Казе́ка ’мошка; вош’ (Нас.). Утворана ад асновы каз‑ (гл. каза1), словаўтварэнне няяснае: суфікс ек‑а (звычайна рэдка сустракаецца) або трансфармацыя іншых вытворных ад гэтай жа асновы. Матывацыя: наяўнасць зааморфных прыкмет (рожкі, вусікі; паводзіны насякомых); калькаванне або субстытуцыя іншых тэрмінаў ад заонімаў. Слова выглядае як бел. інавацыя: смал.казека ’вош’ нельга аддзяліць ад бел. слова, а ўкр.козяка, якое СРНГ (14, 58) параўноўвае з смал. і бел. словамі, сюды наогул не адносіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Homo longus raro sapiens
Высокі чалавек рэдка бывае мудрым.
Высокий человек редко бывает мудрым.
бел. Вырас да неба, а дурань як трэба. Вялікая фігура, ды дура. Вялікая галава, ды пустая.
рус. Вырости вырос, а ума не вынес. Велик пень, да дурень. С осину вырос, а ума не вынес. Ростом с Ивана, а умом с болвана. Велика Федора, да дура, Иван мал, да удал. Велик дуб, да дуплист, а мал дуб, да здоров.
фр. Grosse tête, peu de sens (Большая голова, мало смысла). Longs cheveux, courte cervelle (Длинные волосы, ум короткий).
англ. The greatest calf is not the best meat (Самый большой телёнок ‒ не самое лучшее мясо).
нем. Groß ist der Baumstumpf, doch schlecht (Велик ствол дерева, но плох).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
гудае́ра
(н.-лац. goodyera, ад D. Goodyer = прозвішча англ. батаніка)
травяністая расліна сям. ятрышнікавых з вострым лісцем і дробнымі белымі пахучымі кветкамі, пашыраная пераважна ў халодных і ўмераных зонах; на Беларусі трапляецца рэдка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
само́люс
(н.-лац. samolus)
травяністая расліна сям. першакветных з прадаўгаватым лісцем і дробнымі белымі кветкамі ў гронках, пашыраная пераважна ў Паўн. і Паўд. Амерыцы, Аўстраліі і Паўд. Афрыцы; на Беларусі трапляецца вельмі рэдка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Krach
m -(e)s, -e i -s plрэдка
1) трэск, гру́кат
2) сканда́л, сва́рка
3) банкру́цтва
mit Ach und ~ — з вялі́кай ця́жкасцю
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
БЕЛАЗУ́БКІ
(Crocidura),
род млекакормячых жывёл сям. землярыйкавых атр. насякомаедных. Каля 150 відаў. Пашыраны ў Афрыцы і Еўразіі. На Беларусі рэдка трапляюцца 2 віды: белазубка белабрухая (Crocidura leucodon) і белазубка малая (Crocidura suaveolens).
Даўж. цела 4—15 см, хваста 4—11 см. Нагадваюць мышэй. Шкурка зверху цёмна-бурая, знізу светлая, амаль белая. На хвасце рэдкія доўгія валаскі. Вушы адносна вялікія, зубы белыя (адсюль назва). Карысныя, кормяцца дробнымі беспазваночнымі і іх лічынкамі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
жыццяра́дасны, ‑ая, ‑ае.
Які радуецца жыццю, любіць яго. Прыборны быў вясёлы, жыццярадасны чалавек. Рэдка якая няўдача засмучала яго.Шамякін.Марылька гэтакая была жыццярадасная, гэтакая вясёлая.Чорны.// Які выражае жыццярадаснасць; вясёлы. Смех, вясёлыя галасы, шорганне ног, музыка, лёгкае шапаценне кранутага вячэрнім ветрам лісця ліп і каштанаў — усё злівалася ў невыразную, але жыццярадасную сімфонію.Хадкевіч.Вясёлы і жыццярадасны твар Ілонкі раптам спахмурнеў, як быццам на яснае сонца набегла воблачка.Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́нцыя
(н.-лац. montia)
травяністая расліна сям. партулакавых з мясістым лісцем і дробнымі белымі кветкамі ў гронках, пашыраная ва ўмераных і трапічных зонах; на Беларусі трапляецца рэдка па берагах рэк, азёр, на забалочаных лугах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тафі́льдыя
(н.-лац. tofieldia, ад Tofield = прозвішча англ. батаніка)
травяністая расліна сям. лілейных з мечападобным лісцем і дробнымі жаўтавата-белымі кветкамі ў гронках, пашыраная пераважна ў Еўразіі і Паўн. Амерыцы; на Беларусі трапляецца рэдка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Рэдзь1 ’столка’ (ТСБМ, Жд. 3, Мат. Гом., Ян., Янк. Мат., Сл. ПЗБ), ’раз; чарга; адзінка вымярэння; столка’ (Байк. і Некр., Касп., Нас.), рэ́дка, рэ́дачка ’тс’ (Юрч. СНЛ), радзь ’столка’ (докш., Сл. ПЗБ). З пераасэнсаваннем кораня пад уплывам народнай этымалогіі з польск.ryza, reza ’стос (паперы)’ < ням.Ries ’тс’.
Рэдзь2, рэць, ’рыбалоўная сетка з рэдкага палатна’ (віц., калін., ЛА, 1; ашм., Сл. ПЗБ; ТС), ’знешнія сценкі рыбалоўнай сеткі’ (Жыв. НС, З нар. сл.). Бязафікснае ўтварэнне ад рэдкі (гл.).