Жывыя кветкі.

2. Які мае ацносіны да жывёльнага або расліннага свету.

Жывая прырода.

3. Поўны жыццёвай энергіі, сіл; актыўны, дзейны.

Хлопец быў малады, вясёлы, ж.

Ж. тэмперамент.

Жывая работа.

4. Сапраўдны, натуральны, арыгінальны.

Жывая рэчаіснасць.

Паказаць у творы жывых людзей.

Ж. прыклад гераізму.

5. Бойкі, поўны руху, ажыўлены.

Жывая дарога.

6. Выразны, яркі.

Жывая мова рамана.

Ж. паказ падзей.

Жывыя ўспаміны.

7. Які сапраўды існуе, яшчэ не знік.

Жывая граматычная форма.

Жывая літаратурная мова.

8. Які захоўваецца ў памяці, не забываецца.

Старыя будынкі — жывая гісторыя горада.

○

Жывая вага — вага жывой жывёліны (у процілегласць чыстай вазе мяса).

Жывая мова — мова, якой карыстаецца народ.

Жывая сіла (спец.) — людзі, жывёла (у адрозненне ад механізмаў, тэхнікі).

Жывое срэбра — ртуць.

◊

Браць (узяць) за жывое (разм.) — даймаць (даняць) чым-н., расстройваць (расстроіць), прымушаць (прымусіць) нервавацца.

Жывая капейка — пра ўсё, што дае прыбытак, даход.

Жывая крыніца — пра тое, што існуе ў сваім першапачатковым, натуральным стане.

Жывая рана —

1) рана, якая яшчэ не зажыла;

2) перан. вострае, нядаўняе гора, пакута.

Жывога месца няма (разм.) — пра вельмі збітага чалавека.

Жывое слова —

1) вусная мова ў адрозненне ад пісьмовай;

2) яркая мова, цікавае слова, якое хвалюе слухача.

Жывы труп — пра вельмі слабага, худога, хворага, блізкага да смерці чалавека.

Зачапіць за жывое — усхваляваць, закрануўшы што-н. важнае для каго-н.

На жывую нітку (разм.) — нетрывала, на скорую руку (зрабіць што-н.).

Ні адной жывой душы (разм.) — нікога, ні аднаго чалавека.

Ні жывы ні мёртвы (разм.) — у стане вялікага страху.

|| наз. жы́васць, -і, ж. (да 3, 5 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зру́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак.

Скрануцца з месца; перамясціцца. Першыя машыны ўжо зрушыліся з месца, уся калона ўздрыгнула і, як нешта жывое, папаўзла. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)