◎ Нацуркава́ць ’упэўніць, пераканаць’ (кап., Жыв. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне, у якасці асновы можна дапусціць цокаць, цыркаць ’журчаць, цвыркаць’ ад гукапераймальнага цур! або цыр!, што перадаюць шматразовае паўтарэнне аднастайных гукаў і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыгі́к-трыгі́к ‘скок-скок (на адной назе)’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Імітатыў, утвораны пры дапамозе гукапераймальнага суфікса ‑ік, параўн. татаргік-татаргік (гл.), з перастаноўкай гукаўтыргікаць ‘кульгаць, ісці накульгваючы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інтэрферэ́нцыя, ‑і, ж.
1. Узаемнае ўзмацненне або аслабленне хваль (гукавых, электрычных, светлавых) пры іх накладанні адной на другую. Інтэрферэнцыя святла. Інтэрферэнцыя гукаў.
2. Узаемапранікненне моўных элементаў у выніку кантактавання моў.
[Ад лац. inter — узаемна і ferens, ferentis — які нясе, пераносіць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГУКАПЕРАЙМА́ННЕ,
анаматапея, 1) у мовазнаўстве ўмоўная імітацыя тых ці іншых гукаў рэчаіснасці фанет. сродкамі пэўнай мовы (напр.: «ква-ква», «мяў», «цік-так»). Умоўнасць выяўляецца ў тым, што адно і тое ж гучанне ў кожнай мове перадаецца па-свойму: па-беларуску певень крычыць «кукарэку», па-англійску cock-a-doodle-doo. Карэнныя гукапераймальнікі-выклічнікі з’яўляюцца асновай ўтварэння шматлікіх слоў у мове, у першую чаргу дзеясловаў: «кукарэку < кукарэкаць < кукарэканне», «бух < бухаць < буханне < выбух < выбухны» і г.д. 2) У паэзіі імітацыя з дапамогай гукаў мовы тых ці іншых прыродных гукаў. Дасягаецца і назапашваннем гукапераймальных слоў, і падборам слоў з аднароднымі, блізкімі гукамі. Інструментоўка на асобныя (перш за ўсё зычныя) гукі можа асацыятыўна ўзнаўляць свіст, грукат грому, шум і рокат вадаспаду: «У горных жорнах перацёрты, // Па схіле, як па латаку, // Паток ссыпаўся, распасцёрты, // І ніцма падаў у раку» (М.Лужанін).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАЛАСАВЫ́ АПАРА́Т,
сукупнасць анатамічных структур, з дапамогай якіх у чалавека і жывёл з лёгачным дыханнем утвараюцца гукі. Складаецца з галасавых звязак — складкі са злучальнай тканкі на ўнутр. паверхні бакавых сценак гартані. Прамежак паміж імі — галасавая шчыліна. Ва ўтварэнні гукаў удзельнічаюць дыхальныя шляхі (трахея, бронхі), а таксама лёгкія. На адценні гукаў уплываюць глотка, насавая поласць з прыдаткавымі пазухамі, ротавая поласць. Паветра з лёгкіх выходзіць праз галасавую шчыліну, ад гэтага звязкі вібрыруюць і ўтвараюць гукавыя хвалі. Змена шырыні галасавой шчыліны і ступені нацягнутасці галасавых звязак уплывае на вышыню і моц гуку.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
assimilation
[ə,sɪməˈleɪʃən]
n.
1) асымілява́ньне n., асыміля́цыя f.
2) засвае́ньне n.; паглына́ньне n.
3) Gram. прыпадабне́ньне n., асыміля́цыя f. (гу́каў)
4) Biol. засвае́ньне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Рахма́ч ’ручнік, у якім носяць палудзень на поле, махрач’ (Бяльк.), рахманы́ ’канцы асновы, якія адразаюцца пасля датыкання кроснаў; трапкач’ (чач., Жыв. сл.; ЛА, 4). Відавочна, вынік перастаноўкі гукаў у махрач, махрачы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аку́стыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. Раздзел фізікі, які вывучае гукавыя з’явы.
2. Чутнасць гукаў у якім‑н. памяшканні, абумоўленая формай і матэрыялам гэтага памяшкання. Акустыка тэатральнай залы. Дрэнная акустыка.
[Ад грэч. akustikos — слыхавы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зліццё, ‑я, н.
Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. зліць (у 2, 3 знач.); дзеяннеістанпаводлезнач.дзеясл. зліцца (у 1–4 знач.). Зліццё рэк. Зліццё гукаў. Зліццё чалавека з прыродай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)