патуры́ць, ‑туру, ‑турыш, ‑турыць; зак., каго-што.
Разм. Пагнаць, выгнаць. — Доўга круціўся каля нашай хаты [сабака], пакуль малыя, каровы гонячы, не патурылі яго з вёскі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прабаўля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.
Разм. Праводзіць, затрачваць (час). Калі наставала ноч, .. [старая] забіралася на печ і, падкурчыўшы ногі, прабаўляла час, пакуль гарэў агонь. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удне́ць, ‑ее; безас. зак.
Разм. Развіднець. З дома [мы з сястрой] выйшлі на вуліцу, як ужо добра ўднела. Сабаленка. Ніна засталася ў ельнічку, каб пачакаць, пакуль уднее. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нара́зе ’раптам, нечакана’ (калінк., З нар. сл.), ’пакуль-што’ (Сцяц., Сл. ПЗБ), ’адразу’ (Сл. ПЗБ). Са спалучэння на разе, дзе другая частка — назоўнік раз (гл.) у месн. скл. адз. л.; рус. на́раз і нариз ’адразу’, а таксама распаўсюджанне на беларускай тэрыторыі не даюць падставы лічыць яго запазычаннем з польск. naraz ’нечакана, раптам’, як гэта прапануецца ў Сл. ПЗБ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Dum ferrum candet, tundito
Куй жалеза, пакуль яно гарачае.
Куй железо, пока оно горячее.
бел. Куй жалеза, пакуль гарачае, бо як астыне, то не ўкуеш. Куй жалеза, пакуль куецца. Гні асіну, пакуль маладая. Трымай, калі злавіў.
рус. Куй железо, пока горячо. Когда железо кипит, тогда его и ковать. Коси, коса, пока роса, роса долой ‒ и ты до мой. До время/до поры точи топоры, а пройдёт пора, не надо и топора. Пора да время дороже золота.
фр. Il faut battre le fer quand il est chaud (Надо ковать железо, пока оно горячее).
англ. Strike while the iron is hot (Куй железо, пока горячо).
нем. Man soll das Eisen schmieden, solange es heiß ist (Куй железо, пока горячо).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
няспра́ўнасць, ‑і, ж.
Стан няспраўнага; пашкоджанне чаго‑н. Няспраўнасць тэлевізара. □ Павел параіў хлопцам схадзіць дадому павячэраць і вярнуцца, пакуль ён будзе шукаць няспраўнасць у маторы. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пату́льны, ‑ая, ‑ае.
Абл. Ціхі, лагодны, ласкавы. [Агата:] І мой, пакуль толькі сватаўся да мяне, — патульны быў, як цялё, а як ажаніўся, дык праўдзівым ваўком зрабіўся. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правісе́ць, ‑вішу, ‑вісіш, ‑вісіць; зак.
Прабыць некаторы час у вісячым становішчы. Так да вечара і ўсю ноч правісеў пан на хвоі, пакуль дворня знайшла. З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
развінці́ць, ‑вінчу, ‑вінціш, ‑вінціць; зак., што.
Разняць, разабраць што‑н. звінчанае. Развінціць рэйкі. □ Плуг даўно валяўся на ферме, пакуль яго не развінцілі і не расцягнулі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саквая́ж, ‑а, м.
Дарожная сумка, звычайна са скуры або тканіны, з замком. Пакуль Кіра Сямёнаўна распраналася ды распакоўвала свой сакваяж, жанчына неадступна пазірала за ёю. Марціновіч.
[Ад фр. sac ад voyage.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)