1. Тое, што і дзёран. Каб наварыць ландышы сёння, Слава яшчэ ўвосень выкапаў іх у лесе разам з дзірваном.Хомчанка.Зверху скляпенне было прысыпана зямлёй і абложана дзірваном.Колас.
2. Нявораная зямля, густа парослая травой. Выходзяць на поле плугі, Ўзнімаюць плугі дзірваны.Купала.Палі ўсё яшчэ ляжалі шырокімі, даўно не кранутымі дзірванамі, суха шасцелі пераспелым пустазеллем. У першыя гады пасля вызвалення ў калгасе.. не хапала сілы падняць гэты далёкі заляжалы дзірван.Шамякін.
[Літ. dirvonas.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлебану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
1.Аднакр.да хлёбаць.
2.перан.Разм. Выпіць. [Тодар:] — Вунь у Малых Прусах шляхціц Купрыян Свінацяробскі гоніць, дык хоць замест газы палі — далібог жа гарыць, а калі трохі хлебанеш, дык аж вочы на лоб лезуць.Чорны.// Паесці (якой‑н. вадкай стравы). [Бабка:] — У мяне, панічок, капуста ад абеду засталася, можа, вы хлебанулі б крыху?Колас.
3.перан.Разм. Зведаць, перанесці. Хлебанулі гора мы нямала — Дзеці на ваенным рубяжы...Зуёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
productive
[prəˈdʌktɪv]
adj.
1) здо́льны радзі́ць, дава́ць
Fields are now productive only of weeds — Палі́ цяпе́р здо́льныя радзі́ць то́лькі пустазе́льле
2) прадукцы́йны
Farming is productive labor — Земляро́бства — прадукцы́йная пра́ца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
бу́гель
(ням. Bügel = дуга)
1) жалезнае кольца, надзетае на верхні канец палі для засцярогі яе ад разбурэння пры забіванні;
2) металічнае кольца на мачце карабля для мацавання снасцей;
3) частка токапрыёмніка ў трамваі, тралейбусе, электрапоездзе, якая слізгае па кантактным провадзе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
рудзе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Рабіцца рудым, рудзейшым. У Беларусі больш за месяц нясцерпна паліла сонца; вялі кветкі, рудзелі ў парках на ліпах лісты.М. Стральцоў.У полі, каля тэлеграфных слупоў, з кожным днём усё больш і больш рудзела трава.Кулакоўскі.
2. Вылучацца сваім рудым колерам, віднецца (аб чым‑н. рудым). На пагорку ледзь рудзее пакручастая дарожка, як баразёнка, узораная плыўкімі палазамі.Колас.Палі прыцерушыў лёгкі сняжок, толькі рудзеюць сцежка, пратаптаная клетачкамі лапцей, ды каляіны.Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.
1.без дап. Валодаць пачуццём зроку.
Совы добра бачаць ноччу.
2.каго-што. Успрымаць зрокам.
Б. лугі і палі.
3.каго-што. Сустракаць каго-, што-н.
Учора бачыў яго ў клубе.
4. Уяўляць у думках.
Б. на стагоддзі ўперад.
5.каго-што. Звяртаць увагу, заўважаць.
Б. чалавечыя пакуты.
6.што і з дадан. Адчуваць, усведамляць, разумець.
Бачу, што Сяргей праўду кажа.
◊
Бачыць навылёт (навылет), бачыць наскрозь — вельмі добра ведаць каго-н.
Бачыш ты! (разм.) — пры выказванні здзіўлення.
Свету белага (божага) не бачыць (разм.) — быць вельмі занятым.
|| зак.уба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2—6 знач.) іпаба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2, 3, 5 і 6 знач.).
|| наз.ба́чанне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Трэль1 ‘пералівістае дрыжачае гучанне’ (ТСБМ), трэ́ля ‘тс’ (Некр. і Байк.). Праз рускую мову (трель) з франц.trille, tril ‘тс’, якое з італ.trillo ‘тс’, trillare ‘дрынкаць, бразджаць’ (Фасмер, 4, 97–98; ЕСУМ, 5, 628).
Трэль2 ‘спецыяльна пракладзеная дарога для тралёўкі драўніны’ (ТСБМ), ‘уезджаная дарога’ (рагач., Сл. ПЗБ), ‘высокае месца, куды звозяць спілаваны лес у час распрацовак’ (ТС, Зайка Кос.; дзісн., Бел. дыял. 3), ‘зімовая дарога праз балоты, рэкі і палі’, ‘коўзанка на лёдзе’ (Варл.). Праз польск.trel ‘лясная сцежка, прасека’ запазычана з англ.trail ‘след, шлейф, сцяжына, тор’, ‘цягнуцца, буксіраваць’, ‘таптаць траву’, якое праз франц.traille ‘канатны паром’ узыходзіць да лац.trāgula ‘невад’ < traho, trahere ‘цягнуць, валачыць’ (Фасмер, 4, 97; ЕСУМ, 5, 628). Сюды ж трэля́ць ‘траляваць’ (ТС), trel ‘сцежка, па якой ідуць, цягнуць плыт’ (“innowacja polsko-białoruska”, гл. Бяднарчук, Stosunki, 184). Параўн. таксама тралява́ць, трыль (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
margin
[ˈmɑ:rdʒɪn]1.
n.
1) палі́pl. only (сшытка́, кні́гі і гд)
2) край -ю m.; бе́раг -у m.; мяжа́f.
the margin of a forest — узьле́сак -ку m., узьле́сьсе n.
3) запа́с -у m.; рэзэ́рва f.
2.
v.t.
1) абво́дзіць
2) рабі́ць заце́мкі на паля́х
3) пакіда́ць запа́с (гро́шай)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АСТРАЎНЫ́Я ДУ́ГІ,
дугападобныя горныя збудаванні, якія аддзяляюць катлавіны ўскраінных мораў ад глыбакаводных жалабоў. Асновай астраўным дугам служаць падводныя хрыбты (шыр. 40—400 км, даўж. да 1000 км і больш), пераважна вулканічныя, са шматлікімі вяршынямі, што выступаюць над узр. м. ў выглядзе град або «гірлянды» а-воў (напр., Алеуцкія, Курыльскія, Японскія а-вы). Звычайна арыентаваны паралельна глыбакаводным жалабам. Для астраўных дуг уласцівы рэзка дыферэнцыраваныя гравітацыйныя і магнітныя палі, павышаныя значэнні цеплавога патоку, інтэнсіўны вулканізм і сейсмічнасць. Паміж астраўнымі дугамі і глыбакаводным жолабам размешчана зона канцэнтрацыі землетрасенняў — зона Беньёфа — Заварыцкага, якая сыходзіць пад астраўныя дугі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АКУСТАЭЛЕКТРЫ́ЧНЫ ЭФЕ́КТ,
узнікненне пастаяннага току ці электрарухальнай сілы ў праводным асяроддзі (метал, паўправаднік) пад уздзеяннем бягучай ультрагукавой (УГ) хвалі. Адкрыты Г.Вайнрахам і Х.Дж.Уайтам (ЗША, 1957) у монакрышталях германію. Паяўленне эл. току звязана з перадачай імпульсу (і адпаведна энергіі) ад гукавой хвалі электронам праводнасці. Пад уздзеяннем УГ хвалі ў правадніку ўзнікаюць лакальныя эл.палі, якія распаўсюджваюцца разам з хваляй і захопліваюць носьбіты зараду, што прыводзіць да ўзнікнення акустаэл. току. Акустычны эфект адносіцца да нелінейных эфектаў (гл.Нелінейная акустыка). Выкарыстоўваецца для вымярэння магутнасці УГ сігналу, частотных характарыстык УГ пераўтваральнікаў, для даследавання эл. уласцівасцяў паўправаднікоў.