Cave canem
Сцеражыся сабакі (г. зн. будзь асцярожным, уважлівым).
Берегись собаки (т. е. будь осторожен, внимателен).
бел. Трымай вуха востра. Калі баішся сабакі, то палку на яго знойдзеш. Старожа лепей варожы. Хто аглядаецца, той не каецца. Ястраб у небе ‒ куры ў бульбу.
рус. Держи ухо востро. Собаку мани, а палку держи. Дружиться дружись, а за саблю держись. Не всякому верь, запирай крепче дверь. Берегися бед, пока их нет. Левой рукой мосол кажи, а в правой руке плеть держи.
фр. Gare au chien! (Берегись собаки!).
англ. Beware the dog (Бойся собаки).
нем. Die Ohren spitzen (Навострить уши). Augen und Ohren aufhalten (Открыть/держать открытыми глаза и уши).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Plus valet exiguus quam nullus ad atria clavus
Лепш дрэнны замок у доме, чым ніякі.
Лучше плохой замок в доме, чем никакой.
бел. Лепш мала, ніж нічога. Лепей тоўстая сарочка, чым ніводнай. Не сорам маўчаць, калі нечага сказаць. Не сплёўшы новыя лапці, старыя не выкідай.
рус. Лучше мало, чем ничего. Всё лучше того, как нет ни чего. Хорош и лунный свет, как солнца на небе нет.
фр. Mieux vaut peu que rien (Лучше мало, чем ничего).
англ. Better one small fish than an empty dish (Лучше одна маленькая рыбка, чем пустое блюдо).
нем. Etwas ist besser denn nichts (Кое-что/что-то лучше, чем ничего).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Sapientia in exitu canitur
Розум хваляць, калі справа закончана.
Ум хвалят, когда дело закончено.
бел. Канец ‒ дзелу вянец. Не глядзі пачатка, глядзі канец. Не таго слава, хто пачынае, але таго, хто канчае. Усё добра, што добры канец мае.
рус. Всякое дело концом красно. Не говори, что делал, а говори, что сделал. Дело без конца, что кобыла без хвоста. Конец ‒ делу венец. Лучшее слово в работе: «Готово!» Добрый конец всему делу венец. Хорошо то, что хорошо кончается. Не дорого начало, а похвален конец.
фр. La fin couronne l’œuvre (Конец венчает дело).
англ. The end crowns the work (Конец венчает дело).
нем. Das Ende krönt das Werk (Конец венчает дело).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ab equis ad asinos
3 коней у аслы.
Из коней в ослы.
бел. Быў конь, ды з’ездзіўся. Быў ляснічым, а стаў нічым.
рус. Из кобыл да в клячи. Из попов да в дьяконы. Из хомута да в шлейку. Из саней, да в дровни. Был я когда-то Пахомычем, а ныне и Иванычем не зовут. Из куля да в рогожку. Был конь, да изъездился. Был город, осталось городище. Был дуб, а стал сруб; время прибудет, и того не будет.
фр. Aujourd’hui chevalier demain vacher (Сегодня ‒ рыцарь/всадник, завтра ‒ скотник).
англ. From horses to asses (Из коней в ослы).
нем. Vom Pferde auf den Esel herunterkommen (Спуститься c лошади на осла).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Oculi avidiores sunt, quam venter
Вочы больш прагныя, чым жывот.
Глаза более жадные, чем живот.
бел. Трыбух кажа годзі, а вочы ‒ яшчэ. Горка праглынуць, жаль пакінуць. Вачам завідна, ды страўніку не пажыўна.
рус. Брюхо сыто, да глаза голодны. Сам-то наелся, да глаза не сыты. Душа не принимает, а глаза всё больше просят. Сытых глаз на свете нет.
фр. Avoir les yeux plus grands (plus gros) que le ventre (Иметь глаза побольше, чем живот).
англ. The eye is bigger than the belly (Глаз больше живота).
нем. Man füllt leichter den Bauch als die Augen (Скорее наполнишь живот, чем глаза). Die Augen kann niemand füllen (Глаза нельзя никогда наполнить).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Non nostrum onus: bos clitellas
Не наш груз: няхай вол [нясе] сядло.
Не наш груз: пусть вол [несёт] седло.
бел. Я не я, і хата не мая. Мая хата з краю. Маё дзела ‒ старана.
рус. Не мой воз, не мне его и везти. Моё дело сторона. Моя хата с краю, я ничего не знаю. Не наше дело, что пора звонить приспела: есть на то пономари.
фр. Ça ne me regarde pas (Это меня не касается). Je n’y suis pour rien (Не моё дело).
англ. It’s none of my business (He моё дело).
нем. Mein Name ist Hase und ich weiß von nichts (Моё имя заяц, и я ничего не знаю).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est (Horatius)
Праўда тая, што кожны мерае сябе сваёю меркаю.
Истинно, что каждый меряет себя своею меркою.
бел. Мераць на свой аршын/на свой капыл. Хто сам такі, на другога кладзе знакі.
рус. Мерить на свой аршин. Мерить своим аршином. Кто что сам творит, то и о другом говорит. Каждый судит о других в меру своей испорченности.
фр. Mesurer à son aune (à sa toise). (Мерить на свой аршин/по своему локтю/по своей туазе).
англ. To measure everyone by one’s own yard (Мерить всех на свой аршин).
нем. Man soll nicht alles mit seiner Elle messen (Не следует всё измерять своим локтем).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Unus vir nullus vir
Адзін чалавек ‒ ніякі чалавек/нічога не значыць.
Один человек ‒ никакой человек/ничего не значит.
бел. Адзін у полі не воін. Адзін дуб у полі ‒ то не лес.
рус. Один в поле не воин. Один солдат ‒ не полк. Один в море не рыбак. Одно дерево ‒ не тёмный лес. Один сын ‒ не сын, два сына ‒ полсына, три сына ‒ сын. Один и у каши загинешь. Один палец не кулак.
фр. Homme seul est viande à loup (Один человек ‒ это мясо для волка).
англ. Two heads are better than one (Две головы лучше одной).
нем. Ein Mann ist kein Mann (Один человек ‒ не человек). Einer ist keiner (Один ничего не значит).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Rat
I
m -(e)s, -Räte
1) ра́да, нара́да;
~ hálten*, zu ~e géhen* [sítzen*] ве́сці нара́ду, ра́іцца, засяда́ць
2) дара́дца, ра́дца, саве́тнік;
der gehéime ~ та́йны саве́тнік
3) -(e)s, -schläge пара́да (указанне);
(éinen) ~ gében* [ertéilen] ра́іць, дава́ць пара́ду;
j-m mit ~ und Таt zur Séite stéhen* [béistehen*] дапамагчы́ каму́-н. сло́вам і спра́вай
◊ Hitz im ~, Eil in der Tat bringt nichts als Schad паспе́х лю́дзям на смех;
gúter ~ kommt über Nacht пераначу́ем, то бо́лей [ле́пей] пачу́ем;
kommt Zeit, kommt ~ што было́, то́е ба́чылі, а што бу́дзе – паба́чым
II
m -(e)s, -Räte саве́т (калегіяльны орган);
der örtliche ~ мясцо́вы савет;
pädagógischer ~ педагагі́чны саве́т
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
у́тро ср.
1. ра́ніца, -цы ж., ра́нак, -нку м.;
к утру́ пад ра́ніцу;
2. перен. (начало) пача́так, -тку м., ра́ніца, -цы ж., зо́лак, -лку м.;
одно́ у́тро аднае́ ра́ніцы, адно́йчы ра́ніцай;
под у́тро пад ра́ніцу;
с утра́ до́ ночи з ра́нку да но́чы;
до утра́ да ра́ніцы;
ра́нним у́тром ра́нічкаю, (на рассвете) на до́світку;
с утра́ з ра́ніцы;
по утра́м ра́ніцамі, заўсёды ра́ніцай;
на у́тро наза́ўтра ра́ніцай;
ка́к-то у́тром аднае́ ра́ніцы;
◊
у́тро ве́чера мудрене́е пераначу́ем, бо́лей пачу́ем;
до́брое у́тро! до́брай ра́ніцы!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)