вы́браць, ‑беру, ‑бераш, ‑бера; зак.

1. што. Беручы адно за адным, дастаць, выняць усё да апошняга; зрасходаваць. Выбраць ваду са студні. Выбраць сала з кубла. Выбраць ліміты. □ На балоце калісьці капалі торф, і, дзе яго выбралі, стаяла вада. Чорны. // Сабраць ураджай бульбы, агуркоў і пад. Выбраць бульбу ў полі. □ Восень дажджлівая прыйдзе Яблыкі ў садзе атрэсці, Выбраць цыбулю ў гародзе. Танк.

2. каго-што. Параўноўваючы наяўнае, аддаць перавагу каму‑, чаму‑н. Выбраць спадарожніка. Выбраць месца для начлегу. Выбраць занятак па душы. □ Затое ж дзядзька хват і дока, Набіў на косах сваё вока, І калі выбера ён коску — Не пара іншаму падоску. Колас.

3. што. Адабраць што‑н. па якой‑н. прыкмеце. Выбраць дзесятак спелых яблык. □ [Люба:] — Вось намалоцім новага жыта ў цапы, выберам саломы, тады на лета і [страху] перакрыем. Васілевіч.

4. каго. Абраць галасаваннем для выканання якіх‑н. абавязкаў. Выбраць прэзідыум сходу. □ Позна ноччу новы прафком выбраў сваім старшынёй Грушэўскага. Карпюк.

5. што. Разм. Знайсці неабходны час для ажыццяўлення чаго‑н.; выкраіць. Выбраць зручны момант. □ І ўспомніў.. [Сцёпка] свайго настаўніка. Выбраў вольную часіну і пайшоў у школу. Колас.

6. Спец. Зняць, састругаць рубанкам ці якім‑н. іншым інструментам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасава́ць I несов., спорт. пасова́ть;

п. на край — пасова́ть на край

пасава́ць II несов., карт., перен. пасова́ть;

трэ́ці раз пасу́ю — тре́тий раз пасу́ю;

не́льга п. пе́рад ця́жкасцямі — нельзя́ пасова́ть пе́ред тру́дностями

пасава́ць III несов., разг. (быть подходящим) идти́; подходи́ть, подоба́ть, соотве́тствовать;

зялёнае не пасу́е да блакі́тнага — зелёное не идёт (не подхо́дит) к голубо́му;

у го́сці не пасу́е хадзі́ць по́зна — в го́сти не подоба́ет ходи́ть по́здно;

ці́хі го́лас не ~ва́ў да яго́ мо́цнай фігу́ры — ти́хий го́лос не соотве́тствовал его́ кре́пкой фигу́ре

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

rather [ˈrɑ:ðə] adv.

1. да некато́рай ступе́ні, частко́ва, не́калькі, тро́хі;

rather dull/in teresting/dark/lengthy даво́лі ну́дны/ціка́вы/цёмны/до́ўгі;

Simon’s always been rather a difficult person to get along with. Сайман такі чалавек, з якім заўсёды нялёгка паладзіць.

2. дакла́дней; па пра́ўдзе ка́жучы;

Rather we have won. Наадварот, мы перамаглі;

We came home late last night, or rather, early this morning. Мы прыйшлі позна ўчора, а правільней, сёння раніцай.

♦ rather than лепш, ле́пей; ахво́тней, перава́жна;

I had rather/I would rather/I’d rather я б адда́ў перава́гу, я палічы́ў бы за ле́пшае, я б ахво́тней;

To be honest I’d rather have a quiet night in front of the TV. Шчыра кажучы, я б лепей правёў вечар перад тэлевізарам.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

kurz

1.

a каро́ткі

in ~en Wórten — сці́сла

~e Schrítte — дро́бныя кро́кі

2) каро́ткі, нядо́ўгі, кароткачасо́вы, кароткатэрміно́вы

in [nach] ~er Zeit — неўзаба́ве, ху́тка

◊ éinen ~en Prozéss máchen — распра́віцца, расквіта́цца

2.

adv ко́ратка

~ und bündig — ко́ратка і я́сна

über ~ óder lang — ра́на ці по́зна

~ nach vier Uhr — у пача́тку пя́тай (гадзі́ны)

er kommt mit dem Geld zu ~ — яму́ не хапа́е гро́шай

j-n ~ hálten* — разм. не дава́ць во́лі каму́-н., абмяжо́ўваць каго́-н.

~ tréten* — ісці́ мале́нькімі кро́камі; дзе́йнічаць асцяро́жна

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

то​II союз

1. (в начале главного предложения) дык, то;

когда́ так, то я согла́сен калі́ так, дык (то) я зго́дзен;

е́сли по́здно уже́, то не ходи́ калі́ по́зна ўжо, дык (то) не ідзі́;

2. (при перечислении) то;

то хо́лодно, то жа́рко то хо́ладна, то го́рача;

не то снег, не то дождь не то снег, не то дождж;

3. (с частицей «ли») то;

то ли по незна́нию, то ли по нежела́нию ці то па няве́данні, ці то па нежада́нні;

◊

то и де́ло, то и знай раз-по́раз, сюд-ту́д.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перарасці́, ‑сту, ‑сцеш, ‑сце; ‑сцём, ‑сцяце, ‑стуць; пр. перарос, ‑расла, ‑ло; заг. перарасці; зак.

1. каго-што. Абагнаць ростам, стаць вышэй за каго‑, што‑н. Сын перарос бацьку. □ Міколе дваццаць чацвёрты год. Хлопец узмужнеў, перарос і мяне. Брыль. Каб на хмель не мароз, ён бы тын перарос. Прыказка. // перан. Перасягнуць каго‑н. у разумовых, маральных адносінах; стаць больш змястоўным. Вучань перарос свайго настаўніка. □ [Высоцкі:] Дык жа ён [брыгадзір] жыве ўчарашнім днём. Радавыя калгаснікі яго перараслі. Гурскі. // перан. Стаць больш важным, больш значным за што‑н.; пераўзысці што‑н. І дом не астыў яшчэ, пахне смалой, І печ глеўкаватая трошкі, А стол навасельны нібы перарос Сваю непасрэдную ролю. Бялевіч. Дэмабілізаваўшыся, у МТС Андрэй не вярнуўся. Яму здавалася, што ён перарос яе. Шахавец.

2. Выйсці з узросту, устаноўленага, вызначанага для чаго‑н. Для дзіцячага сада хлапчук перарос. □ А што замінае [атрымаць вышэйшую адукацыю], — здзівіўся Варановіч. — Позна, перарос. Час мне ўжо дваццаць тосты гадок горне, а за спіною і людскіх трох класаў не наскрабеш... — горасна ўздыхнуў Шлык. Дуброўскі.

3. у што. Развіваючыся, ператварыцца, перайсці ў што‑н. Стачкі перараслі ў паўстанне. Гоман перарос у крык. □ З’явіліся новыя партызанскія атрады, групы, некаторыя атрады перараслі ў брыгады. Казлоў. Напружанасць абставін павялічвалася, пагражаючы перарасці ў буру. Гурскі. Спачатку размова была бяскрыўдная, але хутка перарасла ў спрэчку. Філімонаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лепш нареч. сравнит. ст. лу́чше, полу́чше;

◊ тым л. — тем лу́чше;

як мага́ л. — как мо́жно лу́чше;

л. за ўсё — лу́чше всего́;

л. не трэ́ба — лу́чше не на́до;

л. по́зна, як ніко́лі — посл. лу́чше по́здно, чем никогда́;

у гасця́х до́бра, а до́ма л. — посл. в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше;

л. благі́ мір, чым до́брая сва́рка — посл. худо́й мир лу́чше до́брой ссо́ры;

л. сіні́ца ў рука́х, чым жураве́ль у не́бе — посл. лу́чше сини́ца в рука́х, чем жура́вль в не́бе;

л. з разу́мным згубі́ць, чым з ду́рнем знайсці́ — посл. лу́чше с у́мным потеря́ть, чем с глу́пым найти́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наза́д, прысл. і прыназ.

1. прысл. У напрамку, процілеглым першапачатковаму руху; у адваротным напрамку; проціл. уперад. Ехаць назад. □ Стафанковіч зрабіў два крокі назад. Чорны. Варочацца назад было позна. Якімовіч. // Ужываецца як загад, каманда, вокліч. Раздаўся злосны воклік і стук вінтоўкі: — Назад! Лынькоў.

2. прысл. У напрамку да задняга боку чаго‑н., у адваротны бок; проціл. наперад. Азірнуцца назад. □ Моцна скруцілі [жандары] Міколку рукі назад. Лынькоў. «І г-э-э-эй ты, наша жыццё зло-оо-е!» — Міхась у лесе песню цягне і тахты стрэльбай выбівае. Назад, наперад выкідае. Колас. // перан. У мінулае, у тое, што было. І я ў астатнім падарожжы Гляджу са скрухаю назад. Колас.

3. прысл. На ранейшае месца, у ранейшае становішча. Занясі вядро назад у хату. Аддай назад кнігу. Узяць назад сваё абяцанне. □ Людзі мітусіліся ля дамоў, уцягваючы назад розныя рэчы свайго набытку, вынесеныя, відаць, у часе пажару. Лынькоў.

4. прыназ. з В. Спалучэнне з прыназ. «назад» выражае часавыя адносіны: ужываецца пры абазначэнні адрэзку часу, які аддзяляе якую‑н. з’яву ад моманту паведамлення аб ёй. Роўна год назад была навальніца. □ Сымон паспрабаваў уявіць сабе той лес, што рос тут многа гадоў назад. Чарнышэвіч. // У спалучэнні са словамі «таму», «гэтаму». Было гэта больш месяца таму назад, у школе. Брыль. Назад, таму, здаецца, чвэртка веку І мне было таксама тры гады. Панчанка.

•••

Браць (узяць) слова назад гл. браць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адна́к

1. союз противит. одна́ко, но; (в сочетании с частицей жа) одна́ко же (ж); тем не ме́нее;

дзень хілі́ўся к ве́чару, а. со́нца пякло́ па-ране́йшаму — день клони́лся к ве́черу, одна́ко со́лнце жгло по-пре́жнему;

было́ по́зна, а. ён не прыйшо́ў — бы́ло по́здно, тем не ме́нее он не пришёл;

ён до́бра разагна́ўся, а. жа не пераско́чыў кана́вы — он хорошо́ разогна́лся, одна́ко же не перепры́гнул кана́вы;

2. вводн. сл. одна́ко; (в сочетании с частицей жа) одна́ко же (ж);

вы, а., не забу́дзьце наве́даць яго́ — вы, одна́ко, не забу́дьте навести́ть его́;

3. межд. одна́ко;

а.! і ты до́брая ца́ца! — одна́ко! и ты хоро́ш гусь!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

far

[fɑ:r]

1.

adj. farther, farthest

1) далёкі

2) даўгі́

a far journey — далёкае падаро́жжа

3) другі́, супрацьле́жны, супрацьле́глы

a far bank — супрацьле́глы бе́раг

2.

adv.

1) далёка

far away — далёка, уда́леч

far from — во́ддаль

far into the night — по́зна ўно́чы

far into the ground — глыбо́ка ў зямлю́

2) (ве́льмі) шмат; куды́

far better — куды́ ле́пшы

as far as —

а) аж да

б) нако́лькі

as far as I know — нако́лькі я ве́даю

by far — шмат, зна́чна

far and near — усю́ды

far be it from me — не хачу́; нізаво́шта

far from it — зусі́м не; ані́, ні ў я́кім ра́зе

from far — здалёку

how far — даку́ль; як далёка

so far — дагэ́туль; дату́ль

so far as — нако́лькі; да таго́, што

so far so good — паку́ль што ўсё до́бра

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)