tutor1 [ˈtju:tə] n.
1. ха́тні наста́ўнік, рэпеты́тар;
hire a tutor наня́ць прыва́тнага наста́ўніка
2. кіраўні́к гру́пы студэ́нтаў (у англійскіх універсітэтах); мало́дшы выкла́дчык вышэ́йшай навуча́льнай устано́вы (у ЗША)
3. кні́га з інстру́кцыямі;
a violin tutor шко́ла ігры́ на скры́пцы (назва падручніка)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
магі́стр
(лац. magister = начальнік, настаўнік)
1) тытул некаторых асоб у Старажытным Рыме (напр. м. конніцы);
2) кіраўнік сярэдневяковага духоўна-рыцарскага каталіцкага ордэна;
3) першая вучоная ступень у некаторых краінах.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Бакаля́р дзяк, дзячок; школьны настаўнік’ (Нас.); ст.-бел. бакаляр, бакалар, бокалар (з XVI ст.; Нас. гіст.; Гіст. лекс., 107, 222–223), гл. яшчэ Булыка, Запазыч. Укр. бакаля́р ’вучань, шкаляр, дзячок, бакалаўр’ (з XVI ст.). Відавочна, з польск. bakalarz, bakałarz (апошнюю форму адлюстроўвае ст.-бел. бакалар, ст.-укр. бакалар) < лац. baccalaureus (< baccā laureatus ’увенчаны лаўрам’). Гл. Цімчанка, 51; Брукнер, 12; Фасмер, 1, 109; Рыхардт, Poln., 32; Булыка, Запазыч., 35. Бел. бакала́ўр, рус., укр. бакала́вр з лац. baccalaureus (гл. Фасмер, 1, 109; Шанскі, 1, Б, 13–14).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дырэ́ктар ’дырэктар’ (БРС). Рус. дире́ктор, укр. дире́ктор. Лічыцца ў рус. мове запазычаннем з ням. Direktor або польск. dyrektor (першакрыніца — лац. director). Фасмер, 1, 515; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 127 У бел. мову, магчыма, прыйшло з рус. Ст.-бел. директоръ ’духоўны настаўнік’ вядома з XVI ст. (Булыка, Запазыч.) < польск.; яно не звязана традыцыяй з дырэ́ктар у сучасным значэнні. Бел. дырэ́кцыя, рус. дире́кция, укр. дире́кція запазычаны з польск. мовы (dyrekcja; параўн. і Булыка, Запазыч.), але ў сучасным значэнні слова, відаць, узята з рус. Параўн. Фасмер, 1, 515; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 127.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́нтар 1, ‑а, м.
Вуздэчка без цугляў для прывязвання каня. Батура падышоў да шула, адвязаў кантар, уз’ехаў на двор, занёс муку і сала ў кладоўку і павярнуў каня па выезд. Гурскі.
ка́нтар 2, ‑а, м.
Разм. Род бязмена.
ка́нтар 3, ‑а, м.
1. Пеўчы хору ў каталіцкай царкве. // Галоўны пеўчы ў сінагозе.
2. Настаўнік і дырыжор хору, а таксама арганіст у пратэстанцкай царкве.
[Лац. cantor — спявак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пагла́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго-што.
1. Правесці злёгку далонню па чым‑н. Настаўнік палажыў руку на .. галоўку [дзяўчынкі], пагладзіў валасы. Колас. Мікуць дакрануўся рукою да халоднага металу, пагладзіў лапчастае шырокае кола. Чорны.
2. Пры дапамозе прэса зрабіць гладкім, роўным; адпрасаваць. Пагладзіць сукенку. Пагладзіць касцюм.
3. Выгладзіць, перагладзіць усё, многае. Пагладзіць усю бялізну.
4. і без дап. Гладзіць некаторы час. Пагладзіць дзве гадзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падрыўны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да падрыву, узрывання. Падрыўныя работы. □ [Віктар] вывучаў падрыўную справу, авалодваў усімі відамі зброі, пазнаваў тайны разведкі ў тылу ворага. Шчарбатаў. // Які робіць падрывы, узрывы. Іван Груздовіч, былы настаўнік і камандзір падрыўной групы партызанскага атрада, загінуў смерцю героя вясной сорак трэцяга года. Шамякін.
2. перан. Накіраваны на падрыў чаго‑н.; шкодніцкі. Падрыўная дзейнасць імперыялістычных разведак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перады́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Невялікі перапынак для адпачынку. Андрушка не даваў сабе і аднае хвіліны перадышкі. Лобан. [Пятро] пераканаў сябе, што зрабіў больш, чым сябры, а таму мае права на перадышку. Шамякін. // перан. Часовае спыненне якой‑н. дзейнасці. Тыдні два .. [вучні] старанна паўтаралі пройдзенае за зіму, пісалі дыктоўкі, практыкаваліся ў граматычным разборы, рашалі задачы. Нарэшце настаўнік даў ім перадышку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратуры́ць, ‑туру, ‑турыш, ‑турыць; зак., каго-што.
Разм. Выгнаць адкуль‑н. Дрэнна вучыцца Хомка. Даўно адабраў бы ў яго кніжку і пратурыў бы яго вон са школы настаўнік, каб не дзіўная натура ў Хомчынага бацькі. Гарэцкі. // Прымусіць пайсці, паехаць куды‑н. з якой‑н. мэтай. — Не думаў ехаць, — гаварыў .. [дзед], разгладжваючы бараду, — але ж жанкі пратурылі. З’ездзі і з’ездзі, праведай, як там нашы... Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́льский
1. (прил. к село́) се́льскі;
се́льский сове́т се́льскі саве́т;
2. (живущий, работающий в деревне) вяско́вы, се́льскі;
се́льский учи́тель вяско́вы наста́ўнік;
3. (земледельческий) земляро́бчы; се́льскі;
се́льские рабо́ты земляро́бчыя рабо́ты;
се́льское хозя́йство се́льская гаспада́рка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)