Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЫ́БУХ ПАПУЛЯЦЫ́ЙНЫ,
рэзкае шматразовае, адносна раптоўнае павелічэнне колькасці асобін якога-н. біял. віду. Звязана з выключэннем звычайных механізмаў рэгулявання колькаснага складу папуляцый па прыродных або антрапагенных прычынах. Існуюць 4 асн. групы тэорый, якія тлумачаць выбух папуляцыйны: метэаралагічныя (у сувязі з узнікненнем сонечных плям і суадносных змен пагодных умоў); выпадковых флуктуацый (змена комплексу біятычных і абіятычных умоў асяроддзя); узаемадзеяння папуляцый; узаемадзеяння трафічных узроўняў (драпежнік — ахвяра, расліны — траваедныя). Найб. інтэнсіўны выбух папуляцыйны назіраецца ў некаторых выпадках пры інтрадукцыі новых відаў у спрыяльныя ўмовы асяроддзя, найчасцей у збедненых па відавым складзе прыродных і антрапагенных экасістэмах, а таксама пры адсутнасці ворагаў і канкурэнтаў. Пры выбуху папуляцыйным колькасць асобін расце са скорасцю, блізкай да біятычнага патэнцыялу. Вядомы інтэнсіўныя выбухі папуляцыйныя труса ў Аўстраліі, воднага гіяцынту ў Паўн. Амерыцы і Афрыцы, саранчы ў Еўразіі, лемінгаў у Еўропе і інш. На Беларусі як вынік выпадковай інтрадукцыі адзначаны выбух папуляцыйны эладэі канадскай, амер. соміка, каларадскага жука, некаторых інш. шкоднікаў лясной і сельскай гаспадаркі.
Т.А.Філюкова.
т. 4, с. 301
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
взрыв
1. (химическая реакция, воспламенение) вы́бух, -ху м.;
взрыв бо́мбы вы́бух бо́мбы;
2. (разрушение) узры́ў, -ры́ву м.;
взрыв скалы́ узры́ў скалы́;
3. перен. вы́бух, -ху м.;
революцио́нный взрыв рэвалюцы́йны вы́бух;
взрыв сме́ха вы́бух сме́ху;
4. филос. вы́бух, -ху м.;
5. лингв. вы́бух, -ху м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аглуша́льны, -ая, -ае.
Які можа аглушыць, надта моцны.
А. выбух.
|| наз. аглуша́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грымо́тны, -ая, -ае.
1. Які стварае гром, грымоты.
Грымотныя хмары.
2. Моцны, аглушальны.
Г. выбух.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узрыва́льнік, -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).
Механізм, які выклікае выбух зарада ў міне, артылерыйскім снарадзе, ракеце, авіябомбе, тарпедзе і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вспы́шка ж.
1. успы́шка, -кі ж.;
вспы́шка по́роха успы́шка по́раху;
2. вы́бух, -ху ж.;
вспы́шка гне́ва вы́бух гне́ву.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выбухо́вы, -ая, -ае.
Які мае дачыненне да выбуху (у 1 знач.), з’яўляецца вынікам выбуху або здольны ўтварыць выбух ці здольны ўзрывацца.
Выбуховая хваля.
Выбуховыя рэчывы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
explosion [ɪkˈspləʊʒn] n. вы́бух (таксама перан.);
a population explosion дэмаграфі́чны вы́бух
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)