оку́чивать несов., с.-х. аку́чваць; (вдоль рядов — картофель) абганя́ць; (яблоню) абко́пваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

оку́чить сов., с.-х. аку́чыць; (вдоль рядов — картофель) абагна́ць; (яблоню) абкапа́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ро́зваль (у Насовіча ро́зволь, відаць, пад уплывам уво́лю) ’задавальненне, раскоша’, параўн. выраз: наеўся ў розволь ’уволю, удосталь’ (Нас.). Да раз‑вал‑іцца ’раскінуцца’ (гл.). Утворана ад асновы (з прэфіксам) і суфікса ‑ь з адцягненым значэннем, як удосталь, уроссып, рус. вдоль, вдоволь і інш. Параўн. з гэтым жа коранем рус. пск. ро́звалень ’мяла, цяльпук’, ро́зваль ’нядбайны, без парадку’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Est arbuscula non truncus curvandus in uncum

Трэба гнуць у дугу дрэўца, а не сагнуты ствол.

Нужно гнуть в дугу деревце, а не изогнутый ствол.

бел. Гні дрэва, пакуль маладое. Тады дзяцей вучаць, як каля лаўкі ходзяць. Тады трэба сеч, як упоперак лаўкі мог леч, а тагды не ўзмог, як уздоўж лёг.

рус. Гни дерево, пока гнётся, учи дитятко, пока слушается. Учи сына, когда поперёк лавки лежит, а когда вдоль вы тянется ‒ трудно будет. Секи ребёнка поперёк доски, а вдоль протянется ‒ тебе достанется.

фр. L’arbre se redresse quand il est jeune (Дерево выпрямляется, когда оно молодое). Vieux bois n’obéit pas à la main (Ста­рое дерево не послушно руке).

англ. A tree must be bent while it is young (Гни дерево, пока оно молодое).

нем. Den Baum muß man biegen, weil er noch jung ist (Дерево нужно гнуть, потому что оно молодо).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

з-па-над предлог с род. (при обозначении места, расположенного вдоль чего-л.) с;

з-па-над Нёмана дано́сіліся галасы́ — с Нёмана доноси́лись голоса́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

па-над предлог с твор. вдоль над, над, по-над;

шуме́ў па-над Нёманам бор — шуме́л по-над Нёманом бор;

ме́сяц плыве́ па-над ле́сам — ме́сяц плывёт над ле́сом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разганя́ць несов.

1. в разн. знач. разгоня́ть; (неприятеля, тучи — ещё) рассе́ивать;

2. (разрезать вдоль) распи́ливать;

3. распа́хивать;

1-3 см. разагна́ць;

◊ гу́шча дзяце́й не разганя́е — посл. ка́шу ма́слом не испо́ртишь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упо́перак

1. нареч. поперёк;

пілава́ць бервяно́ ўпо́перак — пили́ть бревно́ поперёк;

2. разг., нареч., перен. напереко́р; поперёк;

3. предлог с род. поперёк;

у. кана́вы — поперёк кана́вы;

◊ удо́ўж і ўпо́перак — вдоль и поперёк

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

длина́

1. даўжыня́, -ні́ ж.;

в длину́ в знач. нареч. у даўжыню́; (вдоль) уздо́ўж, удо́ўж;

во всю длину́ на ўсю́ даўжыню́;

2. (продолжительность) праця́гласць, -ці ж.; (долгота) даўжыня́, -ні́ ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

А́МУНДСЕН (Amundsen) Руаль

(16.7.1872, г. Борг, Нарвегія — 1928),

нарвежскі палярны падарожнік і даследчык. У 1903—06 упершыню праплыў Паўн.-Зах. праходам з У на З ад Грэнландыі да Аляскі. На судне «Фрам» адправіўся ў Антарктыку, 14.12.1911 на сабаках дасягнуў Паўд. полюса. Спрабаваў дасягнуць Паўн. полюса дрэйфам на судне «Мод» (1918—21) і самалётам (1925). У 1926 узначаліў 1-ы трансарктычны пералёт праз Паўн. полюс на дырыжаблі «Нарвегія». Загінуў у Баранцавым м., шукаючы экспедыцыю У.Нобіле. Імем Амундсена названы заліў і катлавіна ў Арктыцы, гара, ледавік, мора, заліў і навук. станцыя ЗША у Антарктыдзе.

Тв.:

Рус. пер. — Собр. соч. Т. 1—5. Л., 1936—39;

Перелёт через Ледовитый океан. М.; Л., 1927 (разам з Л.Эльсвартам);

На корабле «Мод»: Экспедиция вдоль северного побережья Азии. М.; Л., 1929;

Южный полюс. М.; Л., 1937.

Літ.:

Дьяконов М. Амундсен. М., 1937;

Яковлев А. Руал Амундсен, 1872—1928. М., 1957.

Р.Амундсен.

т. 1, с. 326

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)